WHEN THE GODS CONVERSE,
THEY USE THE GREEK LANGUAGE.

Εί θεοί διαλέγονται, τήν τών Έλλήνων γλώττα χρώνται.

TO IMPROVE YOUR ENGLISH
LEARN GREEK

ΕΛΛΗΝΙΚΗ
ΔΙΕΘΝΗΣ ΓΛΩΣΣΑ
WWW.ODEG.GR

ΕΚΜΑΘΗΣΗ ΤΗΣ
ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ
ΜΕΣΩ ΤΟΥ CNN

http://www.google.com/search?hl=el&source=hp&ie=ISO-8859-7&q=HELLENIC+QUEST&btnG
=%C1%ED%E1%E6%DE%F4%E7%F3%E7+Google&lr=

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ
ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ
http://www.avgerinos.no/NewFiles/Sprokets%20hemelighet%20gresk.html

ΛΑΤΙΝΙΚΑ: 
ΜΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΙΑΛΕΚΤΟΣ
http://www.avgerinos.no/NewFiles/Latinsk-Gresk-dialekt-gres.html

ΑΛΦΑΒΗΤΟ:
Η ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΗ ΕΦΕΥΡΕΣΗ
http://www.avgerinos.no/NewFiles/Alfabetet%20gresk.html

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ
ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ
http://abnet.agrino.org/

Το των Ελλήνων όνομα πεποίηκε μηκέτι του γένους αλλά της διανοίας δοκείν είναι, και μάλλον Έλληνας καλείσθαι των της παιδεύσεως της ημετέρας η των της κοινής φύσεως μετέχοντας. 
Ισοκράτης, 436-338 π.Χ., Αθηναίος ρήτορας

Η  ΘΕΪΚΗ ΛΑΛΙΑ ΜΑΣ
(του Υποστρατήγου ε.α  K.  Χ. Κωνσταντινίδη)
Όταν ένας λαός χάσει το όραμα του είναι επόμενο να χάσει και την γλώσσα του , διότι αυτά πάνε μαζί.. Χωρίς όμως την γλώσσα του είναι καταδικασμένος   να πέσει σε πνευματική αφασία και  αλογία,  που τον οδηγεί στην εξαφάνιση . Όταν οι Εβραίοι του Ισραήλ επανέφεραν τα αρχαία Εβραϊκά, εμείς με την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση  του  κ. Γ.  Ράλλη : α/ Καταργήσαμε την καθαρεύουσα και πέσαμε στην μαλιαρή .  β/ Καταργήσαμε τους τόνους και πέσαμε στο μονοτονικό. Αποτέλεσμα αυτού του εθνικού εγκλήματος  είναι η αποξένωση των παιδιών μας από τα ιδανικά και τις αξίες της μακραίωνης φυλής μας και η αναζήτηση   μεταμοντέρνων  υποπροϊόντων σε  ξένες υποκουλτούρες. Κι�όμως οι σοφότεροι άνδρες αυτού του Έθνους έγραψαν για την γλώσσα μας τα πιο σπουδαία πράγματα :
-Μονάχη έγνοια η Γλώσσα μου στις αμμουδιές του Ομήρου�γώ είμαι υπέρ του παλαιού συστήματος , εναντίον του μονοτονικού και υπέρ της διδασκαλίας των Αρχαίων Ελληνικών. Η σημερινή κακοποίηση της γλώσσης με ενοχλεί και αισθητικά. Θέλω να δω γραμμένο το«Καφενείον με ν κι ας μην προφέρουμε το ν. Τώρα όλες οι λέξεις έχουν μια τρύπα. Οδυσ. Ελύτης
-Η μουσικότητα της Ελληνικής γλώσσης είναι εφάμιλλη της Συμπαντικής Γιάν. Ξενάκης
-Όταν κάποτε φύγω από τούτο το φως θ ελιχθώ προς τα πάνω όπως ένα ρυάκι που μουρμουρίζει. Κι�αν τυχόν κάπου ανάμεσα στους γαλάζιους διαδρόμους συναντήσω αγγέλους θα τους μιλήσω Ελληνικά επειδή δεν ξέρουνε άλλη γλώσσα. Μιλάνε μεταξύ τους μουσική. Νίκος Βρετάκος
- Η δημοτική κινδυνεύει περισσότερο απ�τους φίλους της και όχι από τους εχθρούς της. Ευάγ. Παπανούτσος
- Κάθε έξωθεν επέμβαση δεν είναι μόνον εγκληματική εις βάρος της γλώσσης , δηλαδή εις βάρος ενός πολύτιμου εθνικού κυττάρου αλλά είναι και βλακώδης. Μια από τις πρόσφατες δυναμιτιστικές απόπειρες εναντίον της γλώσσας μας είναι και το περιβόητο μονοτονικό. Αντώνης Σαμαράκης
Ας μην ξεχνούμε ότι οι γλώσσες δεν νομοθετούνται�ις πλάθουν οι ελεύθεροι λαοί και κυρίως οι λογοτέχνες. Ας ελπίσουμε ότι ο λαός δεν θα ξεστρατίσει από τον δρόμο της ακρίβειας και μουσικότητας της Ελληνικής γλώσσης. Κωνστ. Τσάτσος
Όμως το έγκλημα τώρα είναι τετελεσμένο και κανείς δεν τολμάει να το επανορθώσει. Ακόμη και ο δήθεν κοπτόμενος για τον Ελληνισμό αρχιεπίσκοπος κ. Χριστόδουλος  έριξε κι�αυτός τον λίθο του αναθέματος  με την κατάργηση της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσης των ευαγγελίων. Αλλά η ανταπόδοση  ήλθε  ακαριαία από τα (α)πνευματικά του τέκνα .  Το ζήτημα των τόνων είναι πολύπλευρο και πολύπλοκο,  ας μην το αντιμετωπίζουμε απλοϊκά και υπεραπλουστευμένα, ούτε φανατικά και επιτιμητικά γι' αυτό που οι άλλοι επιλέγουν. Η επόμενη εκπαιδευτική μεταρρύθμιση ας είναι αυτή που δεν έκανε  ο αείμνηστος Αντώνης Τρίτσης, επειδή τον πολέμησε με μανία το Ιουδαιοχριστιανικό Ιερατείο και η Μασονία.  Από την διδασκαλία του Ελληνικού Πνεύματος θα αρχίσει η αναγέννηση του Εθνους.

Η μαγεία της Ελληνικής γλώσσας

Διαβάστε ένα καταπληκτικό άρθρο που δημοσιεύτηκε στο antibaro.gr σχετικά με την Ελληνική γλώσσα. Δεν θα σας πάρει πάνω από 5 λεπτά και θα συνειδητοποιήσετε το έγκλημα που γίνεται από όλα τα κόμματα σε ότι πιο πολύτιμο έχουμε: τη γλώσσα μας. Όπως είπε και ο George Orwell στο έργο του 1984, 'απλή γλώσσα σημαίνει και απλή σκέψη. Εκεί το καθεστώς προσπαθούσε να περιορίσει την γλώσσα για να περιορίσει την σκέψη των ανθρώπων, καταργώντας συνεχώς λέξεις. Ότι ακριβώς δηλαδή πράττουν τα κόμματα στην Ελλάδα χρόνια τώρα. Δεν υπάρχει μεγαλύτερος εμπαιγμός από το να διατείνονται ότι η παιδεία είναι θέμα προυπολογισμού και χρημάτων. Η παιδεία πάνω από όλα σημαίνει σεβασμός στη γλώσσα και σωστή εκμάθηση της στα σχολεία. Ακριβώς το αντίθετο από ότι κάνουν σήμερα τα κώμα-τα.

Η μαγεία της Ελληνικής γλώσσας

Αλέξανδρος Αγγελής
Αντίβαρο, Δεκέμβριος 2007

Η ΜΑΓΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ

ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ
Στις μέρες μας όπου αμφισβητούνται ακόμα και τα αυτονόητα, έχει αρχίσει να ακούγεται η άποψη ότι δεν υπάρχουν ανώτερες και κατώτερες γλώσσες, αλλά ότι όλες έχουν την ίδια αξία. Αυτό είναι τόσο παράλογο να το πιστεύει κανείς, όσο το να πιστεύει ότι μπορούν σε έναν αγώνα δρόμου όλοι οι δρομείς να τερματίσουν ταυτόχρονα. Κάτι τέτοιο είναι απλά αδύνατον. Το συγκεκριμένο παράδειγμα είναι κάτι πολύ απλό, πόσο μάλλον όταν έχουμε να κάνουμε με κάτι τόσο πολύπλοκο όσο η γλώσσα. Δηλαδή μπορεί μια γλώσσα πρωτόγονου επιπέδου με 10 διαφορετικές λέξεις να έχει την ίδια αξία με μια γλώσσα τόσο σύνθετη όσο οι σημερινές; Ποιός λογικός άνθρωπος μπορεί να το δεχτεί αυτό; Ενδεικτικά να αναφέρουμε ότι οι χιμπατζήδες χρησιμοποιούν μια γλώσσα με ένα λεξιλόγιο από τριάντα λέξεις-κραυγές.

Σκοπός αυτού του κειμένου δεν είναι να υποβαθμίσει κάποιες γλώσσες, αλλά να αποδείξει με αντικειμενικά κριτήρια ότι δεν έχουν όλες οι γλώσσες την ίδια αξία (χωρίς αυτό να σημαίνει ότι η κάθε γλώσσα δεν έχει την αξία της). Υπάρχουν σήμερα περίπου 3.000 διαφορετικές γλώσσες (η πλειοψηφία των οποίων δεν έχει σύστημα γραφής). Είναι σίγουρο ότι κάθε γλώσσα έχει την δική της αξία και πρέπει να αγωνιζόμαστε όλοι ώστε όλες οι γλώσσες να επιβιώσουν. Δυστυχώς πολλές γλώσσες έχουν ήδη εκλείψει και θα εκλείψουν και στο μέλλον, και αυτό είναι πραγματικά μια αμαρτία. Όσο αμαρτία είναι όταν εξαφανίζεται ένα είδος ζώου διότι και η γλώσσα κάτι τέτοιο είναι, ένας «ζωντανός» οργανισμός που εξελίσσεται και είτε επιβιώνει είτε χάνεται. Πρακτική δυστυχώς συνέπεια αυτού είναι να χάνονται σημαντικά κομμάτια της εξέλιξης της ανθρώπινης πορείας, για την οποία δεν έχουμε ιδιαίτερα πολλές γνώσεις.

Για πολλούς μη-Έλληνες γλωσσολόγους και ανθρώπους του πνεύματος, είναι αδιαμφισβήτητο γεγονός ότι η Ελληνική γλώσσα (ιδιαιτέρως τα Αρχαία Ελληνικά) είναι η ανώτερη μορφή γλώσσας που έχει επινοήσει ποτέ το ανθρώπινο πνεύμα. Οι απόψεις αυτές δεν είναι αυθαίρετες, αλλά βασίζονται σε κριτήρια αντικειμενικά σχετικά με την αξιολόγηση μιας γλώσσας. Παρακάτω θα περιγράψουμε μία σειρά από ιδιότητες τις Ελληνικής γλώσσας και θα αντιπαραβάλουμε κάποιες ξένες γλώσσες (συνήθως την Αγγλική, καθώς αυτή είναι η πιό διαδεδομένη) πρός σύγκριση.

ΠΛΟΥΤΟΣ ΛΕΞΙΛΟΓΙΟΥ
Είναι γνωστή η έκφραση που χρησιμοποιούν οι Άγγλοαμερικάνοι όταν ψάχνουν να βρούν την κατάλληλη λέξη για κάποια έννοια. Οι Έλληνες θα έχουν μια λέξη για αυτό. Φράση την οποίαν πρώτος είχε γράψει ο καθηγητής Όλιβερ Τάπλιν στο βιβλίο του (Ελληνικό πυρ). [10]
Ενώ η Αγγλική γλώσσα έχει, βάση του μεγάλου Αμερικανικού λεξικού Merriam-Webster, περίπου 166.724 λεξίτυπους (σύμφωνα με το ίδιο λεξικό 41.214 από αυτές τις λέξεις είναι αμιγώς Ελληνικές, χωρίς να υπολογίζουμε τις σύνθετες και τις Ελληνογενείς) [10], η Ελληνική γλώσσα περιλαμβάνει ήδη, στην καταγραφή μέχρι λίγο πριν από την άλωση της Κωνσταντινουπόλεως, 1.200.000 λεξίτυπους. Το εντυπωσιακό αυτό νούμερο προκύπτει από το έγκριτο TLG (Θησαυρός Ελληνικής Γλώσσης) το οποίο ακόμα δεν έχει τελειώσει την καταγραφή όλων των Ελληνικών κειμένων. Εκτιμάται μάλιστα από την διευθύντρια του TLG, κα Μαρία Παντελιά, ότι μόλις τελειώσει η καταγραφή θα έχουν αποθησαυριστεί ίσως μέχρι και 2.000.000 λεξίτυποι.

Επιπλέον, σύμφωνα με τον κ Α. Κωσταντινίδη συγγραφέα των βιβλίων (Οι Ελληνικές λέξεις στην Αγγλική γλώσσα» και «Η οικουμενική διάσταση της Ελληνικής γλώσσης), πολλά λεξικά σταματούν την ετυμολογία της λέξης στην Λατινική ρίζα αγνοώντας το γεγονός ότι η πλειονότης των ίδιων των Λατινικών λέξεων έχουν Ελληνική ρίζα.

Πολλές Ομηρικές λέξεις σώζονται ακόμα και σήμερα στις Ευρωπαϊκές γλώσσες, και αυτές οι πάμπολλες λέξεις φυσικά δεν εμπίπτουν στην κατηγορία των (αμιγώς Ελληνικών) που αναφέραμε νωρίτερα. Μία από αυτές τις λέξεις είναι το γνωστό «kiss». Ακούγεται αστεία σαν δήλωση ότι είναι στην ουσία Ελληνική λέξη ε; Και όμως, στα Αρχαία Ελληνικά, το «φιλώ» είναι «κυνέω / κυνώ», εξ�ύ και το προσκυνώ (σημαίνει κάνω ένα βήμα μπροστά και δίνω ένα φιλί). Στην προστακτική το ρήμα γίνεται «κύσον με», δηλαδή (φίλησε με), όπως θα είπε και η Πηνελόπη στον Οδυσσέα όταν τον είδε να επιστρέφει στην Ιθάκη. Στα Αγγλικά θα λέγαμε (kiss me). Ο βαθμός ομοιότητας των δύο φράσεων δεν αφήνει χώρο για αμφιβολίες. Και αυτό είναι μόνο ένα από τα πολλά παραδείγματα.

ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ ΝΕΩΝ ΛΕΞΕΩΝ
Η δύναμη της Ελληνικής γλώσσας βρίσκεται στην ικανότητά της να πλάθεται όχι μόνο προθεματικά ή καταληκτικά, αλλά διαφοροποιώντας σε μερικές περιπτώσεις μέχρι και την ρίζα της λέξης (π.χ. (τρέχω) και (τροχός) παρόλο που είναι από την ίδια οικογένεια αποκλίνουν ελαφρώς στην ρίζα). Η Ελληνική γλώσσα είναι ειδική στο να δημιουργεί σύνθετες λέξεις με απίστευτων δυνατοτήτων χρήσεις, πολλαπλασιάζοντας το λεξιλόγιο.
Το διεθνές λεξικό Webster� (Webster� New International Dictionary) αναφέρει (Η Λατινική και η Ελληνική, ιδίως η Ελληνική, αποτελούν ανεξάντλητη πηγή υλικών για την δημιουργία επιστημονικών όρων.) [12] ενώ οι Γάλλοι λεξικογράφοι Jean Bouffartigue και Anne-Marie Delrieu τονίζουν. Η επιστήμη βρίσκει ασταμάτητα νέα αντικείμενα ή έννοιες. Πρέπει να τα ονομάσει. Ο θησαυρός των Ελληνικών ριζών βρίσκεται μπροστά της, αρκεί να αντλήσει από εκεί. Θα ήταν πολύ περίεργο να μην βρεί αυτές που χρειάζεται.

Ο Γάλλος συγγραφέας Ζακ Λακαρριέρ, έκθαμβος μπροστά στο μεγαλείο της Ελληνικής, είχε δηλώσει σχετικώς (Η Ελληνική γλώσσα έχει το χαρακτηριστικό να προσφέρεται θαυμάσια για την έκφραση όλων των ιεραρχιών με μια απλή εναλλαγή του πρώτου συνθετικού. Αρκεί κανείς να βάλει ένα παν- πρώτο- αρχί- υπέρ- ή μια οποιαδήποτε άλλη πρόθεση μπροστά σε ένα θέμα. Κι αν συνδυάσει κανείς μεταξύ τους αυτά τα προθέματα, παίρνει μια ατελείωτη ποικιλία διαβαθμίσεων. Τα προθέματα εγκλείονται τα μεν στα δε σαν μια σημασιολογική κλίμακα, η οποία ορθώνεται πρός τον ουρανό των λέξεων.)

Είναι αλήθεια ότι μπορούμε να βάλουμε και παραπάνω από μια πρόθεση μπροστά απο μία λέξη, ακριβώς όπως περιγράφει ο Γάλλος φίλος μας. Παραδείγματα συνδυασμών πολλαπλών προθέσεων με λέξεις που να δημιουργούν νέες λέξεις υπάρχουν άπειρα. Αντικαταβάλλω, επαναδιατυπώνω, αντιπαρέρχομαι, ανακατασκευάζω κτλ.

Στην Ιλιάδα του Ομήρου η Θέτις θρηνεί για ότι θα πάθει ο υιός της σκοτώνοντας τον Έκτωρα (διό και δυσαριστοτοκείαν αυτήν ονομάζει). Η λέξη αυτή από μόνη της είναι ένα μοιρολόι, δυς + άριστος + τίκτω (=γεννώ) και σημαίνει όπως αναλύει το Ετυμολογικόν το Μέγα (που για κακό γέννησα τον άριστο). [7] Ποιά άλλη γλώσσα στον κόσμο θα μπορούσε να αποδώσει σε μία μόνο λέξη τόσα πολλά και υψηλά νοήματα; Και όπως έλεγαν και οι Αρχαίοι, (το Λακωνίζειν εστί φιλοσοφείν).

Προ ολίγων ετών κυκλοφόρησε στην Ελβετία το λεξικό ανύπαρκτων λέξεων (Dictionnaire Des Mots Inexistants) όπου προτείνεται να αντικατασταθούν Γαλλικές περιφράσεις με μονολεκτικούς όρους από τα Ελληνικά. Π.χ. androprere, biopaleste, dysparegorete, ecogeniarche, elpidophore, glossoctonie, philomatheem tachymathie, theopempte κλπ, περίπου 2.000 λήμματα με προοπτική περαιτέρω εμπλουτισμού.
Ο Godefroi Herman, ο Γάλλος μεταφραστής των Διονυσιακών του Νόννου, ομολογεί (Πόσες φορές μεταφράζοντας δεν ανέκραξα όπως ο Ρονσάρ: Πόσο είμαι περίλυπος που η γλώσσα η Γαλλική δεν δημιουργεί λέξεις όπως η Ελληνική... ωκύμορος, δύσποτμος, ολιγοφρονείν).

Η ΑΚΡΙΒΟΛΟΓΙΑ
Στα Αγγλικά το ρήμα και το ουσιαστικό συχνά χρησιμοποιούν ακριβώς την ίδια λέξη π.χ. drink που σημαίνει και ποτό και πίνω. Επιπλέον τα ονόματα δεν έχουν κλίσεις, για παράδειγμα στα Ελληνικά λέμε. Ο Θεός, του Θεού, τω Θεώ, τον Θεό, ω Θεέ, ενώ στα Αγγλικά έχουμε μια μόνο λέξη για όλες αυτές τις έννοιες, το God. Είναι προφανές λοιπόν, ότι τουλάχιστον όσον αφορά την ακριβολογία, γλώσσες όπως τα Ελληνικά υπερτερούν σαφώς σε σχέση με γλώσσες σαν τα Αγγλικά. Είναι λογικό άλλωστε αν κάτσει να το σκεφτεί κανείς, ότι μπορεί πολύ πιο εύκολα να καθιερωθεί μια γλώσσα διεθνής όταν είναι πιο εύκολη στην εκμάθηση, από τη άλλη όμως μια τέτοια γλώσσα εκ των πραγμάτων δεν μπορεί να είναι τόσο ποιοτική.

Συνέπεια των παραπάνω είναι ότι η Αγγλική γλώσσα δεν μπορεί να είναι λακωνική όπως είναι η Ελληνική, καθώς για να μην είναι διφορούμενο το νόημα της εκάστοτε φράσης, πρέπει να χρησιμοποιηθούν επιπλέον λέξεις. Για παράδειγμα η λέξη drink σαν αυτοτελής φράση δεν υφίσταται στα Αγγλικά, καθώς μπορεί να σημαίνει ποτό, πίνω, πιές, κτλ. Αντιθέτως στα Ελληνικά η φράση πιές βγάζει νόημα, χωρίς να χρειάζεται να βασιστείς στα συμφραζόμενα για να καταλάβεις το νόημά της.

Παρένθεση: Να θυμίσουμε εδώ ότι στα Αρχαία Ελληνικά εκτός από Ενικός και Πληθυντικός αριθμός, υπήρχε και Δυϊκός αριθμός. Υπάρχει στα Ελληνικά και η Δοτική πτώση εκτός από τις υπόλοιπες 4 πτώσεις ονομαστική, γενική, αιτιατική και κλιτική. Η Δοτική χρησιμοποιείται συνεχώς στον καθημερινό μας λόγο (π.χ. Βάσει των μετρήσεων, καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι.) και είναι πραγματικά άξιον λόγου το γιατί εκδιώχθηκε βίαια από την νεοελληνική γλώσσα. Ακόμα παλαιότερα, εκτός από την εξορισμένη αλλά ζωντανή Δοτική υπήρχαν και άλλες τρείς επιπλέον πτώσεις οι οποίες όμως χάθηκαν.

Το ίδιο πρόβλημα, σε πολύ πιο έντονο φυσικά βαθμό, έχει και η Κινεζική γλώσσα. Όπως μας λέει και ο Κρητικός δημοσιογράφος Α. Κρασανάκης. Επειδή οι απλές λέξεις είναι λίγες, έχουν αποκτήσει πάρα πολλές έννοιες, για να καλύψουν τις ανάγκες της έκφρασης, πρβλ π.χ.: σι = γνωρίζω, είμαι, ισχύς, κόσμος, όρκος, αφήνω, θέτω, αγαπώ, βλέπω, φροντίζω, περπατώ, σπίτι κ.τ.λ., πα = μπαλέτο, οκτώ, κλέφτης, κλέβω... πάϊ = άσπρο, εκατό, εκατοστό, χάνω. [1]. Ίσως να υπάρχει ελαφρά διαφορά στον τονισμό, αλλά δύσκολα μπορώ να φανταστώ πως θα μπορούσαν να υπάρχουν δεκάδες διαφορετικοί τονισμοί για μία μονοσύλλαβη λέξη, ώστε να διαχωρίσουν φωνητικά όλες οι πιθανές της έννοιες. Αλλά ακόμα και να υπάρχει, πως είναι δυνατόν να καταστήσεις ένα σημαντικό κείμενο (π.χ. συμβόλαιο) ξεκάθαρο;

Η ΚΥΡΙΟΛΕΞΙΑ
Στην Ελληνική γλώσσα ουσιαστικά δεν υπάρχουν συνώνυμα, καθώς όλες οι λέξεις έχουν λεπτές εννοιολογικές διαφορές μεταξύ τους. Για παράδειγμα η λέξη λωποδύτης χρησιμοποιείται για αυτόν που βυθίζει το χέρι του στο ρούχο (=λωπή) μας και μας κλέβει, κρυφά δηλαδή, ενώ ο «ληστής» είναι αυτός που μας κλέβει φανερά, μπροστά στα μάτια μας. Επίσης το «άγειν» και το φέρειν έχουν την ίδια έννοια. Όμως το πρώτο χρησιμοποιείται για έμψυχα όντα, ενώ το δεύτερο για τα άψυχα.

Στα Ελληνικά έχουμε τις λέξεις «κεράννυμι», μίγνυμι και φύρω που όλες έχουν το νόημα του «ανακατεύω». Όταν ανακατεύουμε δύο στερεά ή δύο υγρά μεταξύ τους αλλά χωρίς να συνεπάγεται νέα ένωση (π.χ. λάδι με νερό), τότε χρησιμοποιούμε την λέξη μειγνύω ενώ όταν ανακατεύουμε υγρό με στερεό τότε λέμε φύρω. Εξ�ύ και η λέξη αιμόφυρτος που όλοι γνωρίζουμε αλλά δεν συνειδητοποιούμε τι σημαίνει. Όταν οι Αρχαίοι Έλληνες πληγωνόντουσαν στην μάχη, έτρεχε τότε το αίμα και ανακατευόταν με την σκόνη και το χώμα. Το κεράννυμι σημαίνει ανακατεύω δύο υγρά και φτιάχνω ένα νέο, όπως για παράδειγμα ο οίνος και το νερό. Εξ�ύ και ο άκρατος (δηλαδή καθαρός) οίνος που λέγαν οι Αρχαίοι όταν δεν ήταν ανακατεμένος (κεκραμμένος) με νερό.

Τέλος η λέξη παντρεμένος έχει διαφορετικό νόημα από την λέξη νυμφευμένος, διαφορά που περιγράφουν οι ίδιες οι λέξεις για όποιον τους δώσει λίγη σημασία. Η λέξη παντρεμένος προέρχεται από το ρήμα υπανδρεύομαι και σημαίνει τίθεμαι υπό την εξουσία του ανδρός ενώ ο άνδρας νυμφεύεται, δηλαδή παίρνει νύφη. Γνωρίζοντας τέτοιου είδους λεπτές εννοιολογικές διαφορές, είναι πραγματικά πολύ αστεία μερικά από τα πράγματα που ακούμε στην καθημερινή �συχνά λαθεμένη �ομιλία (π.χ. ο Χ παντρεύτηκε).

Η Ελληνική γλώσσα έχει λέξεις για έννοιες οι οποίες παραμένουν χωρίς απόδοση στις υπόλοιπες γλώσσες, όπως άμιλλα, θαλπωρή και φιλότιμο. Μόνον η Ελληνική γλώσσα ξεχωρίζει την ζωή από τον βίο, την αγάπη από τον έρωτα. Μόνον αυτή διαχωρίζει, διατηρώντας το ίδιο ριζικό θέμα, το ατύχημα από το δυστύχημα, το συμφέρον από το ενδιαφέρον.

ΓΛΩΣΣΑ ΔΙΔΑΣΚΑΛΟΣ
Το εκπληκτικό είναι ότι η ίδια η Ελληνική γλώσσα μας διδάσκει συνεχώς πως να γράφουμε σωστά. Μέσω της ετυμολογίας, μπορούμε να καταλάβουμε ποιός είναι ο σωστός τρόπος γραφής ακόμα και λέξεων που ποτέ δεν έχουμε δεί ή γράψει.
Το «πειρούνι» για παράδειγμα, για κάποιον που έχει βασικές γνώσεις Αρχαίων Ελληνικών, είναι προφανές ότι γράφεται με «ει» και όχι με «ι» όπως πολύ άστοχα το γράφουμε σήμερα. Ο λόγος είναι πολύ απλός, το «πειρούνι» προέρχεται από το ρήμα πείρω που σημαίνει τρυπώ-διαπερνώ, ακριβώς επειδή τρυπάμε με αυτό το φαγητό για να το πιάσουμε. Επίσης η λέξη συγκεκριμένος φυσικά και δεν μπορεί να γραφτεί συγκεκρυμμένος, καθώς προέρχεται από το κριμένος (αυτός που έχει δηλαδή κριθεί) και όχι βέβαια από το κρυμμένος (αυτός που έχει κρυφτεί). Άπειρα παραδείγματα τέτοιου είδους υπάρχουν, σχεδόν ολόκληρο το λεξικό της Ελληνικής.

Άρα το να υπάρχουν πολλά γράμματα για τον ίδιο ήχο (π.χ. η, ι, υ, ει, οι κτλ) όχι μόνο δεν θα έπρεπε να μας δυσκολεύει, αλλά αντιθέτως να μας βοηθάει στο να γράφουμε πιο σωστά, εφόσον βέβαια έχουμε μια βασική κατανόηση της γλώσσας μας. Επιπλέον η ορθογραφία με την σειρά της μας βοηθάει αντίστροφα στην ετυμολογία αλλά και στην ανίχνευση της ιστορική πορείας της κάθε μίας λέξης.

Η ΣΟΦΙΑ
Στην γλώσσα έχουμε το σημαίνον (την λέξη) και το σημαινόμενο (την έννοια). Στην Ελληνική γλώσσα αυτά τα δύο έχουν πρωτογενή σχέση, καθώς αντίθετα με τις άλλες γλώσσες το σημαίνον δεν είναι μια τυχαία σειρά από γράμματα. Σε μια συνηθισμένη γλώσσα όπως τα Αγγλικά μπορούμε να συμφωνήσουμε όλοι να λέμε το σύννεφο car και το αυτοκίνητο cloud, και από την στιγμή που το συμφωνήσουμε και εμπρός να είναι έτσι. Στα Ελληνικά κάτι τέτοιο είναι αδύνατον. Για αυτόν τον λόγο πολλοί διαχωρίζουν τα Ελληνικά σαν «εννοιολογική» γλώσσα από τις υπόλοιπες «σημειολογικές» γλώσσες.

Μάλιστα ο μεγάλος φιλόσοφος και μαθηματικός Βένερ Χάιζενμπεργκ είχε παρατηρήσει αυτή την σημαντική ιδιότητα για την οποία είχε πεί «Η θητεία μου στην αρχαία Ελληνική γλώσσα υπήρξε η σπουδαιότερη πνευματική μου άσκηση. Στην γλώσσα αυτή υπάρχει η πληρέστερη αντιστοιχία ανάμεσα στην λέξη και στο εννοιολογικό της περιεχόμενο.»
Όπως μας έλεγε και ο Αντισθένης, Αρχή σοφίας, η των ονομάτων επίσκεψις. Για παράδειγμα ο άρχων είναι αυτός που έχει δική του γή (άρα=γή + έχων). Και πραγματικά, ακόμα και στις μέρες μας είναι πολύ σημαντικό να έχει κανείς δική του γή / δικό του σπίτι. Ο βοηθός σημαίνει αυτός που στο κάλεσμα τρέχει. Βοή=φωνή + θέω=τρέχω. Ο Αστήρ είναι το αστέρι, αλλά η ίδια η λέξη μας λέει ότι κινείται, δεν μένει ακίνητο στον ουρανό (α + στήρ από το ίστημι που σημαίνει στέκομαι).

Αυτό που είναι πραγματικά ενδιαφέρον, είναι ότι πολλές φορές η λέξη περιγράφει ιδιότητες της έννοιας την οποίαν εκφράζει, αλλά με τέτοιο τρόπο που εντυπωσιάζει και δίνει τροφή για την σκέψη. Για παράδειγμα ο φθόνος ετυμολογείται από το ρήμα φθίνω που σημαίνει μειώνομαι. Και πραγματικά ο φθόνος σαν συναίσθημα, σιγά σιγά μας φθίνει και μας καταστρέφει. Μας φθίνει - ελαττώνει σαν ανθρώπους �και μας φθίνει μέχρι και τη υγεία μας. Και φυσικά όταν θέλουμε να χαρακτηρίσουμε κάτι που είναι τόσο πολύ ώστε να μην τελειώνει πως το λέμε; Μα φυσικά άφθονο.

Έχουμε την λέξη «ωραίος» που προέρχεται από την «ώρα». Διότι για να είναι κάτι ωραίο, πρέπει να έρθει και στην ώρα του. Ωραίο δεν είναι ένα φρούτο ούτε άγουρο ούτε σαπισμένο, και ωραία γυναίκα δεν είναι κάποια ούτε στα 70 της άλλα ούτε φυσικά και στα 10 της. Ούτε το καλύτερο φαγητό είναι ωραίο όταν είμαστε χορτάτοι, επειδή δεν μπορούμε να το απολαύσουμε. Ακόμα έχουμε την λέξη ελευθερία για την οποία το Ετυμολογικόν Μέγα διατείνεται παρά το ελεύθειν όπου ερά = το να πηγαίνει κανείς όπου αγαπά. Άρα βάσει της ίδιας της λέξης, ελεύθερος είσαι όταν έχεις την δυνατότητα να πάς όπου αγαπάς. Πόσο ενδιαφέρουσα ερμηνεία...

Το άγαλμα ετυμολογείται από το αγάλλομαι (ευχαριστιέμαι) επειδή όταν βλέπουμε ένα όμορφο αρχαιοελληνικό άγαλμα η ψυχή μας αγάλλεται. Και από το θέαμα αυτό επέρχεται η αγαλλίαση. Αν κάνουμε όμως την ανάλυση της λέξης αυτής θα δούμε ότι είναι σύνθετη από αγάλλομαι + ίαση(=γιατρειά). Άρα για να συνοψίσουμε, όταν βλέπουμε ένα όμορφο άγαλμα (ή οτιδήποτε όμορφο), η ψυχή μας αγάλλεται και ιατρευόμαστε. Και πραγματικά, γνωρίζουμε όλοι ότι η ψυχική μας κατάσταση συνδέεται άμεσα με την σωματική μας υγεία. Παρένθεση: και μια και το έφερε η κουβέντα, η Ελληνική γλώσσα μας λέει και τι είναι άσχημο. Από το στερητικό «α» και την λέξη σχήμα μπορούμε εύκολα να καταλάβουμε τι. Για σκεφτείτε το λίγο...

Σε αυτό το σημείο, δεν μπορούμε παρά να σταθούμε στην αντίστοιχη Λατινική λέξη για το άγαλμα (που άλλο από Λατινική δεν είναι). Οι Λατίνοι ονόμασαν το άγαλμα, statua από το Ελληνικό ίστημι που ήδη αναφέραμε σαν λέξη, και το ονόμασαν έτσι επειδή στέκει ακίνητο. Προσέξτε την τεράστια διαφορά σε φιλοσοφία μεταξύ των δύο γλωσσών, αυτό που σημαίνει στα Ελληνικά κάτι τόσο βαθύ εννοιολογικά, για τους Λατίνους είναι απλά ένα ακίνητο πράγμα.

Μια και αναφέραμε τα Λατινικά, ας κάνουμε άλλη μια σύγκριση. Ο άνθρωπος στα Ελληνικά ετυμολογείται ώς το όν που κυττάει προς τα πάνω (άνω + θρώσκω). Πόσο σημαντική και συναρπαστική ετυμολογία που μπορεί να αποτελέσει βάση ατελείωτων φιλοσοφικών συζητήσεων. Αντίθετα στα Λατινικά ο άνθρωπος είναι Homo που ετυμολογείται από το χώμα. Το όν που κυττάει ψηλά στον ουρανό λοιπόν για τους Έλληνες, σκέτο χώμα για τους Λατίνους. Υπάρχουν και άλλα παρόμοια παραδείγματα που θα μπορούσαν να αναφερθούν εδώ. Είναι λογικό στο κάτω κάτω ότι μια γλώσσα που βασίστηκε στην Ελληνική αντιγράφοντάς την, εκ των πραγμάτων δεν μπορεί να έχει τα ίδια υψηλά νοήματα.

Είναι προφανής η σχέση που έχει η γλώσσα με την σκέψη του ανθρώπου. Όπως λέει και ο George Orwell στο αθάνατο έργο του «1984», απλή γλώσσα σημαίνει και απλή σκέψη. Εκεί το καθεστώς προσπαθούσε να περιορίσει την γλώσσα για να περιορίσει την σκέψη των ανθρώπων, καταργώντας συνεχώς λέξεις. «Η γλώσσα και οι κανόνες αυτής αναπτύσσουν την κρίση» έγραφε ο Μιχάι Εμινέσκου, εθνικός ποιητής των Ρουμάνων. [16] Μια πολύπλοκη γλώσσα αποτελεί μαρτυρία ενός προηγμένου πνευματικά πολιτισμού. Το να μιλάς σωστά σημαίνει να σκέφτεσαι σωστά, να γεννάς διαρκώς λόγο και όχι να παπαγαλίζεις λέξεις και φράσεις.

Όπως σημειώνει και ο δικός μας Κωνσταντίνος Τσάτσος, πρώην Υπουργός, πρώην Πρόεδρος Δημοκρατίας και συγγραφέας. Όσο πιό προηγμένος είναι ο πολιτισμός ενός έθνους, τόσο πιό πλούσιες σε προϊστορία, και συνεπώς και σε ουσία, είναι οι λέξεις της γλώσσας... Με την γλώσσα μεταδίδομε λογικούς συνειρμούς και διεγείρομε συναισθήματα... Κάθε λαός έχει την γλώσσα που του αξίζει. Στην γλώσσα, όπως και στα τραγούδια του, εναποθηκεύεται ο πολιτισμός του... είναι ο πιό αδιάψευστος μάρτυρας της ιστορικής του συνείδησης και της ιστορικής του συνέχειας.

Η ΜΟΥΣΙΚΟΤΗΤΑ
Η Ελληνική φωνή κατά την αρχαιότητα ονομαζόταν «αυδή». Η λέξη αυτή δεν είναι τυχαία, προέρχεται από το ρήμα άδω που σημαίνει τραγουδώ. Όπως γράφει και ο μεγάλος ποιητής και ακαδημαϊκός Νικηφόρος Βρεττάκος:
Όταν κάποτε φύγω από τούτο το φώς
θα ελιχθώ προς τα πάνω, όπως ένα
ποταμάκι που μουρμουρίζει.
Κι αν τυχόν κάπου ανάμεσα
στους γαλάζιους διαδρόμους
συναντήσω αγγέλους, θα τους
μιλήσω Ελληνικά, επειδή
δεν ξέρουνε γλώσσες. Μιλάνε
Μεταξύ τους με μουσική.

Ο γνωστός Γάλλος συγγραφεύς Ζακ Λακαρριέρ επίσης μας περιγράφει την κάτωθι εμπειρία από το ταξίδι του στην Ελλάδα. Άκουγα αυτούς τους ανθρώπους να συζητούν σε μια γλώσσα που ήταν για μένα αρμονική αλλά και ακατάληπτα μουσική. Αυτό το ταξίδι προς την πατρίδα �μητέρα των εννοιών μας �μου απεκάλυπτε έναν άγνωστο πρόγονο, που μιλούσε μια γλώσσα τόσο μακρινή στο παρελθόν, μα οικεία και μόνο από τους ήχους της. Αισθάνθηκα να τα έχω χαμένα, όπως αν μου είχαν πεί ένα βράδυ ότι ο αληθινός μου πατέρας ή η αληθινή μου μάνα δεν ήσαν αυτοί που με είχαν αναστήσει.

Ο διάσημος Έλληνας και διεθνούς φήμης μουσικός Ιάνης Ξενάκης είχε πολλές φορές τονίσει ότι η μουσικότητα της Ελληνικής είναι εφάμιλλη της συμπαντικής. Αλλά και ο Γίββων μίλησε για μουσικότατη και γονιμότατη γλώσσα, που δίνει κορμί στις φιλοσοφικές αφαιρέσεις και ψυχή στα αντικείμενα των αισθήσεων. Ας μην ξεχνάμε ότι οι Αρχαίοι Έλληνες δεν χρησιμοποιούσαν ξεχωριστά σύμβολα για νότες, χρησιμοποιούσαν τα ίδια τα γράμματα του αλφαβήτου.

«Οι τόνοι της Ελληνικής γλώσσας είναι μουσικά σημεία που μαζί με τους κανόνες προφυλάττουν απο την παραφωνία μια γλώσσα κατ�ξοχήν μουσική, όπως κάνει η αντίστιξη που διδάσκεται στα ωδεία, ή οι διέσεις και υφέσεις που διορθώνουν τις κακόηχες συγχορδίες» όπως σημειώνει η φιλόλογος και συγγραφεύς Α. Τζιροπούλου Ευσταθίου.
Είναι γνωστό εξ�λλου πως όταν οι Ρωμαίοι πολίτες πρωτάκουσαν στην Ρώμη Έλληνες ρήτορες, συνέρρεαν να αποθαυμάσουν, ακόμη και όσοι δεν γνώριζαν Ελληνικά, τους ανθρώπους που ελάλουν ώς αηδόνες. Δυστυχώς κάπου στην πορεία της Ελληνικής φυλής, η μουσικότητα αυτή (την οποία οι Ιταλοί κατάφεραν και κράτησαν) χάθηκε, προφανώς στα μαύρα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Να τονίσουμε εδώ ότι οι άνθρωποι της επαρχίας του οποίους συχνά κοροϊδεύουμε για την προφορά τους, είναι πιο κοντά στην Αρχαιοελληνική προφορά από ότι εμείς οι άνθρωποι της πόλεως.

Η Ελληνική γλώσσα επεβλήθη αβίαστα (στους Λατίνους) και χάρη στην μουσικότητά της. Όπως γράφει και ο Ρωμαίος Οράτιος. Η Ελληνική φυλή γεννήθηκε ευνοημένη με μία γλώσσα εύηχη, γεμάτη μουσικότητα. Και δεν είναι τυχαίο που απομνημονεύουμε ευκολότερα ένα ποίημα παρά μια σελίδα πεζογραφήματος. Και όπως ακριβώς έλεγαν και οι ίδιοι οι Ρωμαίοι, η Ελληνική γλώσσα θα παραμένει η ευπρεπεστάτη των γλωσσών και η γλυκυτέρα είς μουσικότητα.

Άλλος ξένος καθηγητής, ο Στέφεν Ντόιτς, διαπιστώνει έκθαμβος ότι μέσα από τους στίχους του Ομήρου αναδύεται μουσική. Είναι τόσο έντεχνα συντεθειμένοι, ώστε απολαμβάνοντας την ανάγνωση απολαμβάνεις και την μουσική. Και ο Ζάκ Μπουσάρ, Καναδός καθηγητής γράφει ότι Η απαγγελία σέβεται τα μακρά και τα βραχέα φωνήεντα, δηλαδή το καλούπι του εξαμέτρου», και αναλύει πως η ψιλή και η δασεία, η περισπωμένη και η οξεία, η μακρόχρονη λήγουσα και τα βραχύχρονα φωνήεντα, γίνονται νότες.

ΑΥΤΟΦΩΤΗ ΓΛΩΣΣΑ
Όλοι γνωρίζουμε ότι οι Ευρωπαϊκές γλώσσες έχουν τις ρίζες τους στα Λατινικά. Αυτό που ίσως μερικοί να αγνοούν είναι ότι τα ίδια τα Λατινικά έχουν βασιστεί πάνω στα Ελληνικά. Από το ίδιο το αλφάβητο (οι Ρωμαίοι πήραν αυτούσιο και απαράλλακτο το Χαλκιδικό αλφάβητο) μέχρι και την πλειοψηφία του λεξιλογίου.

Πρίν ο Κικέρων, ο δημιουργός ουσιαστικά της Λατινικής γλώσσας, έρθει στην Ελλάδα για να σπουδάσει, οι Ρωμαίοι είχαν μερικές εκατοντάδες μόνο λέξεις με αγροτικό, οικογενειακό και στρατιωτικό περιεχόμενο. Όταν επέστρεψε στην Ρώμη, πήρε μαζί του κάποιες χιλιάδες Ελληνικές λέξεις δηλωτικές πολιτισμού και ένα κλειδί με το οποίο πολλαπλασίασε την αξία και την σημασία τους. Το «κλειδί» αυτό ήταν οι προθέσεις.

Για του λόγου το αληθές, να αναφέρουμε ότι το ιστορικό αυτό γεγονός το έχει τονίσει και ο διάσημος Γάλλος γλωσσολόγος Meillet. Τα Λατινικά ως λόγια γλώσσα, είναι ανάτυπο των Ελληνικών. Ο Κικέρων μεταφέρει στην Λατινική, την Ελληνική ρητορική και φιλοσοφία. Ο Χριστιανισμός ακολούθως συνετέλεσε και αυτός στην επίδραση των Ελληνικών επί των Λατινικών. Το Λατινικό λεξιλόγιο είναι μετάφραση του αντιστοίχου Ελληνικού, και για αυτό τα Λατινικά δεν παραμέρισαν τα Ελληνικά στην Ανατολή. Διότι η μίμηση δεν είχε αρκετό γόητρο ώστε να αντικαταστήσει το πρωτότυπο.

Μόνο και μόνο όσον αφορά τους επιστημονικούς όρους, όπου η συντριπτική πλειοψηφία των λέξεων είναι Ελληνικές, οι ξένες γλώσσες στην κυριολεξία θα κατέρρεαν χωρίς την Ελληνική. Η Ελληνική είναι η μοναδική γλώσσα η οποία είναι πραγματικά αυτόφωτη χωρίς να εξαρτάται από καμία άλλη. Δύο εκ του πλήθους ξένων επιστημόνων που το έχουν διαπιστώσει αυτό είναι οι Jean Bouffartigue και Anne-Marie Delrieu. Στο βιβλίο τους (Οι Ελληνικές ρίζες στην Γαλλική γλώσσα) διαβάζουμε. Η κατανόηση της δικής μας γλώσσης, η εκ νέου ανακάλυψη της ουσίας της �να ποιά είναι η χρησιμότητα του να γνωρίζει κανείς τις Ελληνικές ρίζες. Οι Ελληνικές ρίζες δίνουν στην Γαλλική το πιο βαθύ στήριγμά της και συγχρόνως της παρέχουν την πιο υψηλή δυνατότητα για αφαίρεση. Μακρινή πηγή του πολιτισμού μας, η Ελλάδα βρίσκεται ζωντανή μέσα στις λέξεις που λέμε. Σχηματίζει κάθε μέρα την γλώσσα μας.

Υπάρχουν ακόμα σοβαρές απόψεις έγκριτων ξένων επιστημόνων, που υποστηρίζουν ότι μέχρι και τα Σανσκριτικά (αρχαία Ινδικά) προέρχονται από τα Ελληνικά. Ο πρώτος ο οποίος παρετήρησε αυτήν την ομοιότητα των ριζών είναι ο Φ. Μπάγιερ (1690-1738), καθηγητής γλωσσολογίας στο Πανεπιστήμιο της Αγ. Πετρουπόλεως, καταλήγοντας στα συμπέρασμα ότι τα σανσκριτικά προέρχονται από τα Ελληνικά, συμπέρασμα στο οποίο είχε καταλήξει στα τέλη του περασμένου αιώνος και ο Γερμανός Βορρ. Η συντακτική ομάδα του περιοδικού Halcon �Ιέραξ μας λέει (Συγκρίνοντας καλά την Σανσκριτική με την αρχαία Ελληνική, εύκολα αντιλαμβανόμεθα ότι η Ελληνική όχι μόνο είναι πιο αρχαία, αλλά και ότι επί πλέον όλοι οι συντακτικοί και γραμματικοί τύποι της είναι ανώτεροι και μεγαλυτέρας γλωσσικής αξίας. Η δε σύνταξις καθ�πόταξιν είναι καθαρά Ελληνική).

Ας μην ξεχνάμε ότι ο Μέγας Αλέξανδρος προσπάθησε με την εκστρατεία του, εκτός όλων των άλλων, και να συναγωνιστεί τους Έλληνες που είχαν εκστρατεύσει στην Ανατολή πρίν από αυτόν, τον Ηρακλή και τον Διόνυσο δηλαδή. Τα Διονυσιακά του Νόννου, έπος το οποίο περιγράφει την εκστρατεία του Διονύσου στις Ινδίες (αντίστοιχο με αυτά του Ομήρου), σώζεται μέχρι σήμερα. Ακόμα και κατά την διάρκεια της εκστρατείας του Μεγάλου Αλεξανδρου στην Ινδία, διασώζονται απο του ιστορικούς της εποχής στοιχεία που επαληθεύουν την πανάρχαια παρουσία των Ελλήνων στις Ινδίες (Παράρτημα Ε).

Επειδή μπορεί κάποιος να σκεφτεί σε αυτό το σημείο ότι το Ελληνικό αλφάβητο είναι Φοινικικής προελεύσεως, να αναφέρουμε απλά ότι τέτοιες αντιεπιστημονικές θεωρίες είναι προ πολλού ξεπερασμένες καθώς η αξιοπιστία τους έχει κλονιστεί σοβαρά από διάφορα αρχαιολογικά ευρήματα. Απορίας άξιον είναι το γεγονός ότι η ύπαρξη των ευρημάτων αυτών δεν αναφέρεται πουθενά στα Ελληνικά (;) σχολεία, όπου προβάλλεται ως δεδομένη και αδιαμφισβήτητη η θεωρία της Φοινικικής προελεύσεως.

Ένα από τα καρφιά στο φέρετρο της θεωρίας αυτής είναι και το κεραμικό θραύσμα που βρέθηκε στην νησίδα «Γιούρα» των Βορείων Σποράδων από τον Αρχαιολόγο Α. Σαμψών. Χρονολογήθηκε το 5.500-6.000 π.Χ. και φέρει καθαρά πάνω του εγχάρακτα τα γράμματα Α, Δ και Υ. Να σημειώσουμε εδώ ότι οι Φοίνικες προτοεμφανίστηκαν στην ιστορία το 1.300 π.Χ. Και αυτό το εύρημα δεν είναι «μόνο» του. Τα γράμματα Μ, Ν, Κ, Χ, Ξ, Π, Ο, και Ε διακρίνουμε σε πρωτοκυκλαδικά αγγεία της Μήλου τα οποία είναι της 3 π.Χ. χιλιετίας. Επιπλέον υπάρχει και η λίθινη σφραγίδα των Γιαννιτσών που ανακαλύφθηκε από τον αρχαιολόγο Π. Χρυσοστόμου η οποία χρονολογείται την 5 π.Χ. χιλιετία. Ακόμη η επιγραφή του Δισπηλιού που ανεσύρθη από τον καθηγητή Γ. Χουρμουζιάδη χαρακτηρίστηκε ως η πρώτη γραφή του κόσμου, αφού χρονολογήθηκε από τον Δημόκριτο βάσει της μεθόδου του άνθρακα 14 με απόλυτη ακρίβεια στο 5.250 π.Χ. Τέλος να αναφέρουμε τον δίσκο της Φαιστού ο οποίος χρονολογείται (με τις πιο συντηρητικές απόψεις) στο 1.700 π.Χ. και φέρει σύμβολα τα οποία όμως είναι τυπωμένα με κινητά στοιχεία (σφραγίδες), και για αυτόν τον λόγο το εύρημα αυτό αποτελεί το αρχαιότερο δείγμα τυπογραφίας του κόσμου. Για την κατασκευή του χρησιμοποιήθηκε πηλός εξαιρετικής ποιότητος είς τον οποίον αφού απετυπώθησαν οι χαρακτήρες ο δίσκος εψήθη.

Το 1989, στο υπ αρίθμ. 16 τεύχος του αρχαιολογικού περιοδικού «NESTOR», το οποίο εκδίδει το πανεπιστήμιο της Ινδιάνας, ο καθηγητής Πώλ Φώρ ανακοινώνει ότι στην Ιθάκη του 2.700 π.Χ. μιλούσαν και έγραφαν Ελληνικά. Με την βοήθεια χαραγμένης εικόνας πλοίου επάνω στο όστρακο και σε σύγκριση με την ήδη αποκρυπτογραφημένη Γραμμική Γραφή Β�ο καθηγητής Φώρ κατώρθωσε να διαβάσει «Νύμφη με έσωσε». Εδιάβασε ακόμα, αναγνωρίζοντας αριθμητικά και συλλαβές «Ιδού εγώ ο Αρεάδης δίδω είς την άνασσα Θεά Ρέα 100 αίγες, 10 πρόβατα...». [6] Σημειωτέον ότι ακόμα και σήμερα διδάσκεται στα Ελληνικά σχολεία η άποψη ότι τα χρόνια του Ομήρου δεν υπήρχε γραφή και συνεπώς τα δύο έπη (Ιλιάδα και Οδύσσεια) μεταφέρονταν από γενεά σε γενεά προφορικώς (κάτι το οποίο ούτως ή άλλως μόνο και μόνο βάσει της κοινής λογικής είναι αδύνατον).

Είς την Ελληνικήν γλώσσα τέλος παρατηρούνται όλα τα γλωσσολογικά φαινόμενα, πχ. αφομοίωση (είς φθόγγος γίνεται όμοιος με άλλον), εναλλαγή (χρησιμοποίηση άλλου φθόγγου αντ�λλου), συγχώνευση (ενοποίηση πολλών φθόγγων), ανομοίωση (αποβολή του ενός εκ των δύο ομοίων φθόγγων της ιδίας λέξεως), ανταλλαγή (αμοιβαία αλλαγή φθόγγων) κλπ κλπ.
Ορισμένοι μάλιστα ήχοι όπως το Γ το Δ το Θ το Χ και το Ψ αποτελούν πολύ μεταγενέστερη και αποκλειστικά Ελληνική επινόηση, αφού δεν τους συναντάμε σε άλλη γλώσσα έστω και αν περιέχονται στις δανεισμένες Ελληνικές λέξεις.

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΣΥΝΕΧΕΙΑ
Τα Ελληνικά είναι η μόνη γλώσσα στον κόσμο που ομιλείται και γράφεται συνεχώς επί 4.000 τουλάχιστον συναπτά έτη, καθώς ο Arthur Evans διέκρινε τρείς φάσεις στην ιστορία της Μηνωικής γραφής, εκ των οποίων η πρώτη απο το 2000 π.Χ. ώς το 1650 π.Χ. [13]. Μπορεί κάποιος να διαφωνήσει και να πεί ότι τα Αρχαία και τα Νέα Ελληνικά είναι διαφορετικές γλώσσες, αλλά κάτι τέτοιο φυσικά και είναι τελείως αναληθές.

Ο ίδιος ο Οδυσσέας Ελύτης είπε (Εγώ δεν ξέρω να υπάρχει παρά μία γλώσσα, η ενιαία Ελληνική γλώσσα. Το να λέει ο Έλληνας ποιητής, ακόμα και σήμερα, ο ουρανός, η θάλασσα, ο ήλιος, η σελήνη, ο άνεμος, όπως το έλεγαν η Σαπφώ και ο Αρχίλοχος, δεν είναι μικρό πράγμα. Είναι πολύ σπουδαίο. Επικοινωνούμε κάθε στιγμή μιλώντας με τις ρίζες που βρίσκονται εκεί. Στα Αρχαία). Ο μεγάλος διδάσκαλος του γένους Αδαμάντιος Κοραής είχε πεί (Όποιος χωρίς την γνώση της Αρχαίας επιχειρεί να μελετήσει και να ερμηνεύση την Νέαν, ή απατάται ή απατά). Ενώ ο Γιώργος Σεφέρης γράφει (Από την εποχή που μίλησε ο Όμηρος ως τα σήμερα, μιλούμε, ανασαίνουμε και τραγουδούμε την ίδια γλώσσα).

Παρόλο που πέρασαν χιλιάδες χρόνια, όλες οι Ομηρικές λέξεις έχουν διασωθεί μέχρι σήμερα. Μπορεί να μην διατηρήθηκαν ατόφιες, άλλα έχουν μείνει στην γλώσσα μας μέσω των παραγώγων τους. Μπορεί να λέμε νερό αντί για ύδωρ αλλά λέμε υδροφόρα, υδραγωγείο και αφυδάτωση. Μπορεί να μην χρησιμοποιούμε το ρήμα δέρκομαι (βλέπω) αλλά χρησιμοποιούμε την λέξη οξυδερκής. Μπορεί να μην χρησιμοποιούμε την λέξη αυδή (φωνή) αλλά παρόλα αυτά λέμε άναυδος και απήυδησα. Τα παραδείγματα που θα μπορούσαμε να αναφέρουμε εδώ είναι πραγματικά αμέτρητα.

Η Γραμμική Β�είναι και αυτή καθαρά Ελληνική, γνήσιος πρόγονος της Αρχαίας Ελληνικής. Ο Άγγλος αρχιτέκτονας Μάικλ Βέντρις αποκρυπτογράφησε βάση κάποιων ευρημάτων την γραφή αυτή και απέδειξε την Ελληνικότητά της. Μέχρι τότε φυσικά όλοι αγνοούσαν πεισματικά έστω και το ενδεχόμενο να ήταν Ελληνική. Το γεγονός αυτό έχει τεράστια σημασία καθώς πάει τα Ελληνικά αρκετούς αιώνες ακόμα πιο πίσω στα βάθη της ιστορίας. Αυτή η γραφή σίγουρα ξενίζει, καθώς τα σύμβολα που χρησιμοποιεί είναι πολύ διαφορετικά από το σημερινό Αλφάβητο. Παρόλα αυτά η προφορά είναι παραπλήσια, ακόμα και με τα Νέα Ελληνικά. Για παράδειγμα η λέξη TOKOSOTA σημαίνει Τοξότα (κλητική). Είναι γνωστό ότι κ και σ στα Ελληνικά μας κάνει ξ και με μια απλή επιμεριστική ιδιότητα όπως κάνουμε και στα μαθηματικά βλέπουμε ότι η λέξη αυτή εδώ και τόσες χιλιετίες δεν άλλαξε καθόλου. Ακόμα πιο κοντά στην Νεοελληνική, ο άνεμος, που στην Γραμμική Β�γράφεται ANEMO, καθώς και ράπτης, έρημος και τέμενος που είναι αντίστοιχα στην Γραμμική Β�RAPTE, EREMO, TEMENO, και πολλά άλλα παραδείγματα.

Ένα μικρό πείραμα
Ο γνωστός τραγουδιστής Διονύσης Σαββόπουλος έχει διαπιστώσει ότι η προφορά των μακρών και των βραχέων φωνηέντων είναι εγγενής και αυθύπαρκτη στην Ελληνική γλώσσα, παρά την κακοποίηση που έχει υποστεί αυτή με την κατάργηση των τόνων και των πνευμάτων. Όπως περιγράφει και ο ίδιος:
Έδωσα σε έναν ανύποπτο νέο που παρευρίσκετο στο στούντιο να διαβάσει λίγες φράσεις. Εκεί μέσα είχα βάλει σκοπίμως την ίδια λέξη ως επίθετο και ώς επίρρημα, διότι είχα πάντα την περιέργεια να διαπιστώσω αν προφέρουμε διαφορετικά το ωμέγα από το όμικρον. Μαγνητοφωνήσαμε τις φράσεις 1. Είναι ακριβός αυτός ο αναπτήρας και 2. Ναί, ακριβώς αυτό ήθελα να πώ. Ελάχιστη διαφορά στο αυτί, ο ηχολήπτης μόνο επέμενε ότι το δεύτερο ήταν κάπως πιο φαρδύ. Τότε συνδέσαμε τον παλμογράφο. Το διάγραμμα του επιρρήματος που γράφεται με ωμέγα είναι πολύ πλουσιότερο. Καταπληκτικό! Ο παλμογράφος μου φάνηκε σαν μια σκαπάνη που κάτω από το έδαφος της καθημερινής ομιλίας ανακαλύπτει αυτό που δεν έπαψε ποτέ να υπάρχει, έστω μέσα σε χειμερία νάρκη, αυτό που συνειδητοποίησαν και προσπάθησαν να μνημειώσουν οι Αλεξανδρινοί 2.300 χρόνια πριν. Τίποτε δεν χάθηκε. Όλα υπάρχουν.

Άλλωστε η ίδια η γλώσσα είναι ξεκάθαρη. Το όμικρον είναι ο αλλά μικρό, ενώ το ωμέγα είναι και αυτό μεν ο, είναι μέγα όμως, σαν δύο όμικρον μαζί, και ακόμα και το σύμβολό του είναι πραγματικά σαν δύο όμικρον κολλημένα. Μέγα και σε διάρκεια λοιπόν. Για αυτό όταν θέλουμε να γράψουμε το επιφώνημα θαυμασμού «πω πω» χρησιμοποιούμε ενστικτωδώς το ωμέγα και όχι το όμικρον. Γραμμένο με όμικρον φαίνεται γελοίο.
Πολλοί ίσως να μην καταλαβαίνουν την τεράστια σημασία του πειράματος αυτού. Είναι εκτός όλων των άλλων και μια τρανταχτή απόδειξη για την συνέχεια της Ελληνικής φυλής, καθώς κάτι τέτοιο θα μπορούσε να παραμείνει στην γλώσσα μόνο περνώντας την γλώσσα από τον γονέα στο παιδί, σε αντίθετη περίπτωση θα είχε χαθεί.

Υπολογίζοντας όμως έστω και με τις συμβατικές χρονολογίες, οι οποίες τοποθετούν τον Όμηρο γύρω στο 1.000 π.Χ., έχουμε το δικαίωμα να ρωτήσουμε: Πόσες χιλιετίες χρειάστηκε η γλώσσα μας από την εποχή που οι άνθρωποι των σπηλαίων του Ελληνικού χώρου την πρωτοάρθρωσαν με μονοσύλλαβους φθόγγους μέχρι να φτάσει στην εκπληκτική τελειότητα της Ομηρικής επικής διαλέκτου, με λέξεις όπως ροδοδάκτυλος, λευκώλενος, ωκύμορος, κτλ; Ο Πλούταρχος στο Περί Σωκράτους δαιμονίου μας πληροφορεί ότι ο Αγησίλαος ανεκάλυψε στην Αλίαρτο τον τάφο της Αλκμήνης, της μητέρας του Ηρακλέους, ο οποίος τάφος είχε ως αφιέρωμα πίνακα χαλκούν έχοντα γράμματα πολλά θαυμαστά, παμπάλαια. Φανταστείτε περί πόσο παλαιάς γραφής πρόκειται, αφού οι ίδιοι οι αρχαίοι Έλληνες την χαρακτηρίζουν «αρχαία»...

Φυσικά δεν γίνεται ξαφνικά, «από το πουθενά» να εμφανιστεί ένας Όμηρος και να γράψει δύο λογοτεχνικά αριστουργήματα, είναι προφανές ότι από πολύ πιο πρίν πρέπει να υπήρχε γλώσσα (και γραφή) υψηλού επιπέδου. Πράγματι, απο την αρχαία Ελληνική Γραμματεία γνωρίζουμε ότι ο Όμηρος δεν υπήρξε ο πρώτος, αλλά ο τελευταίος και διασημότερος μιάς μεγάλης σειράς επικών ποιητών, των οποίων τα ονόματα έχουν διασωθεί (Κρεώφυλος, Πρόδικος, Αρκτίνος, Αντίμαχος, Κιναίθων, Καλλίμαχος) καθώς και τα ονόματα των έργων τους (Φορωνίς, Φωκαϊς, Δαναϊς, Αιθιοπίς, Επίγονοι, Οιδιπόδεια, Θήβαις) δεν έχουν όμως διασωθεί τα ίδια τα έργα τους.

Η ΕΥΛΥΓΙΣΙΑ
Στα Ελληνικά υπάρχει μία μεγάλη ελευθερία ως προς τον σχηματισμό προτάσεων. Για παράδειγμα η φράση Ο κλέφτης άρπαξε την τσάντα μπορεί να διατυπωθεί με τους εξής 6 διαφορετικούς τρόπους:

Ο κλέφτης άρπαξε την τσάντα
Ο κλέφτης την τσάντα άρπαξε
Άρπαξε την τσάντα ο κλέφτης
Άρπαξε ο κλέφτης την τσάντα
Την τσάντα άρπαξε ο κλέφτης
Την τσάντα ο κλέφτης άρπαξε

Η σημασία αυτού δεν είναι καθόλου μικρή. Πρώτα από όλα μπορούμε με τις ίδιες ακριβώς λέξεις να τονίσουμε διαφορετικά πράγματα, αποδίδοντας πιό ακριβείς έννοιες / νοήματα. Για παράδειγμα όταν ξεκινάμε την φράση με την λέξη άρπαξε τότε δίνουμε ιδιαίτερη έμφαση στην πράξη, ενώ αν ξεκινήσουμε με την λέξη «την τσάντα» τότε δίνουμε έμφαση στο αντικείμενο. Μπορούμε να εκφράσουμε καλύτερα τις σκέψεις μας και τον ψυχικό μας κόσμο. Έχουμε πολύ μεγαλύτερη επιλογή, δεν μας περιορίζει η γλώσσα βάζοντάς μας σε καλούπια.
Δεύτερον, μπορούμε να μεταβάλλουμε την ηχητική εκφορά της κάθε φράσεως, ανάλογα ίσως και με τα συμφραζόμενα, ώστε να παράγεται κάθε φορά το πιό επιθυμητό αποτέλεσμα. Αυτή η ιδιότητα της γλώσσας, έχει άμεση επίδραση σε κάτι που αναφέραμε νωρίτερα, στην μουσικότητά της.

ΑΓΝΩΣΤΕΣ ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΜΑΣ
Αυτό που οι Έλληνες και ο Όμηρος εγνώριζαν πρό αμνημονεύτων ετών, έρχεται να το επιβεβαιώσει η σημερινή επιστήμη. Η εφημερίδα (Ο Κόσμος του Επενδυτή) (Παράρτημα Δ) δημοσιεύει άρθρο με τον τίτλο. Ο Όμηρος κάνει καλό στην... καρδιά. Δηλαδή αυτό που καταγράφει ο Ιάμβλιχος Χρήσθαι δέ και Ομήρου και Ησιόδου λέξεσιν εξειλεγμέναις πρός επανόρθωσιν και ο Πλούταρχος στο Δια μουσικής ιάσασθαι. [7] Η έρευνα αυτή, η οποία υποστηρίζει ότι το να απαγγέλει κανείς στίχους του Ομήρου κάνει καλό στην καρδιά, έχει δημοσιευτεί από τα έγκριτα ξένα περιοδικά American Journal of Physiology, Scientific American και Time.

Εκτός από την καρδιά, τα αρχαία Ελληνικά φαίνεται να κάνουν καλό και στις περιπτώσεις δυσμάθειας, όπως διαβάζουμε στο άρθρο τηε εφημερίδας Καθημερινή (Παράρτημα Γ). Στο άρθρο υπάρχει βέβαια ένα λάθος που επισημαίνεται απο δελτίο τύπου του Ανοικτού Ψυχοθεραπευτικού Κέντρου: τα αποτελέσματα της έρευνας δεν αφορούν δυσλεξία αλλά δυσμάθεια. Τριετής ερευνα που διεξήχθη από το «Ανοικτό Ψυχοθεραπευτικό Κέντρο» [19] δείχνει ότι τα παιδιά που μαθαίνουν αρχαία Ελληνικά έχουν σημαντική βελτίωση σε σχέση με τα άλλα παιδιά όσον αφορά δοκιμασίες στην αντιγραφή σχημάτων, διάκριση γραφημάτων, μνήμη σχημάτων, μνήμη εικόνων και συναρμολόγηση αντικειμένων. Τα παιδιά και των δύο ομάδων αξιολογήθηκαν με τις ίδιες δοκιμασίες τόσο πριν όσο και μετά από τα μαθήματα των αρχαίων Ελληνικών.

ΕΙΔΗ ΓΡΑΦΗΣ
Σήμερα είναι γνωστές τρείς κατηγορίες γραφής, στις οποίες μπορούν να υπαχθούν όλες οι γνωστές γλώσσες του κόσμου. Η ιερογλυφική, η συλλαβική και η αλφαβητική. Μιλάμε πάντα για γλώσσες γραφής και ομιλίας και όχι για νοηματικές, οι οποίες και δεν ενδιαφέρουν το παρόν κείμενο.

�Στην πρώτη κατηγορία ανήκουν οι ιερογλυφικές. Είναι οι γραφές στις οποίες κάθε λέξη είναι και ένα ιδεόγραμμα. Είναι προφανές ότι αποτελούν την απλούστερη μορφή γραφής, χρειάζεται όμως να επινοηθεί ένα σύμβολο για κάθε έννοια. Για τον λόγο αυτό οι ιερογλυφική είναι η πρώτη γραφή που επινόησε ο άνθρωπος.

�Στήν δεύτερη ανήκουν οι συλλαβικές γραφές, στις οποίες υπάρχει ένα σύνολο από συλλαβές οι οποίες και αποτελούν τις λέξεις. Παράδειγμα τέτοιας γραφής είναι η περίφημη Γραμμική Β΄, όπου κάθε συλλαβή αποτυπώνεται με ένα διαφορετικό σημείο-σύμβολο (88 συνολικά σημεία). Οι συλλαβικές γραφές ήταν το επόμενο βήμα στην εξέλιξη της γλώσσας. Αποτέλεσε σαφή βελτίωση αυτής των ιδεογραμμάτων και πρόδρομος της αλφαβητικής γραφής.

�Τέλος έχουμε την Τρίτη κατηγορία, την αλφαβητική / φθογγική γραφή, την οποία χρησιμοποιούμε και σήμερα. Η ευελιξία και ακρίβεια τούτης στην απόδοση των νοημάτων, σε σχέση με τις δύο προαναφερθείσες κατηγορίες, είναι χαρακτηριστική. Σε όλες τις γραφές τέτοιου τύπου χρειάζονται το πολύ 30 γράμματα, συνδυασμοί των οποίων μπορούν να αποτυπώσουν την οποιαδήποτε λέξη και έννοια.

Μπορεί κάποιος σε αυτό το σημείο να αναρωτηθεί, λοιπόν, για ποιόν λόγο αναφέρουμε την γραφή ενώ το θέμα μας είναι η γλώσσα. Ο λόγος είναι πολύ απλός. Το σύστημα γραφής έχει άμεση επίδραση στην ίδια την γλώσσα. Για παράδειγμα όταν στην Κινεζική αντιστοιχεί ένα μόνο σύμβολο σε πολλές έννοιες (π.χ. σι μπορεί να σημαίνει οτιδήποτε από τις ακόλουθες λέξεις «γνωρίζω, είμαι, ισχύς, κόσμος, όρκος, αφήνω, θέτω, αγαπώ, βλέπω, φροντίζω, περπατώ, σπίτι κ.τ.λ.), αυτό έχει ως συνέπεια να επηρεάζεται και ο προφορικός λόγος. Μια γλώσσα για να θεωρείται σημαντική θα πρέπει να χαρακτηρίζεται εκτός των άλλων και από ακριβολογία. Δεν μπορεί να αφήνει χώρο για παρερμηνείες, ούτε και να παραπέμπει αυτόν που τη χρησιμοποιεί στα συμφραζόμενα μιάς λέξης για να καταλάβει το νόημά της.

Έχοντας λοιπόν υπόψιν όλα αυτά, μπορούμε αμέσως να διαπιστώσουμε ότι μια γλώσσα σαν την παραδοσιακή Κινεζική, είναι σαφώς μικρότερης γλωσσικής αξίας από τις υπόλοιπες γλώσσες του πολιτισμένου κόσμου. Ιδιαίτερα η έλλειψη της πρακτικότητάς της έχει γίνει φανερή και στους ίδιους τους Κινέζους που την χρησιμοποιούν. Το ότι η κάθε λέξη είναι ένα ιδεόγραμμα, σημαίνει ότι υπάρχουν 50.000 ιδεογράμματα τα οποία είναι παντελώς αδύνατον να μάθει κανείς. Ακόμα και οι πιο επιφανείς Κινέζοι ακαδημαϊκοί δεν γνωρίζουν όλα τα ιδεογράμματα της γλώσσας τους. Αντίθετα μια γλώσσα σαν την δική μας μπορεί να αποτυπώσει κάθε πιθανή λέξη χρησιμοποιώντας συνδυασμούς μόλις 24 συμβόλων. Επιπλέον η γλώσσα αυτή καταντάει ένα εξοντωτικό τέστ μνήμης, αντί σαν τις Ευρωπαϊκές να είναι ένα εργαλείο που να ακονίζει το μυαλό.

Τέλος αξίζει να αναφέρουμε ότι μόνο η Ελληνική γλώσσα έχει περάσει και από τα τρία αυτά στάδια στην μακραίωνη πορεία της. Αυτό το γεγονός από μόνο του λέει πολλά. Και αυτό διότι αναγκάστηκε να εξελιχθεί από μόνη της, χωρίς βοήθεια από κάποια άλλη γλώσσα, αφού δεν υπήρχε ισάξια ή ανώτερη γλώσσα από την οποία να μπορεί να δανειστεί στοιχεία.

ΑΝΤΙ ΕΠΙΛΟΓΟΥ
Στην παρούσα μελέτη, έχουν αναφερθεί σχόλια για την γλώσσα μας κυρίως (για ευνόητους λόγους) ξένων συγγραφέων. Είναι κρίμα που δεν μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε σχόλια από ένα σωρό Έλληνες συγγραφείς καθώς αμέσως το κείμενο θα χαρακτηριστεί ρατσιστικό, φασιστικό, ή οτιδήποτε άλλο. Πρέπει κάποια στιγμή αυτή η ξενομανία να σταματήσει. Αν πεί κάτι πρώτα Έλληνας δεν του δίνουμε σημασία, ενώ αν πεί το ίδιο ακριβώς πράγμα ξένος τότε αλλάζει το πράγμα και ναί, να το πάρουμε στα σοβαρά. Τέλος, αν κάποιος επιθυμεί να αντικρούσει ή να υποβαθμίσει την μελέτη αυτή, τότε να ξέρει πως θα πρέπει πρώτα να το κάνει για τον Γκαίτε, τον Βολταίρο και ένα σωρό παγκοσμίως αναγνωρισμένα πνεύματα (Παράρτημα Α). Αναρωτηθείτε το εξής: Εκείνοι τι λόγο έχουν για να εκθειάσουν την δική μας γλώσσα;

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α
ΤΙ ΕΙΠΑΝ ΟΙ ΞΕΝΟΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΓΛΩΣΣΑ ΜΑΣ
Στο έργο «Σύντομη ιστορία της Ελληνικής Γλώσσης» του διάσημου γλωσσολόγου Α. Meillet, υποστηρίζεται με σθένος η ανωτερότητα της Ελληνικής έναντι των άλλων γλωσσών.
Ο σπουδαίος Γάλλος συγγραφέας Ζακ Λακαρριέρ είχε δηλώσει:

«Στην Ελληνική υπάρχει ένας ίλιγγος λέξεων, διότι μόνο αυτή εξερεύνησε, κατέγραψε και ανέλυσε τις ενδότατες διαδικασίες της ομιλίας και της γλώσσης, όσο καμία άλλη γλώσσα.»

Ο μεγάλος Γάλλος διαφωτιστής Βολταίρος είχε πεί «Είθε η Ελληνική γλώσσα να γίνει κοινή όλων των λαών.»

Ο Γάλλος καθηγητής του Πανεπιστημίου της Σορβόνης Κάρολος Φωριέλ είπε (Η Ελληνική έχει ομοιογένεια σαν την Γερμανική, είναι όμως πιο πλούσια από αυτήν. Έχει την σαφήνεια της Γαλλικής, έχει όμως μεγαλύτερη ακριβολογία. Είναι πιο ευλύγιστη από την Ιταλική και πολύ πιο αρμονική από την Ισπανική. Έχει δηλαδή ότι χρειάζεται για να θεωρηθεί η ωραιότερη γλώσσα της Ευρώπης.)

Η Μαριάννα Μακ Ντόναλντ, καθηγήτρια του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας και επικεφαλής του TLG δήλωσε (Η γνώση της Ελληνικής είναι απαραίτητο θεμέλιο υψηλής πολιτιστικής καλλιέργειας.)

Η τυφλή Αμερικανίδα συγγραφέας Έλεν Κέλλερ είχε πεί (Αν το βιολί είναι το τελειότερο μουσικό όργανο, τότε η Ελληνική γλώσσα είναι το βιολί του ανθρώπινου στοχασμού.)

Ιωάννης Γκαίτε (Ο μεγαλύτερος ποιητής της Γερμανίας, 1749-1832)
Άκουσα στον Άγιο Πέτρο της Ρώμης το Ευαγγέλιο σε όλες τις γλώσσες. Η Ελληνική αντήχησε άστρο λαμπερό μέσα στη νύχτα.

Διάλογος του Γκαίτε με τους μαθητές του:
-Δάσκαλε τι να διαβάσουμε για να γίνουμε σοφοί όπως εσύ;
-Τους Έλληνες κλασικούς.
-Και όταν τελειώσουμε τους Έλληνες κλασικούς τι να διαβάσουμε;
-Πάλι τους Έλληνες κλασικούς.

Μάρκος Τίλλιος Κικέρων (Ο επιφανέστερος άνδρας της αρχαίας Ρώμης, 106-43 π.Χ.)
(Εάν οι θεοί μιλούν, τότε σίγουρα χρησιμοποιούν τη γλώσσα των Ελλήνων.)

Χάμφρεϋ Κίττο (Άγγλος καθηγητής στο πανεπιστήμιο του Μπρίστολ, 1968)
Είναι στη φύση της Ελληνικής γλώσσας να είναι καθαρή, ακριβής και περίπλοκη. Η ασάφεια και η έλλειψη άμεσης ενοράσεως που χαρακτηρίζει μερικές φορές τα Αγγλικά και τα Γερμανικά, είναι εντελώς ξένες προς την Ελληνική γλώσσα.

Ιρίνα Κοβάλεβα (Σύγχρονη Ρωσίδα καθηγήτρια στο πανεπιστήμιο Λομονόσωφ, 1995)
Η Ελληνική γλώσσα είναι όμορφη σαν τον ουρανό με τα άστρα.

R. H. Robins (Σύγχρονος Άγγλος γλωσσολόγος, καθηγητής στο πανεπιστήμιου του Λονδίνου)
Φυσικά δεν είναι μόνο στη γλωσσολογία όπου οι Έλληνες υπήρξαν πρωτοπόροι για την Ευρώπη. Στο σύνολό της η πνευματική ζωή της Ευρώπης ανάγεται στο έργο των Ελλήνων στοχαστών. Ακόμα και σήμερα επιστρέφουμε αδιάκοπα στην Ελληνική κληρονομιά για να βρούμε ερεθίσματα και ενθάρρυνση.

Φρειδερίκος Σαγκρέδο (Βάσκος καθηγητής γλωσσολογίας �Πρόεδρος της Ελληνικής Ακαδημίας της Βασκωνίας)
Η Ελληνική γλώσσα είναι η καλύτερη κληρονομιά που έχει στη διάθεσή του ο άνθρωπος για την ανέλιξη του εγκεφάλου του. Απέναντι στην Ελληνική όλες, και επιμένω όλες οι γλώσσες είναι ανεπαρκείς.

Η αρχαία Ελληνική γλώσσα πρέπει να γίνει η δεύτερη γλώσσα όλων των Ευρωπαίων, ειδικά των καλλιεργημένων ατόμων.
Η Ελληνική γλώσσα είναι από ουσία θεϊκή.

Ερρίκος Σλήμαν (Διάσημος ερασιτέχνης αρχαιολόγος, 1822-1890)
Επιθυμούσα πάντα με πάθος να μάθω Ελληνικά. Δεν το είχα κάνει γιατί φοβόμουν πως η βαθειά γοητεία αυτής της υπέροχης γλώσσας θα με απορροφούσε τόσο πολύ που θα με απομάκρυνε από τις άλλες μου δραστηριότητες. (Ο Σλήμαν μίλαγε άψογα 18 γλώσσες. Για 2 χρόνια δεν έκανε τίποτα άλλο από το το να μελετάει τα 2 έπη του Ομήρου).

Γεώργιος Μπερνάρ Σώ (Μεγάλος Ιρλανδός θεατρικός συγγραφέας, 1856-1950)
Αν στη βιβλιοθήκη του σπιτιού σας δεν έχετε τα έργα των αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων, τότε μένετε σε ένα σπίτι δίχως φώς.

Τζέιμς Τζόυς (Διάσημος Ιρλανδός συγγραφέας, 1882-1941)
Σχεδόν φοβάμαι να αγγίξω την Οδύσσεια, τόσο καταπιεστικά αφόρητη είναι η ομορφιά.

Ίμπν Χαλντούν (Ο μεγαλύτερος Άραβας ιστορικός)
Που είναι η γραμματεία των Ασσυρίων, των Χαλδαίων, των Αιγυπτίων; Όλη η ανθρωπότητα έχει κληρονομήσει την γραμματεία των Ελλήνων μόνον.

Will Durant (Αμερικανός ιστορικός και φιλόσοφος, καθηγητής του Πανεπιστημίου της Columbia)
Το αλφάβητόν μας προήλθε εξ Ελλάδος δια της Κύμης και της Ρώμης. Η Γλώσσα μας βρίθει Ελληνικών λέξεων. Η επιστήμη μας εσφυρηλάτησε μιάν διεθνή γλώσσα διά των Ελληνικών όρων. Η γραμματική μας και η ρητορική μας, ακόμα και η στίξης και η διαίρεσης είς παραγράφους... είναι Ελληνικές εφευρέσεις. Τα λογοτεχνικά μας είδη είναι Ελληνικα �το λυρικόν, η ωδή, το ειδύλλιον, το μυθιστόρημα, η πραγματεία, η προσφώνησις, η βιογραφία, η ιστορία και προ πάντων το όραμα. Και όλες σχεδόν αυτές οι λέξεις είναι Ελληνικές.

Ζακλίν Ντε Ρομιγύ (Σύγχρονη Γαλλίδα Ακαδημαϊκός και συγγραφεύς)
«Η αρχαία Ελλάδα μας προσφέρει μια γλώσσα, για την οποία θα πώ ότι είναι οικουμενική.»
Όλος ο κόσμος πρέπει να μάθει Ελληνικά, επειδή η Ελληνική γλώσσα μας βοηθάει πρώτα από όλα να καταλάβουμε την δική μας γλώσσα.

Μπρούνο Σνέλ (Διαπρεπής καθηγητής του Πανεπιστημίου του Αμβούργου)
Η Ελληνική γλώσσα είναι το παρελθόν των Ευρωπαίων.

Φρανγκίσκος Λιγκόρα (Σύγχρονος Ιταλός καθηγητής Πανεπιστημίου και Πρόεδρος της Διεθνούς Ακαδημίας πρός διάδοσιν του πολιτισμού)
Έλληνες να είστε περήφανοι που μιλάτε την Ελληνική γλώσσα ζωντανή και μητέρα όλων των άλλων γλωσσών. Μην την παραμελείτε, αφού αυτή είναι ένα από τα λίγα αγαθά που μας έχουν απομείνει και ταυτόχρονα το διαβατήριό σας για τον παγκόσμιο πολιτισμό.

Ο. Βαντρούσκα (Καθηγητής Γλωσσολογίας στο Πανεπιστήμιο της Βιέννης)
Για έναν Ιάπωνα ή Τούρκο, όλες οι Ευρωπαϊκές γλώσσες δεν φαίνονται ως ξεχωριστές, αλλά ως διάλεκτοι μιάς και της αυτής γλώσσας, της Ελληνικής.

Peter Jones (Διδάκτωρ �καθηγητής του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης ο οποίος συνέταξε μαθήματα αρχαίων Ελληνικών πρός το αναγνωστικό κοινό, για δημοσίευση στην εφημερίδα Daily Telegraph)
Οι Έλληνες της Αθήνας του 5ου και του 4ου αιώνος είχαν φθάσει την γλώσσα σε τέτοιο σημείο, ώστε με αυτήν να εξερευνούν ιδέες όπως η δημοκρατία και οι απαρχές του σύμπαντος, έννοιες όπως το θείο και το δίκαιο. Είναι μιά θαυμάσια και εξαιρετική γλώσσα.

Ντε Γρόοτ (Ολλανδός καθηγητής Ομηρικών κειμένων στο πανεπιστήμιο του Μοντρεάλ)
Η Ελληνική γλώσσα έχει συνέχεια και σε μαθαίνει να είσαι αδέσποτος και να έχεις μιά δόξα, δηλαδή μιά γνώμη. Στην γλώσσα αυτή δεν υπάρχει ορθοδοξία. Έτσι ακόμη και αν το εκπαιδευτικό σύστημα θέλει ανθρώπους νομοταγείς �σε ένα καλούπι �το πνεύμα των αρχαίων κειμένων και η γλώσσα σε μαθαίνουν να είσαι αφεντικό.

Gilbert Murray (Καθηγητής του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης)
Η Ελληνική είναι η τελειότερη γλώσσα. Συχνά διαπιστώνει κανείς ότι μιά σκέψη μπορεί να διατυπωθεί με άνεση και χάρη στην Ελληνική, ενώ γίνεται δύσκολη και βαρειά στην Λατινική, Αγγλική, Γαλλική ή Γερμανική. Είναι η τελειότερη γλώσσα, επειδή εκφράζει τις σκέψεις τελειοτέρων ανθρώπων.

Max Von Laye (Βραβείον Νόμπελ Φυσικής)
Οφείλω χάριτας στην θεία πρόνοια, διότι ευδόκησε να διδαχθώ τα αρχαία Ελληνικά, που με βοήθησαν να διεισδύσω βαθύτερα στο νόημα των θετικών επιστημών.

E, Norden (Μεγάλος Γερμανός φιλόλογος)
Εκτός από την Κινεζική και την Ιαπωνική, όλες οι άλλες γλώσσες διαμορφώθηκαν κάτω από την επίδραση της Ελληνικής, από την οποία πήραν, εκτός από πλήθος λέξεων, τους κανόνες και την γραμματική.

Martin Heidegger (Γερμανός φιλόσοφος, απο τους κυριότερους εκπροσώπους του υπαρξισμού του 20ου αιώνος)
Η αρχαία Ελληνική γλώσσα ανήκει στα πρότυπα, μέσα από τα οποία προβάλλουν οι πνευματικές δυνάμεις της δημιουργικής μεγαλοφυΐας, διότι αναφορικά προς τις δυνατότητες που παρέχει στην σκέψη, είναι η πιό ισχυρή και συνάμα η πιό πνευματώδης από όλες τις γλώσσες του κόσμου.

David Crystal (Γνωστός Άγγλος καθηγητής, συγγραφεύς της εγκυκλοπαίδειας του Cambridge για την Αγγλική)
Είναι εκπληκτικό να βλέπεις πόσο στηριζόμαστε ακόμη στην Ελληνική, για να μιλήσουμε για οντότητες και γεγονότα που βρίσκονται στην καρδιά της σύγχρονης ζωής.

Μάικλ Βέντρις (Ο άνθρωπος που αποκρυπτογράφησε την Γραμμική γραφή Β�
Η αρχαία Ελληνική Γλώσσα ήτο και είναι ανωτέρα όλων των παλαιοτέρων και νεοτέρων γλωσσών.
R.H. Robins (Γλωσσολόγος και συγγραφεύς)
Ο Ελληνικός θρίαμβος στον πνευματικό πολιτισμό είναι ότι έδωσε τόσα πολλά σε τόσους πολλούς τομείς [...]. Τα επιτεύγματά τους στον τομέα της γλωσσολογίας όπου ήταν εξαιρετικά δυνατοί, δηλαδή στην θεωρία της γραμματικής και στην γραμματική περιγραφή της γλώσσας, είναι τόσο ισχυρά, ώστε να αξίζει να μελετηθούν και να αντέχουν στην κριτική. Επίσης είναι τέτοια που να εμπνέουν την ευγνωμοσύνη και τον θαυμασμό μας.

Luis Jos? Navarro (Αντιπρόεδρος στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα Ευρωκλάσσικα της Ε.Ε.)
Η Ελληνική γλώσσα για μένα είναι σαν κοσμογονία. Δεν είναι απλώς μιά γλώσσα.

Juan Jose Puhana Arza (Βάσκος Ελληνιστής και πολιτικός)
Οφείλουμε να διακηρύξουμε ότι δεν έχει υπάρξει στον κόσμο μία γλώσσα η οποία να δύναται να συγκριθεί με την κλασσική Ελληνική.

D�ichtal (Γάλλος συγγραφεύς)
Η Ελληνική γλώσσα είναι μία γλώσσα η οποία διαθέτει όλα τα χαρακτηριστικά, όλες τις προϋποθέσεις μιάς γλώσσης διεθνούς... εγγίζει αυτές τις ίδιες τις απαρχές του πολιτισμού.. η οποία όχι μόνον δεν υπήρξε ξένη πρός ουδεμία από τις μεγάλες εκδηλώσεις του ανθρωπίνου πνεύματος, στην θρησκεία, στην πολιτική, στα γράμματα, στις τέχνες, στις επιστήμες, αλλά υπήρξε και το πρώτο εργαλείο, �πρός ανίχνευση όλων αυτών �τρόπον τινά η μήτρα... Γλώσσα λογική και συγχρόνως ευφωνική, ανάμεσα σε όλες τις άλλες..

Theodore F. Brunner (Ιδρυτής του TLG και διευθυντής του μέχρι το 1997)
Σε όποιον απορεί γιατί ξοδεύτηκαν τόσα εκατομμύρια δολλάρια για την αποθησαύριση των λέξεων της Ελληνικής, απαντούμε: Μα πρόκειται για την γλώσσα των προγόνων μας και η επαφή με αυτούς θα βελτιώσει τον πολιτισμό μας.

Ζακ Λάνγκ (Γάλλος Υπουργός Παιδείας)
Θα ήθελα να δώ να διδάσκονται τα Αρχαία Ελληνικά, με τον ίδιο ζήλο που επιδεικνύουμε εμείς, και στα Ελληνικά σχολεία.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Β
ΤΙ ΕΙΠΑΝ ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΓΛΩΣΣΑ ΜΑΣ
Νίκος Γκάτσος
Πολύ δεν θέλει ο Έλληνας
Να χάσει την λαλιά του
Και να γίνει μισέλληνας
Από την αμυαλιά του.

Γιώργος Σεφέρης
Μα τι γυρεύουν οι ψυχές μας
Πάνω σε καταστρώματα καταλυμένων καραβιών
Μουρμουρίζοντας σπασμένες σκέψεις από ξένες γλώσσες;

http://news.kathimerini.gr/4Dcgi/4Dcgi/_w_articles_civ_1752976_28/10/2005_161700

http://news.kathimerini.gr/4Dcgi/4Dcgi/_w_articles_civ_1752976_28/10/2005_161700

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ε
ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΠΑΝΑΡΧΑΙΑ ΠΑΡΟΥΣΙΑ ΕΛΛΗΝΩΝ ΣΤΙΣ ΙΝΔΙΕΣ
Λένε ότι στην περιοχή από την οποία πέρασε ο Αλέξανδρος, ανάμεσα στους ποταμούς Ινδό και Κωφήνα, υπήρχε μία πόλη που λεγόταν Νύσα. Την είχε χτίσει ο Διόνυσος όταν εκστράτευσε εναντίον των Ινδών. βιβλίο Ε σελ 27
Βασιλιά, οι Νυσίοι σε παρακαλούν να σεβαστείς τον Διόνυσο και να τους αφήσεις ελεύθερους και ανεξάρτητους. Όταν ο Διόνυσος υποδούλωσε τους Ινδούς και στράφηκε πίσω προς την Ελληνική θάλασσα, έχτισε, αφήνοντας εδώ τους απόμαχους στρατιώτες του που συμμετείχαν στην λατρεία του, αυτήν την πόλη για να θυμίζει την περιπλάνησή του και την νίκη του. Έτσι και εσύ ο ίδιος έχτισες την Αλεξάνδρεια στον Καύκασο και την άλλην Αλεξάνδρεια στην Αίγυπτο, καθώς μάλιστα έχεις ήδη χτίσει πολλές πόλεις και προτίθεσαι να χτίσεις κι άλλες, έχεις δείξει μεγαλύτερη δραστηριότητα από τον Διόνυσο. Ο Διόνυσος έδωσε στην πόλη μας το όνομα της τροφού του, της Νύσας, και ονόμασε ολόκληρη την περιοχή Νυσαία. Το βουνό που βρίσκεται κοντά στην πόλη, ο Διόνυσος το ονόμασε Μηρό, διότι κατά την παράδοση ο ίδιος κυοφορήθηκε στον μηρό του Δία. Από τότε η πόλη μας είναι ελεύθερη, εμείς οι ίδιοι ανεξάρτητοι και τα πολιτικά μας ήθη ήρεμα. Και σου έχω και άλλη μία απόδειξη ότι ο Διόνυσος έχτισε την πόλη μας, από όλη την Ινδία μόνο σε εμάς φυτρώνει κισσός. (Ο κισσός ήταν το ιερό φυτό του Διονύσου) βιβλίο Ε σελ 29
Ανέβηκε στο βουνό που λεγόταν Μηρός με τους εταίρους ιππείς και το άγημα του πεζικού και το βρήκε κατάφυτο από κισσό [...] Οι Μακεδόνες αντίκρυσαν με βαθιά ευχαρίστηση τον κισσό διότι είχαν καιρό να δούνε (δεν υπάρχει στην Ινδία κισσός, όπως δεν υπάρχουν και αμπέλια). βιβλίο Ε σελ 29
Οι Νυσσαίοι όμως δεν είναι Ινδοί. Ίσως να είναι απόγονοι των Ελλήνων εκείνων που ακολούθησαν τον Διόνυσο στην εκστρατεία του στην Ινδία και δεν μπορούσαν πια να πολεμήσουν. Ινδική σελ 113
το ότι οι Ινδοί πηγαίνουν στην μάχη κάτω από τον ήχο τυμπάνων και κυμβάλων, και η εσθήτα τους είναι κατάστικτη, όπως των βάκχων του Διονύσου. Iνδική σελ 123

Ο Εθνικός Θησαυρός Ελληνικής Γλώσσας
(Επεξεργασίας Λόγου (ΙΕΛ) (ΕΘΕΓ) του Ινστιτούτου)

Περικλής Πολίτης (ppolitis@jour.auth.gr)
Λέκτορας
Τμήμα Δημοσιογραφίας και Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας
Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
Περιεχόμενα
�Περιγραφή του Εθνικού Θησαυρού Ελληνικής Γλώσσας (ΕΘΕΓ).
�Κριτήρια ταξινόμησης των κειμενικών ειδών στον ΕΘΕΓ.
�Περιγραφή και σχολιασμός των ταξινομικών αρχών του ΕΘΕΓ.
�Αξιολόγηση των διδακτικών δυνατοτήτων του ΕΘΕΓ.
�Βιβλιογραφικές αναφορές.
Περιγραφή του Εθνικού Θησαυρού Ελληνικής Γλώσσας (ΕΘΕΓ).
Πρόκειται για ένα ηλεκτρονικό σώμα κειμένων (corpus) που στεγάζεται στον δικτυακό τόπο του Ινστιτούτου Επεξεργασίας Λόγου και περιλαμβάνει πάνω από 34.000.000 λέξεις, σύμφωνα με το σχετικό εισαγωγικό σημείωμα[1]. Είναι ένα «ανοιχτό» σώμα, δηλαδή μπορεί να εμπλουτίζεται συνεχώς με νέα κείμενα, κάτι που επιτρέπει η σύγχρονη ψηφιακή τεχνολογία και επιβάλλει η εξέλιξη της γλώσσας: τα είδη λόγου (genres) μεταβάλλονται διαρκώς (κυρίως αυτά που συνδέονται με νέες πρακτικές λόγου ή νέες μορφές τεχνολογίας) και αναδύονται καινούργια (όπως, για παράδειγμα, οι διαδικτυακές εφημερίδες και τα διαδικτυακά προσωπικά ημερολόγια), ενώ παράλληλα το γλωσσικό σύστημα ενσωματώνει αλλαγές που οφείλονται σε νέες χρήσεις του ή σε εξωτερικές επιρροές.
Το εν λόγω σώμα περιλαμβάνει μόνο γραπτά κείμενα. Αυτό εξηγείται από την ευκολία συλλογής και ηλεκτρονικής επεξεργασίας τους. Τα προφορικά κείμενα, ιδιαίτερα όταν είναι συνομιλιακά, παρουσιάζουν δυσκολίες ως προς την καταγραφή και τη μεταγραφή τους σε γραπτό λόγο. Μάλιστα, τα διακριτικά στοιχεία του προφορικού εκφωνήματος (ύψος, ένταση, επιτόνιση, παύσεις κ.ά.), αν αποτυπωθούν στη μεταγραμμένη του μορφή, δίνουν κείμενα σημειωτικά επιβαρυμένα, δηλαδή δυσανάγνωστα, ενώ ταυτόχρονα δυσχεραίνουν και την ψηφιακή τους εκμετάλλευση. Ωστόσο, τα σώματα αυθεντικού προφορικού λόγου είναι εντελώς απαραίτητα για τη μελέτη της γλώσσας και για διδακτικές εφαρμογές[2]. Το εισαγωγικό σημείωμα του ΕΘΕΓ αφήνει να εννοηθεί ότι σε μελλοντική επέκταση του σώματος θα περιληφθούν και προφορικά κείμενα. Μπορούμε, πάντως, να θεωρήσουμε ότι τον πρωτογενή προφορικό λόγο εκπροσωπούν στο corpus, ως έναν βαθμό, οι συνεντεύξεις, οι συνομιλίες ή οι ομιλίες[3], που όμως έχουν δημοσιευτεί σε εφημερίδες και περιοδικά με απαλοιφή των στοιχείων προφορικότητας, σαν να πρόκειται για γραπτά κείμενα.
Η αναλογικότητα της αντιπροσώπευσης των διαλεκτικών ποικιλιών (γεωγραφικών, όπως η Κρητική, η Ποντιακή κ.ά., ή κοινωνικών, όπως η γλώσσα των εργατών, η γλώσσα των γυναικών, η γλώσσα των νέων, οι αντι-γλώσσες περιθωριακών ομάδων κ.ά.) και των λειτουργικών ποικιλιών μιας γλώσσας (επαγγελματικών, όπως της νομικής, της ιατρικής, της πληροφορικής κ.ά., ή θεσμικών, όπως της εκπαίδευσης, του στρατού, της δημόσιας διοίκησης κ.ά.) (Halliday, 1989: 29-43) είναι το πιο βασικό κριτήριο καταρτισμού σωμάτων κειμένων.
Για να τιθασευτεί η διαλεκτική ποικιλότητα και «να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα της διγλωσσίας», ο ΕΘΕΓ συγκροτήθηκε με χρονική αφετηρία το 1975[4], έτος καθιέρωσης της Δημοτικής ως επίσημης γλώσσας του κράτους. Αυτό σημαίνει ότι αποκλείστηκαν παλαιότερα κείμενα, λόγια ή αρχαϊστικά, που δεν συμφωνούν με την τυποποίηση της κοινής νεοελληνικής (στάνταρ ποικιλία) όπως αυτή επιβλήθηκε αρχικά με την επίσημη σχολική γραμματική και το συντακτικό, και εδραιώθηκε μέσα από τη χρήση σύγχρονων λεξικών[5]. Επίσης, αποκλείστηκαν κείμενα που περιέχουν στοιχεία από γεωγραφικές ή κοινωνικές διαλέκτους. Ωστόσο, μια τέτοια στρατηγική, που δικαιολογημένα πλειοδοτεί υπέρ της στάνταρ ποικιλίας, εγείρει μια σειρά ερωτημάτων. Γιατί δεν ανθολογούνται κείμενα (λογοτεχνικά, επιστημονικά, δοκιμιακά κ.ά.) που γράφτηκαν πριν από το 1975, τα οποία εναρμονίζονται με τη στάνταρ ποικιλία και είναι αντιπροσωπευτικά της εξέλιξης της κοινής νεοελληνικής[6]; Υπάρχουν, μετά τη μεταπολίτευση, κείμενα γεωγραφικών διαλέκτων, που έπρεπε να εξαιρεθούν από το corpus; Αν, όπως προγραμματικά δηλώνεται (Γαβριηλίδου κ.ά., 1993: 312), «το σώμα περιλαμβάνει κείμενα των οποίων το ύφος κυμαίνεται από το επίσημο / λόγιο (π.χ. Νομοθεσία) έως οικείο / φιλικό (διαφήμιση, διάλογοι)», τότε πώς είναι δυνατό να απουσιάζουν αφενός λόγια στοιχεία και αφετέρου στοιχεία κοινωνιολέκτων από τα επιλεγμένα κείμενα; Θα συνεχίσουν στο μέλλον να αποκλείονται κείμενα κοινωνικών διαλέκτων και ιδιολέκτων όπως αυτά που εμφανίζονται στο Διαδίκτυο (προσωπικές ιστοσελίδες, weblogs, SMS κ.λπ.) και φαίνεται ότι θα επηρεάσουν σημαντικά την εξέλιξη της κοινής νεοελληνικής; Εντέλει, μπορεί να γίνει διχοτομική διάκριση ανάμεσα σε κείμενα διαλεκτικά και μη, ιδιαίτερα όταν αναφερόμαστε σε μείξεις λειτουργικών ποικιλιών, όπως είναι, για παράδειγμα, η γλώσσα της λογοτεχνίας, της διαφήμισης ή της συνέντευξης; Τα ερωτήματα αυτά (και άλλα παρόμοια) υπαινίσσονται την ανάγκη συνεχούς ελέγχου, ίσως και αναθεώρησης, των κριτηρίων με τα οποία καταρτίζεται ένα σώμα κειμένων. Οι διορθωτικές κινήσεις που έγιναν στην πορεία προς τον τελικό καταρτισμό του ΕΘΕΓ δείχνει ότι οι συντελεστές του είχαν πλήρη επίγνωση της ανάγκης αυτής (Γαβριηλίδου κ.ά., 1995: 831).
Η λειτουργική ποικιλότητα της γραπτής παραγωγής της κοινής νεοελληνικής χαρτογραφείται στο corpus με τον εξής τρόπο: επιλέγονται αντιπροσωπευτικά κείμενα από τομείς εμπειρίας (συγκροτούν «υπογλώσσες», σύμφωνα με την ορολογία των συντακτών του corpus) που αντιστοιχούν σε διάφορες κοινωνικές δραστηριότητες οι οποίες σχετίζονται με την οργάνωση του δημόσιου αλλά και του ιδιωτικού χώρου, όπως είναι η δημόσια διοίκηση, η μαζική ενημέρωση και επικοινωνία, οι επιστήμες, οι τέχνες και η καθημερινή ζωή. Οι εν λόγω τομείς καλύπτουν ένα μεγάλο εύρος ζητημάτων δημόσιου και ιδιωτικού ενδιαφέροντος. Το κριτήριο αυτό της θεματικής ταξινόμησης των κειμένων διασταυρώνεται με το κριτήριο του φορέα δημοσίευσης των κειμένων (του μέσου δημοσίευσης ή επικοινωνίας). Αντιπροσωπεύονται όλοι οι υλικοί φορείς του γραπτού λόγου, παραδοσιακοί (βιβλίο, εφημερίδα, περιοδικό κ.ά.) και σύγχρονοι (διαδίκτυο). Τέλος, τα δύο αυτά κριτήρια συνδυάζονται με το κριτήριο των ειδών λόγου (των κειμενικών ειδών). Επιλέγονται, δηλαδή, ανά τομέα εμπειρίας, κείμενα που ανήκουν σε τυποποιημένες και αναγνωρίσιμες οργανωτικές δομές οι οποίες εξυπηρετούν συγκεκριμένους επικοινωνιακούς στόχους. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι τομείς εμπειρίας υποστηρίζονται από λεπτομερή υποκατηγοριοποίηση (για παράδειγμα, ο τομέας της μαζικής ενημέρωσης περιλαμβάνει, ως πραγματώσεις ποικιλιών ύφους, όλες τις οικογένειες συμβάντων, τις ρουμπρίκες, που φιλοξενούνται σε μια εφημερίδα μεγάλης κυκλοφορίας). Το ίδιο συμβαίνει και με τα είδη λόγου, που υποκατηγοριοποιούνται ανά τομέα εμπειρίας (για παράδειγμα, ο τομέας λογοτεχνίας περιλαμβάνει μυθιστορήματα, διηγήματα, χρονογραφήματα, παραμύθια κ.ά.).
Κριτήρια ταξινόμησης των κειμενικών ειδών στον ΕΘΕΓ.
Στη συνέχεια, θα παρουσιάσουμε λεπτομερώς και θα σχολιάσουμε την ταξινόμηση των κειμένων του ΕΘΕΓ με βάση τα κριτήρια που προαναφέρθηκαν. Η τριμερής αυτή ταξινόμηση (μέσο δημοσίευσης, γένος / κειμενικό είδος, θέμα / περιεχόμενο) απηχεί τη συμφραστική ανάλυση λειτουργικών ποικιλιών (registers) όπως τυποποιήθηκε από τον Halliday (1978). Η ανάλυση αυτή στηρίζεται σε τρεις μεταβλητές: το πεδίο, τον τρόπο και το επίπεδο ύφους του λόγου. Η πρώτη μεταβλητή (πεδίο) αντιστοιχεί στη θεματική μιας κειμενικής πραγμάτωσης, η δεύτερη (τρόπος) στην υλικότητα του φορέα που διοχετεύει το κειμενικό μήνυμα και η τρίτη μεταβλητή (επίπεδο ύφους) στη σχέση των συνομιλιακών / κοινωνικών ρόλων του συντάκτη και του αναγνώστη ενός κειμένου. Οι τρεις αυτές μεταβλητές συλλήβδην καθορίζουν τη λειτουργική ποικιλία στην οποία εντάσσεται ένα κείμενο. Ωστόσο, τα κείμενα δεν μορφοποιούνται μόνο βάσει του σημασιακού δυναμικού που απορρέει από το πλαίσιο των άμεσων συμφραζομένων τους (context of situation). Χρειάζονται οργανωτικά σχήματα, δηλαδή δομές γνωσιακού τύπου που κρυσταλλώνονται μέσα από την ιστορία και τον πολιτισμό (context of culture) μιας γλωσσικής κοινότητας, και ικανοποιούν συγκεκριμένες επικοινωνιακές ανάγκες των χρηστών.
Περιγραφή και σχολιασμός των ταξινομικών αρχών του ΕΘΕΓ.
Ας επιστρέψουμε τώρα στην τριμερή ταξινόμηση των κειμένων που ανθολογούνται στον ΕΘΕΓ και τα κριτήριά της. Όσον αφορά το κριτήριο του μέσου δημοσίευσης των κειμένων, περιλαμβάνονται όλοι οι παραδοσιακοί φορείς: το βιβλίο (ως αυτόνομο κείμενο, ως συλλογικός τόμος και ως σειρά), η εφημερίδα (ημερήσια, εβδομαδιαία), το περιοδικό (εβδομαδιαίο, δεκαπενθήμερο κ.λπ.). Σε χωριστή κατηγορία (με τίτλο «αδιευκρίνιστο») στεγάζονται ηλεκτρονικά ή διαδικτυακά κείμενα και κείμενα επικοινωνίας διαφόρων μορφών (π.χ. διαφημιστικά φυλλάδια, υπηρεσιακά έγγραφα, επιστολές). Τα διαφημιστικά κείμενα (μπροσούρες, προσπέκτους, φέϊγ βολάν κ.λπ.) καθώς επίσης και τα διαδικτυακά κείμενα, τα «κυβερνοκείμενα» (ψηφιοποιημένα συμβατικά, όπως η ηλεκτρονική εφημερίδα, ή ψηφιοποιημένα πολυτροπικά, όπως οι ηλεκτρονικές ειδήσεις κ.ά.) (Shepherd & Watters, 1998) μπορούν, βεβαίως, να αντιμετωπιστούν ως συμβατικά γραπτά κείμενα. Ωστόσο, ο κώδικας της γραφής δεν είναι ο μόνος που συμμετέχει στην κατασκευή του μηνύματός τους. Από τη μια μεριά, τα γραπτά διαφημιστικά κείμενα συχνά περιλαμβάνουν εικόνες και γραφικά που συνομιλούν με το κείμενο της διαφήμισης. Είναι, δηλαδή, πολυτροπικά κείμενα, τα οποία, σε ορισμένες περιπτώσεις, δεν μπορούν να κατανοηθούν και να ερμηνευτούν χωρίς τον συνυπολογισμό των άλλων σημειωτικών συστημάτων που τα υποστηρίζουν. Από την άλλη μεριά, τα διαδικτυακά κείμενα, που οργανώνονται ιεραρχικά σε επάλληλες στιβάδες υπερκειμένων (hypertexts) και εκμεταλλεύονται, εκτός από τη γραφή, πολλά σημειωτικά συστήματα (εικόνα, βίντεο, ήχο, μουσική κ.ά.) είναι νέου τύπου πολυτροπικά κείμενα, άρα, διαφορετικής σημειωτικής υλικότητας από τα παραδοσιακά γραπτά κείμενα (Crowston & Williams, 1997). Πιστεύουμε, λοιπόν, ότι η κατηγορία «αδιευκρίνιστο» μπορεί να τμηθεί σε δύο υποκατηγορίες: η μία θα περιλαμβάνει μονοτροπικά γραπτά κείμενα (έγγραφα, επιστολές ή μη πολυτροπικές διαφημίσεις και κυβερνοκείμενα) ενώ η άλλη θα στεγάζει τα πολυτροπικά κείμενα κάθε είδους. Η διάκριση αυτή είναι επιβεβλημένη όχι μόνο επειδή αλλάζει το μέσο δημοσίευσης αλλά κυρίως επειδή η αλλαγή αυτή επηρεάζει αποφασιστικά την οργάνωση, τη γραφή και την ερμηνεία των πολυτροπικών κειμένων. Συνεπώς, αν οι πληροφορίες που σχετίζονται με τον φορέα του κειμένου διακρίνουν τα κείμενα σε μονοτροπικά και πολυτροπικά, διευκολύνουν ιδιαίτερα τον χρήστη στην κατανόησή τους.
Όσον αφορά το κριτήριο του θέματος / περιεχομένου, οι ταξινομικές κατηγορίες και υποκατηγορίες του corpus είναι: ασχολίες (ελεύθερος χρόνος, αυτοκίνητο, μόδα κ.λπ.), γεωγραφία (ταξίδια, ανθρωπολογία κ.λπ.), επιστήμη (μαθηματικά, αστρονομία, οικολογία κ.λπ.), επιχειρήσεις (οικονομία, διαφήμιση κ.λπ.), ιστορία (ιστορία, αρχαιολογία, βιογραφίες κ.λπ.), κοινωνία (πολιτική, νομική, κοινωνιολογία κ.λπ.), τέχνες (ανθρωπιστικά γράμματα, φιλοσοφία, θρησκεία, εικαστικά κ.λπ.), υγεία (ιατρική, ψυχολογία κ.λπ.) και αδιευκρίνιστο (κείμενα που δεν ανήκουν θεματικά στις παραπάνω κατηγορίες). Όπως είναι φανερό, πρόκειται για ευρύτατη αντιπροσώπευση των τομέων εμπειρίας του δημόσιου και ιδιωτικού χώρου, που εξασφαλίζει στον χρήστη απαραίτητες, εγκυκλοπαιδικού τύπου, πληροφορίες για την ένταξη ενός κειμένου σε μια συγκεκριμένη γνωσιακή περιοχή και τον αναγνωρισμό ενός ορισμένου τρόπου αναπαράστασης του πραγματικού. Αξίζει στο σημείο αυτό να σημειωθεί ότι, ήδη από τη δεκαετία του 60, η ανάλυση λειτουργικών ποικιλιών (Gregory, 1967) και, αργότερα, η συστημική λειτουργική γλωσσολογία, που συνέχισε και εμπλούτισε την ίδια παράδοση (Eggins, 1994: 74 / Gerot, 1995: 37-52), υπογραμμίζουν τη σημασία της διάκρισης των γνωσιακών πεδίων σε τεχνικά και μη (ειδική vs. κοινόχρηστη γνώση). Τα τεχνικά και τα μη τεχνικά πεδία αναγνωρίζονται από τα διαφορετικά λεξικογραμματικά χαρακτηριστικά τους. Η τεχνική γλώσσα είναι η γλώσσα των ειδικών όρων, των ακρώνυμων, της συντετμημένης σύνταξης, των τεχνικών ενεργειών, της περιγραφικής κατηγόρησης, ενώ η καθημερινή γλώσσα είναι η γλώσσα του κοινόχρηστου λεξιλογίου, των πλήρων ονομάτων, της στάνταρ σύνταξης και της αξιολογικής κατηγόρησης (Eggins, όπ. παραπ.). Η αδρομερής αυτή ομαδοποίηση των γνωσιακών πεδίων και η συσχέτισή της με γλωσσικά χαρακτηριστικά πιστεύουμε ότι είναι συμβατή με τη θεματική ταξινόμηση των κειμένων του ΕΘΕΓ (για παράδειγμα, τεχνικά είναι τα περισσότερα επιστημονικά κείμενα, ενώ μη τεχνικά είναι τα περισσότερα κείμενα της κατηγορίας «ασχολίες», τα ταξιδιωτικά της κατηγορίας «γεωγραφία», η διαφήμιση της κατηγορίας «επιχειρήσεις» κ.λπ.) και μπορεί να προσφέρει στον χρήστη, πέρα από τις πληροφορίες περιεχομένου, χρήσιμες πληροφορίες ή ενδείξεις για το γλωσσικό προφίλ των κειμένων ανάλογα με τον τομέα εμπειρίας στον οποίο εντάσσονται.
Στον ΕΘΕΓ δεν έχει γίνει ταξινόμηση των κειμένων με βάση το επίπεδο ύφους. Σύμφωνα με τη συμφραστική ανάλυση λειτουργικών ποικιλιών, στην οποία έχουμε αναφερθεί προηγουμένως, το επίπεδο ύφους είναι η μεταβλητή που αναφέρεται στη σχέση του παραγωγού ενός κειμένου και του ερμηνευτή του, όταν αντιμετωπίζονται ως συνομιλιακοί / κοινωνικοί ρόλοι. Η σχέση αυτή βρίσκει την κειμενολογική αποτύπωσή της σε ένα συνεχές με ακρότατα την άτυπη και την τυπική γλώσσα. H άτυπη γλώσσα χαρακτηρίζεται από λεξιλόγιο θετικών / αρνητικών στάσεων, καθημερινό λεξιλόγιο, γλωσσική αγένεια, διακοπές, επικαλύψεις, χρήση βαφτιστικών ονομάτων και υποκοριστικών κ.λπ. Αντίθετα, η τυπική γλώσσα χαρακτηρίζεται από ουδέτερο ή γραφειοκρατικό λεξιλόγιο, γλωσσική ευγένεια, προσεκτική διαδοχή συνεισφορών, χρήση τίτλων και όχι ονομάτων κ.λπ. Με άλλα λόγια, η άτυπη γλώσσα στηρίζει αυτό που οι κοινωνιογλωσσολόγοι ονομάζουν «χαμηλή ποικιλία» (πρβλ. τον 'περιορισμένο κώδικα' του Bernstein) ενώ η τυπική γλώσσα στηρίζει την «υψηλή ποικιλία» (πρβλ. τον 'επεξεργασμένο κώδικα' του Bernstein). Θα μπορούσε κανείς να έχει βάσιμες επιφυλάξεις για το αν μπορούν να ταξινομηθούν κείμενα με βάσει το κριτήριο 'άτυπη / τυπική γλώσσα'. Ωστόσο, πιστεύουμε ότι θα είχε ενδιαφέρον να συζητηθεί μια τυπολογία που συνδυάζει τον άξονα 'προφορικός / γραπτός λόγος' με τον άξονα 'διάλογος / μονόλογος' και καταλήγει σε τέσσερις μήτρες ειδών λόγου: προφορικός διάλογος (καθημερινή συνομιλία, τηλεφωνική συνομιλία κ.ά.), προφορικός μονόλογος (διάλεξη, κήρυγμα, προεκλογική ομιλία ενός πολιτικού κ.ά.), γραπτός διάλογος (φιλική επιστολή, e-mail κ.ά.) και γραπτός μονόλογος (νόμοι, κανονισμοί κ.ά.)[7]. Οι εν λόγω κατηγορίες ειδών λόγου μπορούν εύκολα να χαρακτηριστούν ως προς το επίπεδο ύφους (ποιοι μιλούν / γράφουν σε ποιους), άρα, και ως προς τη σχέση τους με την άτυπη ή την τυπική γλώσσα. Εννοείται ότι ένα σώμα γραπτών κειμένων, όπως ο ΕΘΕΓ, μπορεί να εκμεταλλευτεί μόνο τις δύο τελευταίες μήτρες ειδών λόγου.
Η περιγραφή και ο σχολιασμός των ταξινομικών αρχών του ΕΘΕΓ ολοκληρώνεται με την αναφορά στο κριτήριο του «γένους / κειμενικού είδους». Στο εισαγωγικό σημείωμα του corpus περιγράφονται οι εξής κατηγορίες κειμενικών ειδών: βιογραφία (αυτοβιογραφία, βιογραφικό σημείωμα κ.ά.), γνώμη (κυρίως δημοσιογραφικά άρθρα και επιστημονικά άρθρα ή εργασίες), διαφήμιση (κάθε είδους διαφημιστικό κείμενο, αναγγελίες εκδηλώσεων), επίσημο κείμενο (κυρίως γραφειοκρατικά κείμενα), ιδιωτικό κείμενο (προσωπική επιστολή, ημερολόγιο), λογοτεχνία (παραμύθια, στίχοι, σενάρια, λογοτεχνικά έργα), πληροφόρηση (κείμενα ενημερωτικής πληροφόρησης όπως οι ειδήσεις ή οι τουριστικοί οδηγοί, κείμενα εξηγητικής πληροφόρησης όπως τα ερωτηματολόγια και οι δημοσκοπήσεις, κείμενα επιστημονικής πληροφόρησης όπως οι εγκυκλοπαίδειες και τα διδακτικά εγχειρίδια), συζήτηση (συνέντευξη, συνομιλία κ.ά.) και αδιευκρίνιστο. Θα πρέπει εξαρχής να τονιστεί ότι δεν υπάρχει (ίσως, δεν πρόκειται ποτέ να υπάρξει) ταξινόμηση κειμενικών ειδών καθολικής αποδοχής. Από την άλλη μεριά, είναι αδύνατο, στο πλαίσιο μιας παρουσίασης, να σχολιάσουμε σε βάθος τα θεωρητικά ζητήματα που θέτει η τυπολογία των ταξινομήσεων κειμενικών ειδών[8]. Ωστόσο, μπορούμε να επισημάνουμε το γεγονός ότι η επιλογή ταξινομικής βάσης οδηγεί κάθε φορά σε μια νέα τυπολογία. Ο ΕΘΕΓ δοκίμασε δύο ταξινομικές βάσεις, αυτήν του εισαγωγικού σημειώματος, με τις κατηγορίες κειμενικών ειδών που προαναφέραμε, και εκείνη της αναθεωρητικής φάσης (Γαβριηλίδου κ.ά., 1995:841). Θα τις σχολιάσουμε εν συντομία.
Η ταξινομική αρχή της κατηγοριοποίησης των κειμενικών ειδών που προτείνεται στο εισαγωγικό σημείωμα του corpus φαίνεται να είναι ο επικοινωνιακός στόχος ενός κειμενικού είδους. Μια κειμενική τυπολογία με κριτήριο τον σκοπό του λόγου (aim of discourse) είναι αυτή που έχει προταθεί από τον Kinneavy (1971). O συγγραφέας, αντιμετωπίζοντας ως στόχους τούς βασικούς συντελεστές μιας επικοινωνιακής πράξης (πομπό, δέκτη, μήνυμα, πραγματικότητα), προτείνει αντίστοιχα τέσσερις οικογένειες κειμένων. Τα κείμενα που στοχεύουν τον πομπό, τον ίδιο τον δημιουργό τους, είναι κείμενα προσωπικής (ή συλλογικής έκφρασης). Τα κείμενα που στοχεύουν τον δέκτη είναι κείμενα πειθούς. Τα κείμενα που στοχεύουν την πραγματικότητα είναι πληροφοριακά κείμενα. Τέλος, τα κείμενα που στοχεύουν το μήνυμα είναι λογοτεχνικά. Από τις κατηγορίες που προτείνει το εισαγωγικό σημείωμα του ΕΘΕΓ, η βιογραφία και τα «ιδιωτικά κείμενα» μπορούν να θεωρηθούν υποκατηγορίες της ίδιας κατηγορίας (κείμενα προσωπικής έκφρασης), γιατί πρόκειται για «πρωτοπρόσωπα» κείμενα με ευρύ ή περιορισμένο κοινό. Η «διαφήμιση» και, ως έναν βαθμό, η γνώμη είναι κείμενα λογικής ή/και συναισθηματικής πειθούς. Η «πληροφόρηση», τα επίσημα κείμενα και, ως έναν βαθμό, η γνώμη περιλαμβάνουν κείμενα ενημερωτικής, εξηγητικής και ερμηνευτικής πληροφόρησης. Η λογοτεχνία, τέλος, ταυτίζεται με την οικογένεια των λογοτεχνικών κειμένων. Μένει χωριστή η κατηγορία συζήτηση, που περιλαμβάνει κείμενα πρωτογενώς προφορικά και συνομιλιακά, που όμως μπορούν, ανάλογα με το περιεχόμενο της συζήτησης, να ενταχθούν στις παραπάνω κατηγορίες. Ας μας επιτραπεί να παρατηρήσουμε ότι η κατηγορία αδιευκρίνιστο δεν είναι χρήσιμη σε μια κατηγοριοποίηση κειμένων με βάσει το κειμενικό είδος, αφενός επειδή δεν δίνει κειμενολογικές πληροφορίες και αφετέρου επειδή υπονομεύει την ίδια την κατηγοριοποίηση. Γενικά, θα λέγαμε, ότι παρά τον φαινομενικά ετερόκλητο χαρακτήρα της, η προτεινόμενη ταξινόμηση είναι πλήρης και συνεπής ως προς το κριτήριο του επικοινωνιακού στόχου.
Η αναθεώρηση των ταξινομικών κριτηρίων του ΕΘΕΓ περιέλαβε και την αλλαγή της ταξινομικής βάσης για την κατηγοριοποίηση των κειμενικών ειδών. Τώρα, το κριτήριο δεν είναι ο επικοινωνιακός στόχος αλλά οι τομείς ανθρώπινης επικοινωνίας. Η αλλαγή ήταν απαραίτητη, αφού αυτή η σχάρα τομέων (λογοτεχνία, επιστήμη, διοίκηση, τέχνη, τύπος, καθημερινή ζωή) είναι η βάση όλων των ταξινομήσεων της δεύτερης φάσης του corpus. Αν η πρώτη ταξινόμηση μπορεί να θεωρηθεί λειτουργική, η εν λόγω είναι κοινωνική / επαγγελματική. Η πρώτη στηριζόταν στην προθετικότητα (για ποιο λόγο γράφεται ένα κείμενο), ενώ η δεύτερη στη χαρτογράφηση του γραμματισμού των κυριότερων τομέων της ανθρώπινης δραστηριότητας. Η πρώτη ταξινόμηση πρότεινε σχέσεις υπαγωγής ανάμεσα σε γένη και είδη. Η δεύτερη ταξινόμηση προτείνει σχέσεις υπαγωγής ανάμεσα σε κοινωνικούς χώρους και συναφή κειμενικά είδη. Θα μπορούσε κανείς να πει ότι και οι δύο προσφέρουν απαραίτητες πληροφορίες για την ταυτότητα των κειμενικών ειδών. Η δεύτερη ταξινόμηση αντικατέστησε την πρώτη, επειδή προφανώς θεωρήθηκε ότι προσφέρει πιο ευέλικτη και αντιπροσωπευτική βάση υποκατηγοριοποίησης.
Θα ήταν παράλειψη να μην αναφέρουμε ότι, πέραν όλων των στοιχείων που εξετάσαμε, ο ΕΘΕΓ δίνει πληροφορίες και για το περικείμενο των κειμένων. Το όνομα του συγγραφέα ή του μεταφραστή, ο τίτλος, ο υπότιτλος, η χρονολογία και ο τόπος έκδοσης, ο εκδότης κ.λπ. είναι στοιχεία που βρίσκονται στη διάθεση του χρήστη και διευκολύνουν, αποφασιστικά μερικές φορές, την πρόσληψη και ερμηνεία του κειμενικού μηνύματος.
Αξιολόγηση των διδακτικών δυνατοτήτων του ΕΘΕΓ.
Το σώμα κειμένων του ΕΘΕΓ είναι πολύτιμη βάση για τη μελέτη του ύφους, δηλαδή των λεξικο-γραμματικών γνωρισμάτων, των κειμενικών ειδών που έχουν ανθολογηθεί. Και πιο συγκεκριμένα, μπορούν με μεγάλη ευχέρεια και ταχύτητα να μελετηθούν οι τρεις κατηγορίες σημασιών που αντιστοιχούν στις συμφραστικές παραμέτρους (πεδίο, τρόπος και επίπεδο ύφους), σύμφωνα πάντοτε με το πρότυπο της συστημικής λειτουργικής γραμματικής (βλ. παραπάνω): οι αναπαραστατικές σημασίες, οι διαπροσωπικές σημασίες και οι κειμενικές σημασίες. Οι πρώτες φωτογραφίζουν το περιεχόμενο ενός κειμένου, οι δεύτερες τη δυναμική της σχέσης του πομπού με τον δέκτη όπως αυτή αποτυπώνεται γλωσσικά στο κείμενο, ενώ οι τρίτες δείχνουν τους τρόπους αρμολόγησης του κειμένου (Halliday 1985). Ο συνδυασμός αυτών των τριών κατηγοριών σημασιών μπορεί να μας δώσει το γλωσσικό προφίλ ενός κειμένου ως αντιπροσώπου ενός κειμενικού είδους.
Σε ό,τι αφορά τις αναπαραστατικές (ή περιγραφικές) σημασίες, αυτό που ενδιαφέρει είναι οι μετέχοντες, οι διαδικασίες και οι περιστάσεις. 'Διαδικασίες' είναι ο τεχνικός όρος για τις ευάριθμες σημασιολογικές κατηγορίες των ρημάτων μιας γλώσσας (ρήματα δράσης, ρήματα λεκτικά, ρήματα συνδετικά κ.ά.). 'Μετέχοντες' είναι οι σημασιολογικοί ρόλοι, οι οντότητες που σχετίζονται με τις διαδικασίες και οι οποίες αντιστοιχούν, με όρους σύνταξης, στο υποκείμενο της πρότασης και το συμπλήρωμα του ρήματος. 'Περιστάσεις' είναι ο τεχνικός όρος για το σύνολο των επιρρηματικών προσδιορισμών που εξειδικεύουν τη ρηματική ενέργεια. Και για να επιστρέψουμε στις δυνατότητες του corpus: αν ο χρήστης επιλέξει κάποιο κειμενικό είδος (π.χ. τη διαφήμιση) έχει τη δυνατότητα, με τη βοήθεια των συμφραστικών πινάκων, να μελετήσει τα περιβάλλοντα όλων των ρηματικών ενεργειών που εμφανίζονται να επιτελούν οι μετέχοντες οι οποίοι εμπλέκονται στα διαφημιστικά μηνύματα, καθώς επίσης και τις αντίστοιχες χωρο-χρονικές κ.λπ. επιρρηματικές σχέσεις. Έτσι, μπορεί ο χρήστης να αποκομίσει μια αντιπροσωπευτική εικόνα του τρόπου με τον οποίο η (έντυπη) διαφήμιση αναπαριστά την πραγματικότητα που την αφορά. Μπορεί, για παράδειγμα, να διαπιστώσει αν οι 'δράστες' είναι πρόσωπα ή προϊόντα ή, ακόμη ιδιότητές τους. Μπορεί να ελέγξει αν οι 'δράστες' ασκούν κάποια δραστηριότητα ή απλώς αισθάνονται ή αν τους αποδίδονται ιδιότητες και ποιες. Κι όλα αυτά σε σχέση με τον χρόνο, τον τόπο, την αιτία, τον τρόπο, την αναφορά κ.λπ.
Οι διαπροσωπικές σημασίες ρυθμίζονται κυρίως με την επιλογή των χρόνων, των εγκλίσεων, των προσώπων και των τροπικοτήτων (της δεοντικής και της επιστημικής). Στην περίπτωση, και πάλι, της διαφήμισης, μπορούμε να ελέγξουμε αν επαληθεύονται γνωστές υποθέσεις για την υπεροχή της προστακτικής έγκλισης, του δεύτερου πληθυντικού προσώπου, του αόριστου (συνοπτική ρηματική όψη) κ.λπ. Μπορεί, επίσης, να ελεγχθεί η παρουσία της δεοντικής τροπικότητας (πρέπει, επιτρέπεται, απαγορεύεται κ.ά.) και της επιστημικής τροπικότητας (μπορεί, ίσως, πιθανόν κ.ά.). Η εξέταση αυτών των γραμματικών δεικτών αναδεικνύει εκείνη την πλευρά του ύφους ενός κειμένου που σχετίζεται με τη διαπραγμάτευση του νοήματος μεταξύ του συγγραφέα και του αναγνώστη.
Τέλος, οι κειμενικές σημασίες, που περιγράφουν τη συνοχή ενός κειμένου, και κυρίως η χρήση συνδεσμικών στοιχείων, μπορεί επίσης να ανιχνευθεί με τη βοήθεια των συμφραστικών πινάκων του corpus. Στην περίπτωση της διαφήμισης μπορεί να μελετηθεί, για παράδειγμα, η χρήση συμπλεκτικών, αντιθετικών ή διαζευκτικών συνδέσμων και, επιπλέον, η χρήση συνδετών (λοιπόν, επομένως, γι' αυτό, έτσι κ.λπ.), που αναδεικνύει μορφές επιχειρηματολογίας του εν λόγω κειμενικού είδους.
Η υφομετρική χρήση του ΕΘΕΓ, που συνδυάζει συμφραστικούς πίνακες και κειμενικά είδη, είναι η πιο απαιτητική αλλά και πιο γοητευτική διερεύνηση της ταυτότητας των κειμένων που παράγονται από τους χρήστες της νέας ελληνικής. Ωστόσο, το corpus, εκτός από τη μελέτη γλωσσικών χρήσεων (δηλαδή, κειμενικών πραγματώσεων), επιτρέπει και τη διεξοδική μελέτη της μορφολογίας της νέας ελληνικής. Όπως εξηγείται και στο εισαγωγικό σημείωμα, ο χρήστης μπορεί να ανασύρει από το corpus γραμματικές κατηγορίες ή/και μορφολογικούς τύπους, και μάλιστα μέσα στα γλωσσικά τους περιβάλλοντα, δηλαδή σε πραγματικές και όχι κατασκευασμένες προτάσεις. Συνοψίζοντας, θα λέγαμε ότι ο ΕΘΕΓ αποτελεί πολύτιμο εργαλείο για τη μελέτη και τη διδασκαλία του συστήματος της γλώσσας μας και των γλωσσικών χρήσεων που επιτελούνται στο εσωτερικό της.
Βιβλιογραφικές αναφορές.
1. Γαβριηλίδου Μ., Π. Λαμπροπούλου, Σ. Ρονιώτη (1993). "Σχεδιασμός και σχολιασμός ενός ελληνικού σώματος κειμένων", Μελέτες για την Ελληνική Γλώσσα. Πρακτικά της 14ης Συνάντησης του Τομέα Γλωσσολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Α.Π.Θ., 308-322. Θεσσαλονίκη.
2. Γαβριηλίδου Μ., Π. Λαμπροπούλου, Α. Χριστοφίδου (1995). "Σύστημα κατηγοριοποίησης γραπτών κειμένων", Μελέτες για την Ελληνική Γλώσσα. Πρακτικά της 15ης Συνάντησης του Τομέα Γλωσσολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Α.Π.Θ., 831-842. Θεσσαλονίκη.
3. Παυλίδου Θ.-Σ. (2002). GR-SPEECH: Σώματα ελληνικών προφορικών κειμένων, Μελέτες για την Ελληνική Γλώσσα. Πρακτικά της 22ης Συνάντησης του Τομέα Γλωσσολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Α.Π.Θ., Τόμος Δεύτερος (Υπολογιστική Γλωσσολογία), 124-134. Θεσσαλονίκη.
4. Πολίτης Π. (2001). "Προφορικός και γραπτός λόγος", στο Α.-Φ. Χριστίδης (επιμ., σε συνεργασία με τη Μ. Θεοδωροπούλου), Εγκυκλοπαιδικός οδηγός για τη γλώσσα, 58-62. Θεσσαλονίκη: Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας (βλ. επίσης www.komvos.edu.gr).
5. Χατζηγεωργίου Ν., Α. Σπηλιωτοπούλου, Α. Βακαλοπούλου, Α. Παπακωστοπούλου, Σ. Πιπερίδης, Μ. Γαβριηλίδου, Γ. Καραγιάννης (2001). "Εθνικός Θησαυρός Ελληνικών Κειμένων (ΕΘΕΓ): Σώμα κειμένων της Νέας Ελληνικής στο Διαδίκτυο", Μελέτες για την Ελληνική Γλώσσα. Πρακτικά της 21ης Συνάντησης του Τομέα Γλωσσολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Α.Π.Θ., 812-821. Θεσσαλονίκη.
6. Crowston K. & M. Williams (1997). "Reproduced and emergent genres of communication on the World-Wide Web", στο Proceedings of the Thirtieth Annual Hawaii International Conference on System Sciences, Maui, Hawaii, vol. 6, pp. 30-39.
7. Eggins S. (1994). An Introduction to Systemic Functional Linguistics. London: Pinter.
8. Gerot L. (1995). Making Sense of Text. Gold Coast, QLD: Antipodean Educational Enterprises.
9. Gregory M. (1967). "Aspects of varieties differentiation", Journal of Linguistics 3(2): 177-274.
10. Halliday M.A.K. (1978) Language as a Social Semiotic. London: Edward Arnold.
11. Halliday M.A.K. (1985) An Introduction to Functional Grammar. London: Edward Arnold.
12. Halliday M.A.K. (1989). "Register Variation", στο Halliday M.A.K. & R. Hasan, Language, context and text: aspects of language in a social-semiotic perspective, 29-43. Oxford: Oxford University Press.
13. Kinneavy J. (1971). A Theory of Discourse. The Aims of Discourse. Englewood Cliffs, N.J.: Prentice-Hall.
14. Shepherd M. & C. Watters (1998) "The Evolution of Cybergenres", στο R. Sprague Jr. (ed.) Proceedings of the 30th Annual Hawaii International Conference on System Sciences, 97-109. Los Alamitos, CA: IEEE-Computer Society.
15. Troborg A. (1997). "Text Typology: Register, Genre and Text Type", στο Troborg A. (ed.) Text Typology and Translation, 3-23. Amsterdam / Philadelphia: John Benjamins.

Να επισημάνουμε για την σωστή ανάγνωση των κειμένων, ότι η αρχαία Ελληνική λέξη: « φιλία » σημαίνει
πρωτίστως αγάπη και δευτερευόντως έχει την σημερινή έννοια της λέξεως, καθώς, φιλώ = αγαπώ (η λέξη φιλία είναι το ουσιαστικό του ρήματος φιλώ).
«Αγάπησις απόδεξις παντελής.»
Η Αγάπη είναι η παντελής αποδοχή.
Πλάτων (Ορισμοί)

«Όλους αγάπα.»
Φωκυλίδης

«Ο ανώτερος άνθρωπος, περισσότερο από κάθε τι, αφιερώνεται στη Σοφία και την Αγάπη. Το πρώτο είναι θνητό αγαθό ενώ το δεύτερο είναι αθάνατο.»
Επίκουρος (Επικ. Προσφ. 78)

«Φιλοφρόνει πάσιν.» Να αγαπάς τους πάντες (όλους τους ανθρώπους) και τα πάντα.(φιλοφρονώ = φρονώ φίλα = σκέφτομαι με Αγάπη για κάποιον/κάτι.
Το: πάσιν, είναι δοτική πληθυντικού των: οι πάντες, τα πάντα. Περιέχει και τις δύο λέξεις, έννοιες). Δελφικό Παράγγελμα.
«Αφετηρία των αρετών είναι η ευσέβεια, και κορυφαίο όριό τους η Αγάπη.»
Πυθαγόρας ο Σάμιος

«Η Αγάπη προς τους ανθρώπους είναι καθήκον, αφού είμαστε όλοι παιδιά του ίδιου θεού.»
Επίκτητος

«Φιλότητα αντί διαφοράς εθέλειν.»
Να θέλετε Αγάπη αντί της έχθρας.
Ανδοκίδης

«Αγαπάσθαι και οικείν ευδαιμόνως.»
Να αγαπιέσθε και να κατοικείτε με ευδαιμονία (μεταξύ σας).
Πλάτων (Πολιτεία)

«Ν�ανταποδίδης την Αγάπη με Αγάπη.»
Ησίοδος (Έργ. Και.Ημ.)

«Φιλία Αγάπα.»
Να αγαπάς.(Τους ανθρώπους, τους θεούς, κλπ.)
(Δελφικό Παράγγελμα)

«Αγάπα τον πλησίον μικρά ελαττούμενος».
Να αγαπάς τον πλησίον σου λίγο περισσότερο από ότι αγαπάς τον εαυτό σου.
Θαλής ο Μιλήσιος

«Χρω φιλανθρώπως και δικαίως τοις εντυγχάνουσι.»
Να αγαπάς τους ανθρώπους και να τους συμπεριφέρεσαι με δικαιοσύνη, όσους τυχαίνει να έχεις σχέσεις.
Πλούταρχος (Ηθ, 88c)

«Εχούσης γάρ τι της ψυχής αγαπητικόν εν εαυτή, και πεφυκυίας, ώσπερ αισθάνεσθαι και διανοείσθαι και μνημονεύειν, ούτω και φιλείν.»
Η ψυχή κλείνει μέσα της δύναμη Αγάπης καθώς επλάστηκε για να αισθάνεται, να σκέπτεται και να θυμάται, έτσι επλάστηκε και για ν�γαπά.
Πλούταρχος (Σόλων,7,3,1-4)
(Ο Πλούταρχος ήταν Ιερέας των Δελφών.)

«Η Αγάπη προς τον άνθρωπο μας προστάζει να βοηθάμε τους ξένους.»
Επίκουρος

«Φιλοφρονήσασθαι αλλήλους»
Να αγαπάτε αλλήλους (ο ένας τον άλλον).
Πλάτων (Νομ. 738 D) (Επίσης, Ξενοφών (Κυρ. Αναβ.4.5,34).)

«Ούτοι συνέχθειν, αλλά συμφιλείν έφυν.»
Γεννήθηκα για ν�αγαπώ, όχι για να μισώ.
Σοφοκλής (Αντιγόνη)

«Φιλίαν φύλαττε»
Να διαφυλάττεις την Αγάπη.
(Δελφικό παράγγελμα)

«Να αγαπάτε όλους τους ανθρώπους, ανεξάρτητα από τη φυλή η την θρησκεία στην οποία ανήκουν.»
Επίκτητος

«Ει δε γεύεται ανδρός ανήρ τι, φαίμέν κε γείτον έμμεναι νόω φιλήσαντ ατενέι γείτονι χάρμα πάντων επάξιον.»
Αν ο άνθρωπος κάτι από τον άνθρωπο γεύεται, να πούμε μπορούμε πως γείτονας που μ όλη του τη σκέψη αγαπά τον γείτονά του,
είναι ευτυχία που αξίζει ό,τι κι αν πης.
Πίνδαρος (Νεμεονίκες, Ζ 127)

«Έστω δη το φιλείν το βούλεσθαι τινι α οίεται αγαθά, εκείνου ένεκα, αλλά μη αυτού, και το κατά δύναμιν πρακτικόν είναι τούτων.»
Ας τεθεί σα βάση ότι η Αγάπη σημαίνει το να επιθυμή κανείς για κάποιον όσα νομίζει καλά για κείνον και όχι για τον εαυτό του,
και να ενεργή όσο μπορεί για να τα αποκτήσει εκείνος.
Αριστοτέλης

«Φιλίαν αγάπα.»
Ξενοκράτης (Βλέπε Δελ.Π.)

«Του φρονίμου τοίνυν εστί μόνου το φιλείν»
Λοιπόν, η Αγάπη είναι χαρακτηριστικό μόνο του φρόνιμου ανθρώπου.
Επίκτητος (Περι φιλίας, D.a.A.d,2,22,3,5-6)

«Αγάπης δε ουδέν μείζον ούτε ίσον εστί»
Τίποτε δεν είναι σπουδαιότερο ούτε ίσο με την Αγάπη.
Μένανδρος

«Από όλα τα δώρα που η θεία πρόνοια μας χαρίζει για να κάνει τη ζωή μας πλήρη και χαρούμενη, η Αγάπη / φιλία είναι το ομορφότερο.»
Επίκουρος

«Το μεν ζην οι γονείς μετά των θεών ημίν έδωκαν, παρά δε των φιλοσόφων δίκης και νόμου συνεργόν οιόμεθα λόγον επιθυμιών, κολαστήν λαβόντες, ευ ζην.
Το δ ευ ζην εστί κοινωνικώς ζην και φιλικώς και σωφρόνως και δικαίως.»
Τη ζωή μας την έδωσαν οι γονείς μας μαζί με τους θεούς. Κι από τους φιλοσόφους, αφού λάβαμε το θεωρητικό λόγο σαν συνεργάτη στη δικαιοσύνη
και στο νόμο, όπως και τιμωρό των επιθυμιών (των κακών ), νομίζουμε ότι εξασφαλίζουμε το «ευ ζην» (δηλαδή τον ορθό τρόπο ζωής).
Κι αυτό το «ευ ζην» συνίσταται στο να ζει κανείς με τους συνανθρώπους του με Αγάπη, με σύνεση και με δικαιοσύνη.
Πλούταρχος (Ηθ. 1352)

«Ως καλώς έχον εστί πασάν τε γην πατρίδα νομίζειν και πάντας ανθρώπους αδελφούς και φίλους, ως αν γένος μεν όντας θεού.»
Είναι καλό να θεωρούμε όλη τη γη πατρίδα μας και όλους τους ανθρώπους αδερφούς μας και φίλους μας, γιατί είναι όλοι παιδιά του θεού.
Απολλώνιος Τυανεύς (Φιλόστρατου, Απολλ. Τυαν.Επιστ, νζ)
«Μην αφαιρείτε τους βωμούς από τους ναούς και τη συμπόνοια από τις καρδιές σας.»
Πυθαγόρας

«Κάλιστον η φιλία των αγαθών.»
Η Αγάπη είναι το καλύτερο από όλα τα αγαθά.
Στοβαίος (Ανθολόγιο,2,32,t,1)

«Όσω γαρ παιδεία και φιλανθρωπία προέχειν δοκείτε, τοσώσδε αίσχιον α μη χρη φαίνεσθαι διώκοντας.»
Όσο νομίζετε ότι πρέπει να προέχουν η παιδεία και η Αγάπη προς τον συνάνθρωπο, τόσο αισχρό είναι αυτά να μην πρέπει να φαίνεσθε ότι τα επιδιώκετε.
Αριστείδης (Συμ.περι του μη δειν κωμ.,512,2-4)
'
«Μάλλον βασιλικωτέρα φιλανθρωπία του λοιπού χορού των αρετών»
Η Αγάπη προς τον συνάνθρωπο είναι μάλλον η σημαντικότερη από όλες τις αρετές (η προεξάρχουσα όλων των αρετών).
Θεμίστιος (Ομ.1,11.26-27 Schenkl)

«Ούκ έσθ�πως γάρ ουν άνθρωπον αδικούντα σέβειν Θεόν. Αλλά κρηπίς ευσεβείας σοι νομιζέσθω η φιλανθρωπία»
Άνθρωπος ο οποίος αδικεί δεν είναι δυνατόν να σέβεται τον Θεό. Αλλά βάθρο της ευσέβειας να θεωρείς την Αγάπη προς τον συνάνθρωπο.
Πορφύριος (Επιστολή «Προς Μαρκέλλαν», 38,16-17 Potscher)
«Καλλιέργησε την Αγάπη και τη φιλία με έναν εχθρό.»
Πιττακός ο Μυτιληναίος

«Καταφέρετε να βλέπετε τον χειρότερο εχθρό σας σαν αγαπητό φίλο σας, με την ίδια λαχτάρα.»
Σωκράτης

«Τον δε εχθρόν ευεργετείν.»
Κλεόβουλος ο Λίνδιος (Διογ. Λαέρτ. Βίοι Φιλ. Α,91)

«Τον εχθρόν φίλον ποιείν και ευεργετείν.»
Κλεόβουλος

«Τι πιο όμορφο υπάρχει από το να χαμογελάς στους εχθρούς σου;»
Σοφοκλής

«Αλλήλοις θ ομιλείν, ως τους φίλους εχθρούς μη ποιήσαι, τους δε εχθρούς φίλους εργάσασθαι.»
Να επικοινωνείτε προς αλλήλους κατά τρόπον ώστε να μην μετατρέπετε τους φίλους εις εχθρούς, αλλά να μεταβάλλετε τους εχθρούς εις φίλους.
Πυθαγόρας (Διογένης Λαέρτιος, 8.23)

«Είθε, να μην είμαι εχθρός κανενός και είθε να είμαι φίλος του αιώνιου και του μόνιμου. Είθε, να μην καυγαδίσω ποτέ με τους προσφιλείς μου.
Και αν γίνει αυτό, είθε να συμφιλιωθώ σύντομα μαζί τους. Είθε να μην θέλω το κακό κανενός. Εάν κάποιος θέλει το δικό μου κακό, είθε,
να ξεφύγω σώος και χωρίς να χρειαστεί να τον πληγώσω. Είθε, να αγαπώ, να επιθυμώ και να επιτυγχάνω μόνο ό,τι είναι καλό.
Είθε, να εύχομαι να ευτυχούν όλοι και να μη ζηλεύω κανέναν. Είθε, να μη χαρώ ποτέ για τη δυστυχία κάποιου που με έβλαψε.
Όταν είπα η έκανα κάτι κακό είθε να μην περιμένω να με επιπλήξουν οι άλλοι, αλλά πάντα να επιπλήττω τον εαυτό μου ώσπου να επανορθώσω.
Είθε να μην κερδίσω νίκη που να βλάπτει είτε εμένα είτε τον αντίπαλό μου. Είθε να συμφιλιώνω φίλους που βρέθηκαν σε διαμάχη.
Είθε, όσο μου είναι αυτό δυνατό, να δίνω κάθε απαιτούμενη βοή\ θεια στους φίλους μου και σε όλους όσους τη χρειάζονται.
Είθε, να μην εγκαταλείψω κανέναν φίλο που κινδυνεύει. Όταν επισκέπτομαι όσους υποφέρουν
είθε να είμαι σε θέση με ευγενικά
και θεραπευτικά λόγια να απαλύνω τον πόνο τους. Είθε να σέβομαι τον εαυτό μου. Είθε, να κρατώ
δαμασμένο εκείνο που μαίνεται μέσα μου. Είθε, να συνηθίσω να είμαι ευγενής και ποτέ να μην νευριάζω
με τους ανθρώπους λόγω των περιστάσεων. Είθε, ποτέ να μη σχολιάζω ποιος είναι κακός και τι κακά
πράγματα έχει κάνει, παρά να γνωρίζω καλούς ανθρώπους και να ακολουθώ τα βήματά τους.»
Ευσέβιος (Στοβαίος)

(Ο Ευσέβιος είναι Ίωνας. Το κείμενο, είναι μια προσευχή του Ευσέβιου. Είναι αξιοσημείωτο
το γεγονός, ότι σε κανένα σημείο της προσευχής δεν προσεύχεται για υλικά αγαθά.)
«..της φιλίας �εγίστης ούσης αρετής και ταις άλλαις ως τελειότητος επιφαινομένης.
Πέρας μεν γαρ των αρετών η φιλία� δε της φιλίας έξις ο τελειότατος των αρετών καρπός.»
Ιεροκλής (In Au. Ca. 7,9,3 κ. εξ.)

«Ει δ η προς τους πολίτας φιλία δι αυτήν αιρετή, αναγκαίον είναι και
την προς ομοεθνείς και ομοφύλους, ώστε και την προς πάντας ανθρώπους.»
� Αγάπη�ρος όλους τους ανθρώπους�ίναι αναγκαία.
Αριστοτέλης (Στοβ. Ανθ. 2,7,13,83)

«της φιλίας αντέχεσθαι δει, τουτ έστι της φιλανθρωπίας προς άπαντας.»
Ιεροκλής (In Au. Ca. 7,10,5-6)

«Ούτω και έθνει κοινή και πόλεσι ταις προεστώσαις και καθ εαυτήν
εκάστη πόλει μεγάλων αγαθών η προς αλλήλους φιλία και ομόνοια.»
�εγάλα αγαθά είναι η Αγάπη μεταξύ των ανθρώπων και η ομόνοια.
Αριστείδης (Περι ομονοίας ταις πόλεσιν,531,1-3)

«Έτοιμός ειμί παρέχειν εμαυτόν τοις ξένοις, και αν βούλονται δέρειν έτι μάλλον η
νυν δέρουσιν, ει μοι η δορά μη εις ασκόν
τελευτήσει, ώσπερ η του Μαρσύου αλλ εις αρετήν.»
Είμαι πρόθυμος να παραδώσω τον εαυτό μου στους ξένους για να με κάνουν ότι θέλουν και
να με γδάρουν ακόμα, και περισσότερο μάλιστα από όσο με γδέρνουν τώρα, φθάνει μόνο το
δέρμα μου να μην καταντήσει στο τέλος ασκί, καθώς το δέρμα του Μαρσύα αλλά να έχει κατάληξη την αρετή.
Πλάτων (Κτήσιππος, Ευθύδημος 13,285c)
(Ο Μαρσύας συμβολίζει την έπαρση και την αλαζονεία.)

«Ακόμα κι αν σε βρίσουν η σε ξεφτιλίσουν η σε χτυπήσουν, μη θυμώνεις.»
Σωκράτης

(Όταν στο μαντείο των Δελφών ετέθη το ερώτημα ποιος είναι ο σοφότερος
των ζώντων ανθρώπων, το μαντείο απεφάνθη ότι είναι ο Σωκράτης.)

«Ηττώ υπέρ δικαίου.»
Να καταβάλλεσαι για το δίκαιο.
(Δελφικό Παράγγελμα)

«Ούτε γαρ ανταδικείν δει ούτε κακώς ποιείν ουδένα ανθρώπων ουδ αν οτιούν πάσχη υπ αυτών.»
Ούτε λοιπόν να αντιδικεί κανείς πρέπει ούτε να κακοποιεί
κανένα από τους ανθρώπους οτιδήποτε κι αν παθαίνει από αυτούς.
Πλάτων (Κριτ΄. 10,49 Γ)

(Η φράση αυτή, εμπεριέχει πολλές ποιότητες, τρόπους, είδη αδικίας που μπορεί να υποστεί ένας
άνθρωπος καθώς και κάθε ένταση, βιαιότητα, διάρκεια, επαναληπτικότητα, συχνότητα, κλπ. Παρόμοια ρήση έχει διατυπώσει και ο Σωκράτης.)
«Και γάρ τούτο λίαν κομψόν τω Κυνικώ παραπλέκεται: Δέρεσθαι αυτόν δει
ως όνον και δερόμενον φιλείν αυτούς τους δέροντας ως πατέρα πάντων, ως αδελφόν.»
Επίκτητος (D.a.A.d. 3,22,54,1)

«Ανέχου Πάσχων.»
Να ανέχεσαι να αδικείσαι, να υποφέρεις
Ευριπίδης
(δείχνε υπομονή όταν αδικείσαι, όταν υποφέρεις.)

«Λοιδωρούμενος ποτε ανεχώρει. Του δ�επιδιώκοντος ειπόντος, «τι φεύγεις;»,
«ότι», φησί, «του μεν κακώς λέγειν σύ την εξουσίαν έχεις, του δε μη ακούειν εγώ».»
Κάποτε που κάποιος τον έβρισε, αυτός απεχώρησε. Και όταν αυτός που τον έβρισε του είπε:
«γιατί φεύγεις;», «επειδή», λέει, «εσύ έχεις την εξουσία να βρίζεις, ενώ εγώ έχω την εξουσία να μην ακούω».
Διογένης Λαέρτιος (Βίοι φιλοσόφων, Αρίστιππος ο Κυρηναίος, 2,70,4-7)
«Τα σκυλιά δεν δαγκώνουν όσους πέφτουν κάτω, και ο θυμός σταματά και
δεν ξεσπά σε άνθρωπο που θα δείξει ταπείνωση μπροστά στο θυμωμένο.»
Αριστοτέλης

«Είναι προτιμότερο να αδικείσαι παρά να διαπράττεις αδικία.»
Σωκράτης

«Το αδικείν κάκιον εστί του αδικείσθαι.»
Το να κάνει κανείς αδικία είναι χειρότερο από το να υπομένει αδικούμενος.
Πλατων (Κατζ. Αποφθ. Απανθ.)

«Εγώ γάρ δη οίμαι και εμέ και σε και τους άλλους ανθρώπους το αδικείν του αδικείσθαι κάκιον ηγείσθαι.»
Διότι εγώ πράγματι πιστεύω, καθώς και συ και οι άλλοι άνθρωποι, ότι το να αδικείς είναι χειρότερο του να αδικείσαι.
Σωκράτης (Πλάτων, Γοργίας 474ε)

«Αλλ ημίν τοις ημέρως και φιλανθρώπως ζην δοκούσι ποίον έργον
απολείπεται γης, ποίον εν θαλάττη, τις εν όρεσι τέχνη, τις κόσμος διαίτης»
Αλλά σε μας που ζούμε μια ζωή εξημερωμένη και φιλάνθρωπη, ποιο έργο μας έχει
ξεφύγει είτε της στεριάς είτε της θάλασσας, είτε τέχνη του βουνού, και ευχάριστος τρόπος ζωής.
Πλούταρχος (Ηθικά)

«Φασίν δε και το αγαπάν και το ασπάζεσθαι και το φιλείν μόνων είναι σπουδαίων»
«Αρέσκει γαρ του τε Ζήνωνι και τοις απ αυτού Στωικοίς φιλοσόφοις
δύο γένη ανθρώπων είναι, το μεν των σπουδαίων, το δε των φαύλων»
Στοβαίος (Ανθολόγιο).

«..εάν εύρωμεν οίόν εστι δικαιοσύνη, άρα και άνδρα τον δίκαιον αξιώσομεν μηδέν δείν αυτής
εκείνης διαφέρειν, αλλά πανταχή τοιούτον είναι οίον δικαιοσύνη εστίν;
Ή αγαπήσομεν εάν ότι εγγύτατα αυτής ή και πλείστα των άλλων εκείνης μετέχη;»
Αν θα βρούμε τι είναι η δικαιοσύνη και άρα βρούμε ποιος άντρας είναι δίκαιος τότε θα αξιώσουμε
ότι δεν πρέπει αυτός σε τίποτα να μην διαφέρει από την δικαιοσύνη, αλλά παντού να ταυτίζεται με αυτήν.
Και θα αγαπήσουμε αυτόν τον άντρα εάν βρίσκεται τόσο πολύ κοντά στην δικαιοσύνη
και μετέχει σ�αυτήν περισσότερο από τους υπόλοιπους ανθρώπους.
Πλάτων (Πολιτεία,472b,7-c,2)

«Ευνοητικώς μέντοι γε προς αλλήλους διακείσθαι και φιλικώς και δοκιμαστικώς και αποδεκτικώς»
Λοιπόν, να διάκεισθε με εύνοια και με Αγάπη προς αλλήλους, και με επιδοκιμασίες και με αποδοχή.
Ζήνων (Στοβ. Ανθ.)

«..αλλ αγαπάν σοι προσήκον.»
..αλλά σου ταιριάζει να αγαπάς.
Αριστείδης (Περί του παραφθέγματος,388,6)

«Φιλοφροσύνη αμείνων»
Η Αγάπη είναι το καλύτερο (από όσα υπάρχουν).
Όμηρος

«Του παντός αιώνος επιδραττόμενον το φιλότιμον και φιλάνθρωπον,
εξαμιλλάται ταις πράξεσιν και ταις χάρισιν.»
Στο μάκρος όλης της ζωής η φιλοτιμία και η Αγάπη προς το συνάνθρωπο
σαν συμμετέχουν κάνουν σαν σε άμιλλα πράξεις ωραίες και ηθικά ευγενείς.
Πλούταρχος (Περι Κοιν. Ενν.)

«..Ζευ�υ και τα περισσά επίστασαι άρτια θείναι και κοσμείν τα άκοσμα, και ου φίλα σοι φίλα εστιν�
Δία�σύ γνωρίζεις πώς να ανάγεις στο μέτρο κάθε υπερβολή, να επιβάλλεις τάξη σε κάθε τι
το άτακτο, και να εγκαθιδρύεις την Αγάπη ανάμεσα σε όσα δεν έχουν αγάπη μεταξύ τους (προς άλληλα).
Κλεάνθης (Ύμνος εις Δία)
(Ο Κλεάνθης είναι στωικός.)

«Της δ αυ περί τους θεούς ευσεβείας το μεν εστι θεοφιλότης, το δε φιλοθεότης. Θεοφιλότης μεν το
υπό των θεών φιλείσθαι και παρά των θεών πολλών τυγχάνειν, Φιλοθεότης δε το φιλείν τους θεούς και φιλίαν έχειν περί αυτούς»
.. Θεοφιλότης είναι το να σε αγαπούν οι Θεοί.
Μένανδρος (Διαίρεσις των επιδεικτικών 361,21)
«Πόθεν ουν ταύτα παραγίγνεται ταις ψυχές, φιλία και ένωσις; Από των Θεών.»
Πως λοιπόν δημιουργείται στις ψυχές η Αγάπη και η ένωση; Από τους θεούς.
Πρόκλος (Στον Αλ. Του Πλ.)

«(Ο Δίας)..Φίλιος δε και Εταιρείος (ονομάζεται) ότι πάντας
ανθρώπους συνάγει και βούλεται φίλους είναι αλλήλοις.»
Ο Δίας Φίλιος και Εταιρείος ονομάζεται γιατί όλους τους
ανθρώπους ενώνει και επιθυμεί να είναι αγαπημένοι μεταξύ τους.
Δίων Χρυσόστομος (Or.12)

«Δικαιόσυνος Ζεύς: ο επί τοίς δίκαιά τε και άδικα δρώσι τεταγμένος.
Ώσπερ και <ο> επί τοίς μείλιχα Μειλίχιος και ο επί τοίς φίλα Φίλιος.»
� Ζευς� ταγμένος σε όσα σχετίζονται με την Αγάπη λέγεται Φίλιος.
Φρύνιχος (Praeparatio sophistica (epitome) 61,5-7)

«Φίλιος: ο <της> φιλίας έφορος θεός.»
Φίλιος: Ο έφορος θεός της Αγάπης.
Φρύνιχος (Praeparatio sophistica (epitome) 123, 11-12).)

«Η αληθινή φιλία και των θεών εστίν αυτών και των
κρειτόνων ημών γενών, ήκει δε και εις ψυχάς τας αγαθάς.»
Η αληθινή Αγάπη / φιλία είναι χαρακτηριστικό των ίδιων των θεών και των καλύτερων
από τα ανθρώπινα γένη, ταιριάζει δε και στις αγαθές ψυχές.
Πρόκλος (Στ. Αλ. Του Πλ. 113,13-15)

«εκεί δε η φιλία και η ένωσις και η ενοποιός των όλων θεός.»
Πρόκλος (Στον Παρ. του Πλ. 849,14-15)

«Τον κόσμο και τα όντα έπλασε ο Θεός, ο οποίος είναι αγαθώτατος, φιλανθρωπότατος και τελειότατος
καθόσον ο ίδιος κατεσκευάσθη από τελειοτάτην ύλην»
Χρύσιππος

«Οι άνθρωποι, ορθά, λόγω της αγαθοεργίας και της συγγένειάς τους, στην αγάπη τους για τους θεούς,
προσπαθούν με κάθε τρόπο να είναι μαζί τους και στη συντροφιά τους.»
Δίων Χρυσόστομος

«Τεκόντι δε αρετήν αληθή και θρεψαμένω υπάρχει θεοφιλή γενέσθαι,
και είπερ τω άλλω ανθρώπων αθανάτω και εκείνω.»
Όποιος γεννήσει και αναθρέψει αληθινή αρετή, αυτός έχει τη δυνατότητα να γίνει αγαπημένος
στους θεούς και να γίνει αθάνατος περεισσότερο από κάθε άλλο άνθρωπο.
Διοτίμα η Μαντινεία
«Όστις δε τους τεκόντας εν βίω σέβει όδ εστί και ζων και θανών θεοίς φίλος.»
Όποιος στη ζωή του σέβεται τους γονείς του, και εν ζωή, και αφού πεθάνει είναι αγαπητός στους θεούς.
Ευρυπίδης (Ωρίων, Ανθολόγιο)

«Οι θεοί αγαπούν τους δίκαιους.»
Σοφοκλής

«Φεύ μήποτ είην άλλο πλήν θεοίς φίλος.»
Αλοίμονο αν είσαι οτιδήποτε άλλο παρά αγαπητός στους θεούς.
Ευριπίδης (Ωρίων, Ανθολόγιο)

«Μούνοι θεοφιλέες, όσοις εχθρόν το αδικέειν.»
Αγαπιούνται από τους θεούς μόνο όσοι εχθρεύονται την αδικία.
Δημόκριτος

«Θεοίς αρέσκου. Παν γαρ εκ θεών τέλος.»
Ευριπίδης (Ωρίων, Ανθολόγιο)

«Υπό των Θεών ηγαπήσθαι».
Δημοσθένης. Έχετε αγαπηθεί από τους Θεούς.
«..διό και λέγεται ορθώς, ότι ουδείς εχθρός τω σπουδαίω και μόνος
ο αγαθός αυτώ φίλος. Ει μεν γαρ τον άνθρωπον φιλεί,
ουδέ τον κακόν εχθρόν τίθεται, ει δε αρετή κεκοσμημένον ζητεί προς κοινωνία, τον αγαθόν εκ πάντων
εκλέγεται μιμούμενος και εν τοις της φιλίας μέτροις τον θεόν,
ος μισεί μεν ουδένα ανθρώπων, τον δε αγαθόν διαφερόντως ασπάζεται.»
�ια αυτό και λέγεται ορθώς ότι ουδείς είναι εχθρός για τον ενάρετο άνθρωπο, και ότι μόνος ο αγαθός είναι φίλος του.
Διότι αν αγαπάει τους ανθρώπους, δεν αντιμετωπίζει ως εχθρό τον κακό. Εάν δε αναζητάει για συναναστροφή
τον ενάρετο και απ όλους επιλέγει τον αγαθό, είναι σαφές ότι το πράττει τούτο μιμούμενος και στο μέτρο της
Αγάπης τον Θεό, ο οποίος δεν μισεί κανένα άνθρωπο, όμως τον αγαθό
τον ασπάζεται (τον αγαπάει) με ξεχωριστό τρόπο (με έντονο τρόπο).
Ιεροκλής (In Au. Ca. 7,11,7 κ.εξ.)

«..ού γαρ αν τις θεοφιλής ών μισείοιτο υπ ανθρώπων, επεί ουδέ τα άστρα ουδ ο σύμπας κόσμος εχθαίρει τον θεόν.»
Δεν θα μπορούσε κανείς ενώ αγαπιέται από τους θεούς να μισείται από τους ανθρώπους,
γιατί ούτε τα άστρα, ούτε ο κόσμος όλος εχθρεύεται τον Θεό.
Έκφαντος (Περί. βασ.)

«Ο Ζεύς όσων ηγάπησε την ψυχήν, τους μετέβαλε εις αθανάτους θεούς, ως ο Ηρακλής και οι Διόσκουροι και άλλοι.»
Ξενοφών (Συμπόσιον, 8,30)

«..θεούς τε θεραπεύειν ξυν ορθώ λόγω βαδίσαντι ες ήθη ανθρώπων θεοφιλεστέρων�
..ήθη ανθρώπων πιο αγαπητών στους θεούς..»
Φιλόστρατος (Τα ες τον Τυανέα Απολλώνιον, 7,19,10)

«..και ταύτα υπέρ των λεγομένων και ότι γε φίλος θεός και φίλη αλήθεια.»
Ευνάπιος (Ιστ. Απ.1,259,30-31)

«..Σωκράτης�ς μεμνημένος ότι πρώτον δει θεοίς είναι φίλον.»
�ρώτα (πάνω από όλα) πρέπει να είναι αγαπητός στους θεούς.
Επίκτητος (D.a.A.d. 3,24,60,2-4)

«Αν υποθέσουμε ότι αυτό είναι δυνατό, (να μεταδώσουμε τη σοφία παντού)
τότε ειλικρινά ο τρόπος ζωής των θεών
θα περάσει στους ανθρώπους.
Τα πάντα θα είναι γεμάτα δικαιοσύνη και φιλαλληλία και δεν θα έχουμε ανάγκη από τείχη η νόμους.»
Διογένης ο Οινοανδέας

(Επικούρειος φιλόσοφος. Το κείμενο αυτό είναι από την σωζόμενη εγχάρακτη επιγραφή σε δημόσιο πέτρινο
τοίχο στα Οινόανδα της Μικράς Ασίας συνολικής επιφάνειας 100τ.μ. Πρόκειται για την μεγαλύτερη επιγραφή στον κόσμο.)
«..γιατί και αυτοί δικοί μου άνθρωποι είναι και ας μη γεννήθηκαν ακόμα. Αλλά και τους
ξένους που έρχονται στα μέρη μας είναι πράξη Αγάπης το να τους βοηθάς.»
Διογένης ο Οινοανδέας (από σωζόμενηεπιγραφή στα Οινόανδα)
(Σημείωση: Σε αυτό το κείμενο υπάρχει αναφορά και για την Αγάπη για τους ανθρώπους που δεν έχουν ακόμα γεννηθεί.)
«Η φιλία περιχορεύει την οικουμένην κηρύττουσα δη πάσιν ημίν εγείρεσθαι επι τον μακαρισμόν.»
Η Αγάπη διατρέχει την οικουμένη διακηρύττοντας σε όλους εμας να καλοτυχίζουμε ο ένας τον άλλον.
Επίκουρος (Επικ. Προσφ. 52)

«�λλά προς Διός Φιλίου τε και Εταιρείου, ω Πλάτων�
Πλάτων (Φαίδρος)

«..ούτως η πόλις ημών ου μόνον θεοφιλώς αλλά και φιλανθρώπως έσχεν�
Έτσι η πόλη μας ήταν όχι μόνο αγαπητή στους θεούς αλλά επίσης είχε αγάπη προς τους ανθρώπους�lt;/font>
Ισοκράτης (Πανηγυρικός (orat.4) 29,1-8)

«Συν θεοίς ουδέν απορήσωμεν.»
Τίποτα δεν θα έχουμε ανάγκη ,αν οι θεοί είναι μαζί μας.
Ξενοφών

«..Τι ούν αν τις πράττων χαρίζοιτο αυτοίς; Φρόνησιν, ως εμοί δοκεί, κτώμενος
ανθρώπων τε τους αξίους εις δύναμιν ευ ποιών. Ταύτα φίλα θεοίς�
Tί θα μπορούσε λοιπόν να κάνει κάποιος για να κερδίσει την εύνοιά τους; (των θεών)
Πρώτα από όλα νομίζω, να αποκτήσει φρόνηση και, ανάλογα με
τις δυνατότητές του, να κάνει καλό σε όσους ανθρώπους το αξίζουν.
Αυτά είναι αγαπητά στους θεούς.
Απολλώνιος Τυανεύς (Απολλώνιος, Επιστ.26, Τοις εν Ολυμπία Θεηκόροις, 392, Penella)

«Και γάρ επιμελείσθαι θεούς ενόμιζεν ανθρώπων.»
Διότι πίστευε ότι οι θεοί φροντίζουν, επιμελούνται τους ανθρώπους.
(Ο Σωκράτης) Ξενοφών (Απομνημονεύματα)

«έτι δε η φιλία των αγαθών εστίν ανθρώπων και σπουδαίων.»
Επίσης, η Αγάπη/φιλία είναι γνώρισμα των αγαθών ανθρώπων και των σπουδαίων.
Πρόκλος (Στ. Αλ. Του. Πλ. 109,4-5)

«(η φιλανθρωπία εστί)..ηδίστη και καλλίστη και προσφιλεστάτη θεοίς τε και ανθρώποις.»
Ξενοφών (Οικονομικός,15.4)

«έτι δε και τούτων επέκεινα των ενώσεων η θεία φιλία και η του αγαθού χορηγία συνέχει τον όλον κόσμον.»
Πρόκλος (Σχόλια στον Τιμ. Του Πλ. 2,112,3-4)

«..λέγων δη της φιλανθρωπίας. Μόριον δε της φιλανθρωπίας η δικαιοσύνη.»
Μένανδρος (Περι επιδεικτικών, 374, 28)

«ψυχή μία ήστην: επί των σφόδρα στεργόντων αλλήλους και οίον συμπεφυκότων εν φιλία»Φρύνιχος.»
Ψυχη μία είναι όσοι�αγαπάνε αλλήλους.
(Prep.soph(ep.)128,1-2)

« στέργετε τώς φιλέοντας ιν ήν φιλέητε φιλήσθε.»
Να αγαπάτε αυτούς που σας αγαπούν, ώστε όταν εσείς αγαπάτε να σας αγαπούν.
Μόσχος (Αποσπάσματα,2,8)
«..η φιλία καθ αυτήν αιρετή είναι. Δοκεί δ εν τω φιλείν μάλλον η εν τω φιλείσθαι είναι.
Σημείον δ αι μητέρες τω φιλείν χαίρουσαι�ντιφιλείσθαι δ ου ζητούσιν.»
Η Αγάπη�γκειται περισσότερο στο να αγαπούμε παρά στο να μας αγαπούν. Απόδειξη, το γεγονός
ότι οι μητέρες ευχαριστώνται να αγαπούν (τα παιδιά τους)�lt;/font>
και δεν ζητούν ανταπόδοση της αγάπης (από τα παιδιά τους).
Αριστοτέλης (Ηθικά Νικομάχεια,1159α,26-30)

« Ω θεοί. Θεός γάρ καί το γιγνώσκειν φίλους.»
Ω θεοί, η αναγνώριση των αγαπημένων είναι θεός.
Ευριπίδης (Ελένη,560)

«Από όλο το βάρος και τον πόνο της ζωής, μια λέξη μας ελευθερώνει: Αγάπη.»
Σοφοκλής

«Τας πόλεις συνέχειν η φιλία» Αριστοτέλης»
Ηθ. Νικ. 1155 Α (Τις πόλεις συνέχει η Αγάπη/φιλία.)
«..η ομόνοια φιλία εστί� ομόνοια άρα φιλία. Και δια τούτο
ου μόνον η στοργή φιλία εστίν, αλλά και η ομόνοια.»
Ολυμπιόδωρος (In Pl. Alc. Com.)

«Στέργειν, ενί γράμματι του στέγειν παραλλάττον.»
Πλούταρχος (Ηθικά,767D)

«Ούτε εξ ιερού βωμόν ούτε εκ της ανθρωπίνης φύσεως αφαιρετέο τον έλεον.» Δεν πρέπει κανείς ούτε
από χώρο ιερό να αφαιρεί τον βωμό, ούτε από την ανθρώπινη ψυχή την ευσπλαχνία»
Φωκίων
(Παρόμοια φράση έχει πει και ο Πυθαγόρας.)

«..τους αγαθούς άνδρας ασπάζεσθε και φιλείν..»
Ιεροκλής (In Au. Ca. 19,3,4-5)

«Τον φίλο πρέπει να τον ευεργετείς, για να γίνει περισσότερο φίλος, και τον εχθρό
να τον ευεργετείς, για να τον κάνεις φίλο.»
Κλεόβουλος

«Συμπονείν τοις κακοπαθούσι.»
Πλούταρχος (Αντ.43)

«Τυφλούται περί το φιλούμενον ο φιλών.»
Τυφλώνεται μ�ότι αγαπά, όποιος αγαπά αληθινά.
Πλάτων (Νόμοι,731Ε)

«Όποιος συνήθισε ν�ντιμετωπίζει ήρεμα ,με καλωσύνη και ευγένεια τα πράγματα της ζωής ,
αυτός εύκολα μπορεί εύκολα να συναναστρέφεται τους ανθρώπους με ευγένεια και πραότητα.»
Πλούταρχος

«Έστιν δε βέλτιον το φιλείν ή το φιλείσθαι.»
Είναι καλύτερο να αγαπάς από το να σε αγαπούν.
Αριστοτέλης (Μεγάλα Ηθικά, 2,11,34,4)

«�γω δε κην όττω τις έραται�
Εγώ (λέω ότι είναι το πιο ωραίο πάνω στη γη) αυτό που αγαπάει ο καθένας.
Σαπφώ

«Στοργήν δε στοργή οπώπαμεν.»
Γνωρίσαμε την Αγάπη μέσα από την αγάπη.
Εμπεδοκλής

«Η Αγάπη ενώνει τα πράγματα και τα κάνει ένα.»
Εμπεδοκλής

«Ένα σπίτι γεμάτο Αγάπη είναι μια ζεστή γωνιά.»
Λυσίας

«Έστι δ η μεν προς γονείς φιλία τέκνοις και ανθρώποις προς θεούς, ως προς αγαθόν και υπερέχον.
Ευ γαρ πεποιήκασι τα μέγιστα. Του γαρ είναι και τραφήναι αίτιοι, και γενομένοις του παιδευθήναι.»
Η σχέση της Αγάπης των τέκνων στους γονείς είναι όπως ακριβώς των ανθρώπων στους θεούς.
Αγάπη δηλαδή που απευθύνεται στο αγαθό και το υπέροχο, γιατί οι γονείς
δίνουν στα τέκνα τους τα μεγαλύτερα ευεργετήματα.
Γιατί αυτοί τους έδωσαν την ύπαρξη, την διατροφή τους κι όταν μεγαλώσουν την εκπαίδευσή τους.
Αριστοτέλης (Ηθ. Νικ. Η. 1162α)

«Κι αν ακόμα σε βρίσουν ,σε εξευτελίσουν και σε χαστουκίσουν μη θυμώνεις.»
Σωκράτης

«Φιλάλληλον γαρ είναι και κοινωνικόν ζώον τον άνθρωπον.»
Ο άνθρωπος είναι είδος που αγαπάει αλλήλους και είναι κοινωνικό.
Αριστοτέλης (Στοβαίος, Ανθ. 2,7,13,80)

«Ουδείς θεός δύσνους ανθρώποις.»
Κανείς θεός δεν είναι δυσμενής προς τους ανθρώπους.
Ευριπίδης

«Φίλον γαρ είναι ημίν το σώμα, φίλην δε την ψυχήν, φίλα δε τα τούτων μέρη και τας δυνάμεις και τας ενεργείας,
δι ων κατά την πρόνοιαν της σωτηρίας την αρχήν γίγνεσθαι της ορμής και του καθήκοντος και της αρετής.»
Αριστοτέλης (Στοβαίος, Ανθ. 2,7,13,42-46)

«Όλβιοι <οι> φιλέοντες επήν ίσον αντεράωνται.»
Ευτυχισμένοι όσοι αγαπούν, όταν τους ανταποδίδεται ίση αγάπη.
Βίων (Απόσπ.12,1)

«�ω φρονήματι τω οικείω ότι πάντων κρατεί�Και σοφοί λέγουσιν: τούτο γαρ είπεν και
ανωτέρω, ότι οι Πυθαγόρειοί φασιν ως η φιλία το πάν τούτο κρατεί.Ολυμπιόδωρος»
In Pl. Gor. Com.

«Οι νέοι φιλούσι τε άγαν και μισούσιν άγαν.»
Οι νέοι αγαπάνε πολύ και μισούν πολύ.
Αριστοτέλης

«Ότι μαθαίνει το παιδί με Αγάπη, το διατηρεί στοργικά μέχρι τα γηρατειά του.
Πρέπει λοιπόν να διαπαιδαγωγούνται με καλοσύνη τα παιδιά.»
Ευριπίδης

«Νόμιζε αδελφούς τους αληθινούς φίλους»
Μένανδρος (Γνωμ. Μον.)

«Άριστο σπιτικό είναι εκείνο που ο οικοδεσπότης δεν προκαλεί φόβο, αλλά Αγάπη.»
Φωκυλίδης

«Όπως προείπε η Νύκτα, η Ρέα γέννησε με τον Κρόνο ένα παιδί (τον Δία, πατέρα των Ολυμπίων)
αφού έσμιξαν με ισχυρήν Αγάπη (Φιλότητα)»
Ορφεύς

(Οι Θεοί είναι γεννήματα Αγάπης.)
«Ο Ζεύς, η Μήτις, ο Έρως, είναι εξ αρχής ενωμένοι ο ένας προς τον άλλον με δεσμούς Φιλίας και Αγάπης.»
Πρόκλος

(Οι Θεοί συνδέονται με σχέση Αγάπης.)
«Η Αγάπη που έχει κανείς για την πατρίδα του, προέρχεται από την Αγάπη
που ένοιωσε για τη μητέρα του στην παιδική του ηλικία.»
Πυθαγόρας

«Η παραφροσύνη της Αγάπης είναι η μεγαλύτερη από τις ευλογίες των ουρανών.»
Πλάτων
«Με τα πρώτα αγγίγματα της Αγάπης όλοι γίνονται ποιητές.»
Πλάτων

«Έρως εστί πάθος ψυχής σχολάζουσης.»
Θεόφραστος

«..άλλοτε μεν φιλότητι συνερχόμεν. Εις έν άπαντα�
Εμπεδοκλής (Διογ.Λαέρτ. Βίοι Φιλ.8,76,11-12)

«..και τοις χρηστοίς η φιλανθρωπία.»
Πλούταρχος (Νικίας,4,3,4-5)

«Φιλανθρωπία έξις ευάγωγος ήθους προς ανθρώπου φιλίαν.
Έξις ευεργετική ανθρώπων. Χάριτος σχέσις. Μνήμη μετ ευεργεσίας.»
Πλάτων (Ορισμοί)

«Φιλία ομόνοια υπέρ καλών και δικαίων. Προαίρεσις βίου του αυτού. Ομοδοξία περί προαιρέσεως και πράξεως.
Ομόνοια περί τον βίον. Κοινωνία μετ ευνοίας. Κοινωνία του ευ ποιήσαι και παθείν.»
Πλάτων (Ορισμοί)

«Έστι μεν γαρ και εν τούτοις σύγκρισις των ειδών, και ομοιότης και φιλία και μέθεξις αλλήλων.»
Πρόκλος (Στον Παρ. του Πλ. 1048,14-16)

«..ούτω συμβαίνει και την οικειότητα την προς αλλήλους (τους ανθρώπους)»
Αριστοτέλης (Πολιτικά, Bek.1262b, 18-19)

«..η προς πάντας αυτού φιλανθρωπία. Της μεν γαρ προς θεούς οσιότητος και προς πατρίδα φιλίας άλεκτος η διάθεσις.»
Διογένης Λαέρτιος (Βίοι Φιλ. 10,10,5-7)

«Οι ευ οικούντες την πόλιν φιλούσιν αλλήλους (ήν γάρ τούτο τέλος της πολιτικής επιστήμης, η φιλία και η ένωσις).
Οι άρα τά αυτών πράττοντες ου φιλούσιν αλλήλους.»
�ι αγαθοί πολίτες αγαπούν ο ένας τον άλλον�lt;/font>
Ολυμπιόδωρος (In Pl. Alc. Com.)

«Η φιλανθρωπία είναι συνήθεια των ευγενέστερων και καλύτερων ανθρώπων.»
Πλάτων

«φιλολογίαν ουν ασκήσωμεν μετά κρίσεως της αρίστης, ιν η μεν φιλία έλκη το γένος των λόγων.»
Ιεροκλής (In Au. Ca. 12,2,4-6)

«Η γάρ κοινωνία φιλία τις εστιν, η δε φιλία, ως οι σοφοί φασίν [ ό εστιν οι Πυθαγόρειοι και ο Εμπεδοκλής
φάσκων την φιλίαν ενούν τον Σφαίρον], ενοποιός εστιν. Η γάρ φιλία προς τη μιά των πάντων εστίν αρχή,
ει δε γε εκεί ένωσις πανταχού και ουδαμού διάκρισις. Ο ουν άδικος παντί εχθρός εστι και ουδενί κοινωνεί.
Την κοινωνίαν συνέχειν [508 α1]: γήν γάρ και ουρανόν και πάντα τον κόσμον η φιλία συνέχει ενοποιός ούσα.»
� Αγάπη είναι η αναγωγή προς την μία των πάντων αρχή..
Ολυμπιόδωρος (Σχόλια στον Γοργία. Του Πλάτωνα)

«..επί δε φίλοις, διότι και η των πάντων αρχή, μία ούσα και έν, ήνωται.
Τοιαύτη δε και η φιλία, ένωσις τις ούσα, προς τω ενί εστίν.»
Ολυμπιόδωρος (Σχ στον Γορ. Του Πλάτ.)

«Η σοφία των θεών το έθεσε έτσι ώστε ο άνθρωπος να έχει την ανάγκη των συνανθρώπων του.»
Θεόκριτος

«Άμεινον έφη επαιτείν ή απαίδευτον είναι.
Οι μέν γάρ χρημάτων, οι δ�ανθρωπισμού δέονται.»
Είναι καλύτερο, είπε, να είναι κανείς φτωχός (επαίτης) παρά αμόρφωτος.
Γιατί οι μέν φτωχοί έχουν ανάγκη από χρήματα, οι δε αμόρφωτοι από ανθρωπισμό.
Αρίστιππος ο Κυρηναίος (Διογένης Λαέρτιος II,70,3-4)

«Δύο γαρ έστιν α μάλιστα ποιεί κήδεσθαι τους ανθρώπους και φιλείν, το τε ίδιον και το αγαπητόν.»
Αριστοτέλης (Πολιτικά, Bek.1262b, 22-23)

«..αλλήλους δ εφίλησαν ίσω ζυγώ. Η ρα τότ ήσαν χρύσειοι πάλιν άνδρες, ότ αντεφίλησ ο φιληθείς»
για την Χρυσή Εποχή
Θεόκριτος (Ειδ.ΧΙΙ,15-16 (Εξίσου αγαπήθηκαν ο ένας με τον άλλο. Γιατί ήταν τότε
εποχές χρυσές για τους ανθρώπους, που αληθινά αγαπιόντουσαν με αμοιβαία Αγάπη.)
«..αφνειοί μήλοισι, φίλοι μακάρεσι θεοίσιν..»
Έχουν πολλά πρόβατα και είναι αγαπητοί στους αθάνατους θεούς.
Ησίοδος
(για τους ανθρώπους του χρυσού γένους)

«Ώστε θεοί δ έζων�ι δ εθελημοί ήσυχοι έργ ενέμοντο συν εσθλοίσιν πολέοισιν.»
Ζούσανε τότε σαν θεοί,�ι αυτοί με προθυμία και ειρηνική διάθεση μοιράζονταν
τα πλούτη με ένα πλήθος αγαθών και ευγενικών ανθρώπων.
Ησίοδος (Εργ. κ. Ημ. 112 κ εξ)
(για το χρυσό γένος των ανθρώπων)

«θαλίης δε μεμηλότα έργα νέμονται.»
Της αφθονίας τα αγαθά μοιράζονται μεταξύ τους.
Ησίοδος (Εργ. κ. Ημ. 231-237)

(για το χρυσό γένος των ανθρώπων)
«Ώστε ούτ άγριον ην ουδέν ούτε αλλήλων εδωδαί, πόλεμος τε ουκ ενήν ουδέ στάσις το παράπαν�εός
ένεμεν αυτούς αυτός επιστατών, καθάπερ νύν άνθρωποι, ζώον όν
έτερον θειότερον, αλλά γένη φαυλότερα αυτών νομεύουσι»
Έτσι δεν υπήρχε τίποτα βίαιο, ούτε αλληλοσπαραγμοί,
ούτε πόλεμος, ούτε καμμία απολύτως εσωτερική διαμάχη� θεός
κυβερνούσε φροντίζοντας ο ίδιος, όπως ακριβώς τώρα οι άνθρωποι, που είναι ύπαρξη διαφορετική
και πλησιέστερη στο θείο, τρέφουν άλλα είδη ευτελέστερα από τους ίδιους.
Πλάτων (Πολιτεία,271Ε-272Β)
(για το χρυσό γένος των ανθρώπων)

«προς γαρ τούτο το κοινωνικόν αγαθόν ο της φιλίας συνάπτει νόμος, όπως ημείς
τε ωφελώμεθα παρ εκείνων εις αρετής επίδοσιν και παρ ημών εκείνοι.»
Ιεροκλής (In Au. Ca. 7,1,4-6)

«Φιλίας δικαίας κτήσις ασφαλεστάτη»
Η Αγάπη/φιλία που έχει σαν βάση τη δικαιοσύνη, είναι απόκτημα βέβαιο.
Μένανδρος (Γνωμ. Μον.)

«Εγώ σύνειμι μέν θεοίς, σύνειμι δε ανθρώποις τοις αγαθοίς�αγαπητή μεν συνεργός τεχνίταις�lt;/font>
αρίστη δε φιλίας κοινωνός�αι οι μέν νέοι τοις των πρεσβυτέρων επαίνοις χαίρουσιν,
οι δε γεραίτεροι ταις των νέων τιμαίς αγάλλονται»
�ίμαι άριστη κοινωνός της Αγάπης / φιλίας�lt;/font>
Ξενοφών (Απομνημονεύματα,2,1,32)
(μιλάει η θεά Αρετή)

«..Μούσας �ιλείν μεν αεί την πόλιν και τους χορούς ενταύθα ηδέως πήγνυσθαι»
Ιμέριος (Dec. Et. Or. 62,46-51)

«Ώ φίλε Πάν τε και άλλοι όσοι τήδε θεοί, δοίητέ μοι καλώ γενέσθαι τα άνδοθεν.
Έξωθεν δε όσα έχω, τοις εντός είναί μοι φίλια»
�λα τα εξωτερικά προς εμένα να είναι σε σχέση Αγάπης
προς τα εσωτερικά μου (προς τον εσωτερικό μου κόσμο).
Σωκράτης (Πλάτων, Φαίδρος,279,b ,8)
(Προσευχή στον Πάνα)
«Θεοί δε οικτήραντες το των ανθρώπων επίπονον πεφυκός γένος, ανάπαυλας τε αυτοίς ετάξαντο,
τας των εορτών αμοιβάς τοις θεοίς και Μούσας, Απολλωνά τε μουσηγέτην και Διόνυσον συνεορταστάς έδοσαν»
Οι θεοί ευσπλαχνίστηκαν τους ανθρώπους που εγεννήθηκαν για να μοχθούν και τους προσέφεραν
δι ανάπαυλα τις εορτές προς τιμήν τους με συνεορταστάς τον Διόνυσο, τον Απόλλωνα, τις Μούσες).
Πλάτων (Νόμοι, 653)

«Κανένας δεν είναι ξένος για μένα, αν είναι καλός.»
Μένανδρος

«Όταν συναντήσει η πραότητα τη βιαιότητα και την αγριότητα, αφαιρεί απ αυτές ένα μεγάλο μέρος.»
Ευριπίδης (Αρχέλαος)

«Φιλία εστί μία ψυχή εν δυσί σώμασιν ενοικουμένη.»
Η αγάπη/φιλία είναι μία ψυχή που κατοικεί σε δύο σώματα.
Αριστοτέλης

«Πρότερον δ ουκ ήν γένος αθανάτων, πρίν Έρως ξυνέμειξεν άπαντα.»
Πρώτα, γένος αθανάτων δεν υπήρχε, πριν ο Έρως αναμείξει τα πάντα μεταξύ τους.
Αριστοφάνης (Όρνιθες,700)

« ..της προς πατρίδα φιλίας άλεκτος η διάθεσις..»
Ήταν απερίγραπτη η Αγάπη του για την πατρίδα.
Διογένης Λαέρτιος (10,10)
(Για τον Επίκουρο)

«..σοφώτερον δε τούτο και άμα θεοίς προσφιλέστερον..»
Ιμέριος (Dec. Et. Or. 12,85)

«Ο γαρ οίνος ο πολύς μάλιστα φαίνεται παρασκευάζειν τοιούτους οίους λέγομεν τους μελαγχολικούς είναι,
και πλείστα ήθη ποιείν πινόμενος, οίον οργίλους, φιλανθρώπους, ελεήμονας, ιταμούς.»
Το πολύ κρασί φαίνεται ότι όντως φέρνει τον άνθρωπο στην κατάσταση που λέμε ότι βρίσκονται οι μελαγχολικοί.
Πίνοντάς το κανείς αλλάζει χαρακτήρα και γίνεται πολλά και διάφορα: οργίλος, φιλάνθρωπος, ευσπλαχνικός, θρασύς.
Αριστοτέλης (Όσα περί φρόνησιν και νούν και σοφίαν, 953α)
«Ο μεγαλόψυχος άνθρωπος, ο σταθερός, λάμπει και μέσα στις συμφορές και στις δυστυχίες με όλη του τη λάμψη.»
Πλούταρχος

«Τι σε στεναχωρεί φίλε . Δώσε μου μέρος από τις φροντίδες σου, να σε ανακουφίσω.»
Σωκράτης

«Λύπης ιατρός εστιν ο χρηστός φίλος.»
Ο καλός φίλος γιατρεύει την λύπη ενός ανθρώπου.
Μένανδρος (Γνωμ. Μον.)

«Νόμιζε κοινά πάντα τ�τυχήματα»
Τα ατυχήματα των συνανθρώπων σου, να μην τα θεωρείς μόνο
δικά τους, αλλά και δικά σου, κοινά όλων των ανθρώπων.
Μένανδρος (Γνωμ. Μον.)

«Δύο γένη παρά τοις Έλλησιν ανθήσαι λέγεται, το μεν εκ Διός δι Αιακού, το δε εκ Ποσειδώνος δια
Θησέως γενόμενον, το μεν Αττικόν, το δε εξ Αιγίνης το πρότερον�ικαιοσύνη
μεν το των Αιακιδών καλόν, φιλανθρωπία δε δείκνυσι το των Αθηναίων εξαίρετον»
..Αγάπη προς τους ανθρώπους δείχνει το εξαίρετο γένος των Αθηναίων.
Ιμέριος (Dec. Et. Or. 25,47-55)

«..τον Ερμείαν ησπάζετο. Ταύτα ημίν, ω φίλοι, της φιλοξενίας τα χαριστήρια.
Θεών δε διδόντων, εισαύθις τους τελειοτέρους τη πόλει κρατήρας στήσομεν.»
Ιμέριος (Dec. Et. Or. 40,55-58)

«Άρεσκε πάσι και συ μη σαυτώ μόνω.»
Να είσαι αρεστός σε όλους, όχι μόνο στον εαυτό σου.
Μένανδρος (Γνωμ. Μον.)
«Φιλικά Παραγγέλματα»
Παραγγέλματα περί Αγάπης/φιλίας
Στοβαίος (Ανθολόγιο,2,39,t,1)

(Τίτλος παραγράφου στο Ανθολόγιο του Στοβαίου όπου ανέφερε
ρήσεις Ελλήνων φιλοσόφων για την Αγάπη και τη φιλία)
«Τόσο τα νιάτα, όσο και τα γηρατειά, χωρίς αλληλεγγύη δεν κατορθώνουν τίποτα.»
Θουκυδίδης

«Θαυμαστή η Φύσις και, ως φησίν ο Ξενοφών, φιλόζωος.»
Επίκτητος (Απ. 23,2-3)

«..ψυχήν καθάραντες και βασιλεί τω φίλω θεοίς ήδη δια θεών συγγενόμενοι.»
Ιμέριος (Dec. Et. Or. 41,2-3)

«Τέλος δε έχει ο πολιτικός το ομόνοιαν και στοργήν εμποιεί τη πόλει, ή εν γνώσεσι, και ποιεί ομόνοιαν
(ουδέν γαρ άλλο εστιν ομόνοια ή κοινωνία γνώσεων και ομοδοξία),
ή εν ζωαίς, και ποιεί στοργήν (η γάρ στοργή φυσική φιλία).»
Ολυμπιόδωρος (In Pl. Alc. Com.)

«Ικανή γαρ η ομοιότης συνάπτειν τα όντα αλλήλοις.»
Βασιζόμενος στην Στωική θεωρεία της «συμπάθειας», απαντάει στο ερώτημα: γιατί τα ηλιότροπα
φυτά κινούνται μαζί με τον ήλιο, ενώ τα σεληνότροπα φυτά κινούνται μαζί
με την σελήνη, ακολουθώντας την περιφορά των πηγών φωτός του κόσμου.
Πρόκλος (Περι της καθ Έλληνας ιερατικής τέχνης, Bidez CMAG VI, 148,1)

H ομοιότητα είναι ικανή να φέρνει τα όντα σε επικοινωνία και επαφή μεταξύ τους.)
«�ιλότητα μετ αμφοτέροισι βάλωμεν�»
�α βάλουμε Αγάπη μεταξύ τους�lt;/font>
Όμηρος (Ιλιάδα Δ 16)

«..σοι μεν και Απόλλων φίλος και δια τούτο οίμαι και όμοιος�υκούν τούτο αυτό και σε τω θεώ συνάπτει.»
Ιμέριος (Dec. Et. Or. 47,74-78)

«Εν δ�ευπροσηγόροισίν εστί τις χάρις.»
Στους ευπροσήγορους (που μιλούν με φιλόφρων, προσηνή τρόπο) ανθρώπους υπάρχει ένα είδος χάριτος.
Μένανδρος (Γνωμ. Μον.)

«H Aγάπη, ίση στο μήκος και στο πλάτος�υτή είναι που την θεωρούν έμφυτη ως και στα μέλη
των θνητών.Χάρις σ αυτήν, κάνουν έργα αρμονικά και σκέψεις φιλικές.Χαρά την λένε και Αφροδίτη.»
Εμπεδοκλής (Απόσπ. 349)

«Στην Αγάπη όλα συνάζονται και ποθούνε το ένα το άλλο.»
Εμπεδοκλής (Απ. 355)

«Εν τάξει δε τη πρεπούση τα της φιλίας μέτρα ποιησόμεθα, τους μεν αγαθούς ως αποσώζοντας
την του ανθρώπου τελειότητα και δια την φύσιν και δια την γνώμην παντοίως ασπαζόμενοι,
τους δε φαύλους ως αν μηδέν από γνώμης εις αίρεσιν φιλίας
ημίν υπέχοντας δια μόνην την κοινήν φύσιν αγαπώντες.»
Ιεροκλής (In Au. Ca. 7,11,1κ.εξ.)

«Φιλία εις αλλήλους ανακρίνασθαι.»
Να αναζητούν Αγάπη μεταξύ τους.
Ευρ. (Ιππ.253)

«Τω όντι θαυμαστόν εστι φιλείν πράγμα, ω τοσαύτα λειτουργούμεν καθ εκάστην ημέραν.»
Επίκτητος (Απ.23,9-10)

«Ει δε και την υπερκόσμιον αιτίαν της φιλίας εθέλεις σκοπείν, ευρήσεις και παρά τοις θεολόγοις
αυτήν υμνημένην Την γαρ Αφροδίτην παρήγαγεν ο Δημιουργός ίνα
κάλλος επιλάμπη, τάξιν και αρμονίαν και κοινωνίαν πάση τοις εγκοσμίοις»
Αν θέλεις να εξετάσης ποια ήταν και η προϋπάρχουσα του κόσμου γενεσιουργός αιτία της
Αγάπης μπορείς να δεις ότι και εκείνη την έχουν υμνήσει από παλιά και οι θεολόγοι.
Πάντως ο Δημιουργός θεός (Δίας) έφερε στα εγκόσμια την Αφροδίτη επειδή θέλησε
να τα στεφανώσει με το φως της ομορφιάς, της ευρυθμίας, της αρμονίας και της αμοιβαιότητας.
(Ιεροί Λόγοι Ορφέως)

«Ου ποτέ σου φιλότης γηράσεται ουδέ θανείται»
Κριτίας (Αποσπ.1)
(για τον Ανακρέοντα)

«..τό φιλητόν, εστιν ουν ουκ άλλο τι ή ταγαθόν.»
Το αγαπητό δεν είναι λοιπόν τίποτα άλλο από το καλό.
Αριστοτέλης (Μεγάλα Ηθικά, 2,11,8,1-2)

«Ουκ άξιον απ όψεως, ω βουλή, ούτε φιλείν ούτε μισείν ουδένα, αλλά εκ των έργων σκοπείν.»
Δεν αξίζει από την εξωτερική εμφάνιση να αγαπούμε, ούτε να
μισούμε κανένα, αλλά αξίζει να κρίνουμε κάποιον από τα έργα του.
Λυσίας (Υπέρ Μαντιθέου,19)

«Έρως ανίκατε μάχαν.»
Έρωτα ανίκητε από τη μάχη.
Σοφοκλής (Αντιγόνη)

«..και τον δακτύλιον αυτώι δούναι σύμβολον φιλίας προς τους εν Λακεδαίμονι συγγενείς και οικείους.
Είναι δε γλυφήν εν τηι σφραγίδι Καρυάτιδας ορχουμένας.»
Κτησίας (Απ. 28,5-6)

«..ει μη τινα άλλον ο θεός υμίν επιπέμψειεν (στείλει) κηδόμενος (ενδιαφερόμενος) υμών..»
Πλάτων (Απολ. 31 α)

«(οι άνθρωποι)..εύχονται μεν γαρ ευδαιμονείν, αγαπώσι δε καν μόνον δύνωνται ζην.»
Αριστοτέλης (Απ. 1,6,55,44-45)

«..Κύπρις βασίλεια, ή εστιν η φιλία.»
Η θεά Αφροδίτη η βασίλισσα, η οποία είναι η Αγάπη.
Θεόφραστος (De piet. Απ.12,11)

«..μείζον γε και τελειότερον το της πόλεως φαίνεται και λαβείν και σώζειν.
Αγαπητόν μεν γαρ και ενί μόνω κάλλιον δε και θειότερον έθνει και πόλεσιν»
Bek.1094b, 8-10

Αριστοτέλης (Ηθικά Νικομάχεια)
«..αλλά και πάσα ανάγκη τον ερωτικώς του φύσει έχοντα
παν το ξυγγενές τε και οικείον των παιδικών αγαπάν»
Αλλά είναι και ανάγκη επιτακτική όποιον από την φύση έχει μέσα του τον έρωτα σε
οτιδήποτε έχει σχέση με την συγγένεια και την οικειότητα την παιδική να τον αγαπάμε.
Πλάτων (Πολιτεία, 485c,6-8)

«..αγαπητόν γαρ αν δόξειε και ταύτης τυχείν της γνώσεως.»
Αριστοτέλης (De.Gen. An., Bek.731b, 2-3)

« Φιλίας μέγιστος δεσμός αι τέκνων γοναί.»
Ο ισχυρότερος δεσμός της Αγάπης είναι μεταξύ των παιδιών και των γονιών τους.
Μένανδρος

«Τα τοίνυν όλα περιέχων ο Ζεύς�ν γάρ ο δημιουργός και « Μήτις�ολυτερπής », και ως
μεν Μήτις τίκτει την Αθηνάν, ως δε Έρως απογεννάει την ερωτικήν σειράν�χει δε και αυτός
(ο δημιουργός) εν αυτώι την του Έρωτος αιτίαν. Έστι γάρ και Μήτις�ολυτερπής. Εικότως
άρα φιλίας εστίν αίτιος τοις δημιουργήμασι και ομολογίας. Και ίσως προς τούτο αποβλέπων
ο Φερεκύδης έλεγεν εις Έρωτα μεταβεβλήσθαι τον Δία μέλλοντα δημιουργείν�lt;/font>
Πάντα γάρ εν Ζηνός μεγάλου τάδε σώματι κείται.»
Λοιπόν, επειδή ο Ζεύς περιέχει τα πάντα�ιότι ο Δημιουργός ήταν και Μήτις, πρώτος γεννήτορας
και έρως, που πολλές παρέχει τέρψεις. Και ως Μήτις τίκτει, φέρει στο είναι της την Αθηνά,
ενώ ως Έρως φέρει στην ολοκλήρωσή της την γέννηση της ερωτικής σειράς�έσα του έχει
κι αυτός, ο Δημιουργός, την ποιητική δύναμη όλη του Έρωτος. Διότι είναι και Μήτις,
πρώτος γεννήτορας, και Έρως πολυτερπής. Άρα, κατά φυσικόν λόγο, είναι αίτιος της
Αγάπης που συνδέει τα δημιουργήματα και της αρμονικής μεταξύ τους συμφωνίας.
Και ίσως τούτο έχοντας στο νου ο Φερεκύδης, έλεγε ότι ο Δίας,
όταν είναι έτοιμος να δημιουργεί μεταβάλλεται σε Έρωτα.
Πρόκλος (Υπ. Στον Τιμ.του Πλ. 28c,32c, Υπόμ. Στον Αλκ.I 103ap. 376,19 Cous.2 vs 10)

«[και] Ώσπερ ούν διά την πρωτίστην αγαθότητα πάντες αγαθοειδείς οι θεοί, και διά την νοητήν
σοφίαν γνώσιν έχουσιν άρρητον και υπέρ νούν ιδρυμένην, ούτως οίμαι και δια την
ακρότητα του κάλλους εράσμιόν εστι το θείον παν. Εκείθεν γαρ εποχετεύονται πάντες
οι θεοί το κάλλος και πληρούμενοι τα μεθ εαυτούς πληρούσιν, ανεγείροντες πάντα και
εκβακχεύοντες περί τον εαυτών έρωτα και επαντλούντες άνωθεν τοις πάσιν την ένθεον
απορροήν του κάλλους. Έστι μεν ούν, ως το όλον ειπείν, τοιούτον το θείον κάλλος,
της θείας ευφροσύνης χορηγόν και της οικειότητος και της φιλίας. Κατά γάρ τούτο
και ήνωνται αλλήλοις οι θεοί και χαίρουσιν αλλήλοις και άγανται και ευφραίνονται
ταις προς αλλήλους κοινωνίαις και ταις πληρώσεσιν
και ούκ απολείπουσιν ην έλαχον αεί τάξιν εν ταίς εαυτών διακοσμήσεσι.»
Πρόκλος (Πλατωνική θεολογία,1,106,19)

«..από του φιλίου θεού. Τις δε εστιν ούτος
ο φίλιος θεός; Έξεστι μεν λέγειν ότι και επί τον Δία
ταύτην αναφέρειν ειώθασι την επωνυμίαν. Ως γαρ ξένιον αυτόν και ικέσιον, ούτω και
φίλιον επονομάζουσι. Και ίσως έχει λόγον επί τον Δία ποιείσθαι την αναφοράν ως παρακαλούντα
το ηγεμονικόν προστησάμενον είδος ζωής συνέπεσθαι τω Διί. Έξεστι δε και τον Έρωτα φίλιον
λέγειν θεόν. Της γαρ φιλίας αίτιος ο Έρως, παίδων καλών έφορος ων, ως αυτός εν τω Φαίδρω
λέγει. Κάλλιον δε συνάπτειν αμφοτέρους τους λόγους. Εν δε τω Διί και ο Έρως εστί. Και γαρ
Μήτίς εστι πρώτως γενέτωρ και Έρως πολυτερπής. Και ο Έρως πρόεισιν εκ του Διός και
συνυπέστη τω Διί πρώτως εν τοις νοητοίς. Εκεί γάρ ο Ζεύς ο πανόπτης εστί και αβρός Έρως,
ως Ορφεύς φησί. Συγγενώς ουν έχουσι προς αλλήλους, μάλλον
δε ήνωνται αλλήλοις, και φίλιος αυτών εκάτερός εστι�lt;/font>
Ο μέν ουν φίλιος θεός ούτως ημίν νοείσθω. Το δε όν εγώ ήκιστα αν επιορκήσαιμι μη αυτόν τούτο
λέγειν οιηθώμεν, ότι κατ άλλων μεν θεών ίσως
καν επιορκήσαί μοι συμβαίη, τον φίλιον δε ουδέποτ αν
επιορκήσαιμι. Την γαρ Σωκρατικήν ευλάβειαν την τε προς τους όρκους και την προς αυτά τα γένη
των θεών και εν Γοργία και εν Φιλήβω μεμαθήκαμεν. Αλλ η αντιδιαίρεσις ουκ έστι προς
άλλους θεούς (μία γαρ η οσιότης εστίν η προς πάντας συνάπτουσα), αλλά προς τον ακούοντα νέον.»
� Φίλιος Δίας και ο Έρως είναι συγγενικοί μεταξύ τους, και μάλλον είναι ενωμένοι μεταξύ τους�lt;/font>
Πρόκλος (Σχ.στ.Αλκ.του Πλ.i,233,7)

«μέ γαρ έστερξαν Μούσαι.»
Γιατί εμένα αγάπησαν οι Μούσες.
Αριστοφάνης (Βατ299)

«Χάριτας δικαίας και δίδου και λάμβανε.»
Δίκαιες εύνοιες και να δίνεις, και να λαμβάνεις.
Μένανδρος (Γνωμ. Μον.)

«Οι σπουδαίοι άνδρες και προσωτάτω γής οικούντες φίλοι εισίν αλλήλοις,
πρίν ή γνώριμοί τε και προσήγοροι γενέσθαι.»
Πυθαγορισταί (Testimonia et fragmenta, fr.d7,42-44)

«�ιλότητα και όρκια πιστά ταμόντες�
�Αγάπη θέτοντας και κάνοντας πιστούς όρκους �lt;/font>
Όμηρος (Ιλιάδα Γ73)

«Η πιο ευπρόσδεκτη προσευχή απ το θεό είναι εκείνη που προέρχεται από πρόθυμη και ευγνώμονα καρδιά.»
Πλούταρχος
«�ιλότητα μετ� αμφοτέροισι τίθησι Ζευς�
Ο Ζευς θέτει την Αγάπη ανάμεσά μας�lt;/font>
Όμηρος Ιλιάδα.Δ83 �lt;/font>
«..δια το αυτό δε τούτο και χαίρομεν τοις συνήθεσι και πράγμασι και ανθρώποις, και φίλους τούτους
καλούμεν τους γνωρίμους. Δηλοί ουν ταύτα σαφώς ότι το γνωστόν και το φανερόν αγαπητόν εστιν.»
Αριστοτέλης (Απ. 1,6,55,35-38)

«Φίλος, παρά τη συνηθεία πας ο ισοψύχως αγαπώμενος, ποιητικώς δε και ο συγγενής.»
Ζηνόδωρος (Περί συνηθείας, 254,21-22)

«Το μηδέν αδικείν και φιλανθρώπως ποιεί.»
Όταν κάποιος δεν αδικεί αυτό είναι εκδήλωση Αγάπης προς τους ανθρώπους.
Μενανδρος (Γν. Μον.)

«..φίλε αθανάτοισι θεοίσι..»
Μιλάει σε πρώτο πρόσωπο απευθυνόμενος στον αντιπρόσωπο του Άργους (άλλωστε με αυτή την
ιδιότητα έχει πάει εκεί), αλλά μέσω αυτού εννοεί όλους τους κατοίκους του Άργους (ότι είναι αγαπητοί στους θεούς).
Από χρησμό του μαντείου των Δελφών στους Αργείους
«Οργή φιλούντων ολίγον ισχύει χρόνον.»
Η οργή όσων διακατέχονται από Αγάπη πραύνεται γρήγορα.
Μένανδρος

«Ους τρέφεις αγάπα.»
(Δελφικό παράγγελμα)
(Επίσης, Ηράκλειτος. Να αισθάνεσαι Αγάπη για αυτούς που μεγαλώνεις.)
«Ουδ�υφ�ενός φιλέεσθαι δοκέει μοι ο φιλέων μηδένα.»
Μου φαίνεται πως από κανένα δεν θα αγαπηθεί αυτός που δεν αγαπάει κανένα.
Δημόκριτος

«Κάμε να βρω απ τους Φαίακες λίγη σπλαχνιά κι Αγάπη.»
Όμηρος (Οδύσσεια.Ζ325-327)

(Προσευχή του Οδυσσέα στην θεά Αθηνά λίγο έξω από την πόλη των Φαιάκων)
«Κι ήρθε η Αγάπη στη μέση του στροβίλου. όλα άρχισαν να συνάζονται, να γίνονται ένα μόνον,�lt;/font>
σμίγοντας κατά βούληση�ι όσο έτρεχε η αντίθεση να ξεφύγη, τόσο την κυνηγούσε αδιάκοπα
η ευγενική, αθάνατη ορμή της άψογης Αγάπης�ι όσα ήταν
πρίν διάσπαρτα, αναμίχθηκαν αλλάζοντας πορεία.»
Εμπεδοκλής (Απόσπ.360)

«Κι ήσαν όλα ήμερα και προσηνή στους ανθρώπους, ζώα και πουλιά, κι η Αγάπη τους λαμποκοπούσε.»
Εμπεδοκλής (Απόσπ.130)

(Υπενθυμίζεται ότι ως Αγάπη αποδίδεται η λέξη �Αρχή Φιλία. Για το χρυσό γένος.)
«�ια την λίαν φιλότητα βροτών�
�όγω της υπερβολικής Αγάπης του προς τους ανθρώπους�lt;/font>
Αισχύλος (Πρ. 123)

«Ικέτην γέροντα και πένητα μη προδώς.»
Ικέτη, γέροντα και φτωχό μην προδίδεις (μην αφήσεις αβοήθητο).
Μένανδρος (Γνωμ. Μον.)

«�ιλότητα παράσχη�
�ροσέφερε Αγάπη (φιλοξενία)�lt;/font>
Όμηρος (Ιλιάδα Γ354)

«Αγάπη άκαιρος ίσον εστί τω μισείν.»
Αγάπη που δεν εκφράζεται στην κατάλληλη στιγμή μοιάζει σα να�αι μίσος.
Σωκράτης (Στοβ. Ανθ.)

«�ατά φιλότητα συγγίγνεσθαι�
�υνέρχομαι συμφώνως προς την υπάρχουσα φιλία�lt;/font>
Ηρόδοτος (1.172)

«Οι πέρα στέρξαντες, οίδε και πέρα μισούσι.»
Όσοι αγάπησαν πάρα πολύ, αυτοί μισούν και πάρα πολύ.
(Τραγ. Απόσπ. Αδέσπ. 78)

«Ισότης φιλότητα απεργάζεται.»
Η ισότητα δημιουργεί Αγάπη.
Πλάτων (Νόμοι)

«Οι ποιηταί τα αυτών ποιήματα και οι πατέρες τους παίδας αγαπώσι.»
Οι ποιητές αγαπούν τα ποιήματά τους και οι πατέρες τα παιδιά τους.
Πλάτων (Πολιτεία)

«Καλώς ακούειν μάλλον ή πλουτείν θέλε.»
Να θέλεις περισσότερο να έχεις την εύνοια και τον έπαινο των άλλων
(να είσαι αγαπητός στους συνανθρώπους σου), παρά να πλουτίζεις.
Μένανδρος (Γνωμ. Μον.)

«�ηνιθμόν μεν απορρίψαι φιλότητα δ�λέσθαι�
�έδιωξε το θυμό και επέλεξε την Αγάπη�lt;/font>
Όμηρος (Ιλιάδα Β.)

«�αι σ�αμείψασθαι θέλω φιλότητι χειρών�
�αι θέλω να σε εναγκαλιστώ δια φιλικής αφής των χειρών�lt;/font>
Ορφέας (1048)

«Ηδύ γε πατήρ τέκνοισιν, ει στοργήν έχει»
Γλυκό πράγμα είναι για τα παιδιά ο πατέρας όταν τα αγαπά.
Φιλήμων (Αδήλ. 108)

«Παις στέργει τε και στέργεται υπό των γεννησάντων»
Το παιδί αγαπάει τους γονείς του και αγαπιέται από αυτούς.
Πλάτων (Νόμοι 754 Β)

«νέκυν παιδός αγαπάζων εμού»
το νεκρό παιδί που με αγαπάει.
Ευριπίδης (Φοίνισσαι)

«Ώς χαρίεν ο άνθρωπος, όταν άνθρωπος ή»
Τι ωραίο πλάσμα που είναι ο άνθρωπος, όταν έχει ανθρωπιά.
Μένανδρος

«ατυχούντι συνάχθου.»
(Δελφικό παράγγελμα)
(Επίσης, Ηράκλειτος (Ανθ. Στοβ.) Να συμπάσχεις με αυτόν που ατυχεί.)

«κοινός γίγνου»
Προσπάθησε να γίνεις δημοφιλής (προσπάθησε να ανήκεις σε όλους, να σε αγαπούν όλοι).
Δελφικό παράγγελμα (Σωσιάδης Υποθ. 7 Σοφών)
Να σημειώσουμε εδώ, το εντυπωσιακό γεγονός ότι αναρτημένα στο ναό του Απόλλωνος στους Δελφούς
ήταν πέντε συνολικά παραγγέλματα που αναφέρονταν στην Αγάπη: (Φιλία αγάπα, (φιλία=Αγάπη,
φιλώ=αγαπώ) Φιλίαν φύλαττε, Φιλοφρόνει πάσιν,Κοινός γίγνου, Πάσιν αρμόζου) και πολλά βέβαια
παραπλήσια (Ους τρέφεις αγάπα, Ομόνοια δίωκε, Ευπροσήγορος γίγνου, κλπ.), όπως
επίσης και τέσσερα παραγγέλματα για τη Δικαιοσύνη και για πολλές ακόμα αρετές.
«Πάσιν αρμόζου.»
Να έχεις αρμονική σχέση με όλους.
(Δελφικό παράγγελμα)

«Ομόνοιαν διωκε.»
Να επιδιώκεις την ομόνοια (συμφιλίωση, ενότητα διαθέσεως).
(Δελφικό παράγγελμα)

«Ευπροσήγορος γίγνου.»
Να είσαι ευπροσήγορος (Να μιλάς στους άλλους με τρόπο οικείο, αγαπητικό, φιλικό).
(Δελφικό παράγγελμα)

«Ευλόγει πάντας.»
Να καλολογείς όλους τους ανθρώπους (να λες καλά λόγια σε όλους τους ανθρώπους).
(Δελφικό παράγγελμα)

«Ο αληθινός φίλος νοιώθει χαρά κυρίως όταν προσφέρει, όχι όταν παίρνει.»
Αριστοτέλης (Ηθικά Νικομάχεια,1159α)

«Ευ είπε Θεόφραστος ως, ει κοινά τα φίλων εστί, μάλιστα δει κοινούς των φίλων είναι τους φίλους.»
Θεόφραστος ((Απ.75,1) Plut.am.frat.490d)

«Αλλά μην τεκμήραιτο αν τις και περί του μη παρέργως αυτούς τας αλλοτρίας εκκλίνειν φιλίας,
αλλά και πάνυ σπουδαίως περικάμπτειν αυτάς και φυλλάτεσθαι, και περί του μέχρι
πολλών γενεών το φιλικόν προς αλλήλους ανένδοτον διατετηρηκέναι.»
Πυθαγορισταί (Testimonia et fragmenta, fr.d7,1-4)

«Υφορώ μηδένα.»
Να μην υποβλέπεις κανένα.
(Δελφικό παράγγελμα)

«Θνήσκε υπέρ πατρίδος.»
Να πεθαίνεις για την πατρίδα (ανώτατη ένδειξη Αγάπης
προς την πατρίδα είναι η προσφορά της ίδιας της ζωής).
(Δελφικό παράγγελμα)

«έχθρας διάλυε.»
Να διαλύεις τις έχθρες.
(Δελφικό παράγγελμα)

«Ήδιον, ουδέν, ουδέ μουσικώτερον έστ ή δύνασθαι λοιδωρούμενον φέρειν.»
Τίποτα δεν είναι πιο ευχάριστο και δείγμα πνευματικής καλλιέργειας
από το να μπορεί κανείς να υπομένει τα πειράγματα και τις κοροιδίες των άλλων.
Φιλήμων (Επιδικ.1)

«Δεινόν το τίκτειν εστί ουδέ γαρ κακώς πάσχοντι μίσος ων τέκη προσγίγνεται.»
Τεράστια είναι η δύναμη της μητρικής στοργής γιατί η μάνα ακόμα κι όταν υποφέρει από τα παιδιά της δεν τα μισεί.
Σοφοκλής (Ηλ. 770-71)

«Ούτε γάρ εαυτόν ούτε τα εαυτού χρη τον γε μέγαν άνδρα εσόμενον στέργειν, αλλά τα δίκαια.»
Εκείνος που θέλει να γίνει άριστος, δεν πρέπει να αγαπά περισσότερο τον εαυτό του, μήτε τα δικά του, αλλά τα δίκαια.
Πλάτων (Νόμοι, 732 Α)

«Ηδέως μεν έχε προς άπαντας, χρω δε τοις βελτίστοις ούτω γαρ τοις μεν ούκ απεχθήσει, τοις δε φίλος γεννήσει.»
Να φέρεσαι με γλυκό τρόπο σε όλους και να συναναστρέφεσαι με τους καλύτερους γιατί
έτσι δεν θα καταντήσεις μισητός στους πρώτους και θα γίνεις στους τελευταίους αγαπητός.
Ισοκράτης (Α, 6)

«Και τοις θηρίοις πόθος εγγίγνεται των συντρόφων.»
Και τα άγρια ζώα ποθούν να βρεθούν κοντά με τα όμοιά τους.
Ξενοφών (Απομν.)

«Μεγαλοψυχίη το φέρειν πραέως πλημμέλειαν.»
Μεγαλοψυχία είναι να υποφέρει κανείς με πραότητα τα σφάλματα των άλλων.
Δημόκριτος (Στοβ. Ανθολ.)

«Αθάνατα φρόνει τω μεγαλόψυχος είναι.»
Να σκέφτεσαι αθάνατα με το να είσαι μεγαλόψυχος.
Ισοκράτης (προς Δημ. 33)

«Δίκαια δράσας, συμμάχους έξεις θεούς.»
Σαν κάμης δίκαιες πράξεις, θα έχεις συμμάχους τους θεούς.
Μένανδρος (Γν. Μον 126)

«Δει γάρ δικαίως αλλήλοις της πολιτείας κοινωνείν.»
Πρέπει οι πολίτες να μετέχουν της πολιτείας φερόμενοι δικαίως προς αλλήλους.
Δημοσθένης

«Απέχθειαν φεύγε.»
(Δελφικό παράγγελμα)

(Επίσης, Ηράκλειτος. Να αποφεύγεις το μίσος.)
«Ευγνώμων γίγνου.»

Να έχεις καλά αισθήματα, να είσαι καλοκάγαθος, ευμενής, επιεικής, ευγενής κλπ.προς κάποιον.
(Δελφικό παράγγελμα)

«Του γαρ τε ξείνος μιμνήσκεται ήματα πάντα ανδρός ξεινοδόκου, ος κεν φιλότητα παράσχη.»
Από όσους τον φιλοξενούν θυμάται ο ξένος πάντα εκείνον που τον καλοδέχτηκε με Αγάπη.
Όμηρο (Ο, 55)

«Ου θέμις εστί ξένον ατιμήσαι προς γαρ Διός εισίν άπαντες ξείνοι τε πτωχοί τε.»
Πρεπούμενο δεν θα ταν να μην τιμήσω ξένο γιατί είναι του Δία όλοι οι φτωχοί και οι ξένοι.
(τους προστατεύει ο Δίας.)
Όμηρος (Ξ, 57)

Παρόμοιο: «Προς γαρ Διός εισιν άπαντες ξείνοι τε πτωχοί τε.»
Όμηρος (Οδ.Ζ 208)

«Ζεύς επιτιμήτωρ ικετάων τε ξείνων τε, Ξείνιος ος ξείνοισιν αμ αιδοίοισιν οπηδεί.»
Ξένους και ικέτες αγαπάει ο Δίας να έχει υπό τον έλεγχο, την προστασία του,
ο θεός των ξένων ιερών, που πάει μαζί τους πάντα.
Όμηρος (Οδ, Ι, 270)

«Ομοφροσύνη φιλίην ποιεί.»
Η ενότητα φρονήματος και αισθημάτων δημιουργεί αγάπη/φιλία.
Δημόκριτος (Στοβ. Ανθ.)

«Ξένοις επαρκών των ίσων τεύξη ποτέ.»
Όταν βοηθάς τους ξένους, το ίδιο και συ κάποτε θα βρείς μπροστά σου.
Μένανδρος (Γν. Μον.)

«Aεί νομίζονθ οι πένητες των θεών.»
Ανέκαθεν οι φτωχοί λογίζονται προστατευόμενοι των θεών.
Μένανδρος

«Φιλώ τέκνα αλλά πατρίδ εμήν μάλλον φιλώ.»
Αγαπώ τα παιδιά μου, μα την πατρίδα μου την αγαπώ πιο πολύ.
Πλούταρχος (Ηθ.)

«Στέργε τα παρόντα ζητεί τα βελτίω.»
Να αγαπάς τα παρόντα και να ζητάς για το μέλλον τα καλύτερα.
Ισοκράτης (Δημ.29)
«Ουκ έστιν ουδείς, όστις ουχ αυτόν φιλεί.»
Δεν υπάρχει κανένας που δεν αγαπάει τον εαυτό του.
Μεν. (Γν. Μον.)
«Τους μεν φίλους εχθρούς μη ποιήσαι, τους δε εχθρούς φίλους εργάσασθαι.»
Τους φίλους να μην τους κάνουμε εχθρούς, και τους εχθρούς να προσπαθούμε να τους κάνουμε φίλους.
Πυθαγόρας (Κατζ. Αποφθ. Απάνθ.)
«Γιατί δεν υπάρχει τίποτα πιο όμορφο από όταν με μια γνώμη αγαπημένο αντρόγυνο φροντίζει για το σπίτι.»
Όμηρος (Οδ. Ζ 184)
«�μοφροσύνην οπάσειαν εσθλήν (θεοί)..»
�ι ας σου χαρίσουν οι θεοί(όσα ζητάει η καρδιά σου, άντρα και σπίτι,και)
γλυκιά (μέσα του) αγάπη και σύμπνοια (ας κλείσουν..
Όμηρος (Οδ. Ζ 182)
«Ότω δε μη ένι κοινωνία, φιλία ουκ αν είη.»
Σε όποιον δεν έχει επικοινωνία με άλλους, σε αυτόν δεν μπορεί να υπάρξει αγάπη/φιλία.
Πλάτων (Γοργίας)
«Ες κοινόν αλγείν τοις φίλοισι χρη φίλους.»
Να συμπονεί το φίλο του πρέπει ο πιστός φίλος.
Ευριπίδης (Ιφ. Αυλ. 408)
«Παν γαρ εν φίλον τόδε.»
Όλοι εμείς εδώ οι φίλοι είμαστε ένα σώμα και μια ψυχή.
Ευριπίδης (Ορεστ.1192)
«Πόνει μετά δικαίου.»
Να συμπονάς αυτόν που έχει δίκιο.
Χίλων
«Οι δυστυχίες ενώνουν τους ανθρώπους.»
Αριστοτέλης
«Βέβαιος ίσθι και βεβαίοις χρώ φίλοις.»
Να είσαι βέβαιος, σταθερός φίλος, και να συναναστρέφεσαι με βέβαιους και σταθερούς φίλους.
Μένανδρος (Γνωμ. Μον.)
«Ό,τι είναι καλό είναι και αγαπητό.»
Ευριπίδης
«Η συμφιλίωση κάνει καλό και στους δύο αντιπάλους.»
Θουκυδίδης
«Είναι φυσικό να αγαπά ο καθένας τον εαυτό του.»
Αριστοτέλης
«Ομόνοιαν άσκει.»
Να ασκείς την ομόνοια.
Θέογνις
«Αδικούμενος διαλλάσσου.»
Να είσαι διαλλακτικός ακόμα κι όταν αδικείσαι.
Σόλων
(Ο Σόλων ήταν ένας από τους επτά σοφούς που συνέγραψαν τα Δελφικά παραγγέλματα.)
«Πάσιν διαλέγου.»
Να συνδιαλέγεσαι με όλους.
Αισχίνης
«Θεού πέφυκε δώρον ευγνώμων τρόπος.»
Ο ευγνώμων τρόπος των ανθρώπων (το συναίσθημα της ευγνωμοσύνης), είναι δώρο Θεού.
Μένανδρος (Γνωμ. Μον.)
«Χάριν εκτέλει»
Πιττακός. Να κάνεις χάρες. (Ο Πιττακός ήταν ένας από τους επτά σοφούς).
«πυρός και ύδατος ο φίλος αναγκαιότερος»
Αρχαία Ελληνική παροιμία.
«Κοινά τα των φίλων»
Πλάτων (Φαίδρος). Κοινά είναι όλα τα αγαθά των φίλων.
«Ζωή είναι να μη ζεις μόνο για τον εαυτό σου»
Μένανδρος (Γν. Μον.585).
«φιλέη δε σ ευστέφανος Δημήτηρ».
Ησίοδος.(Έργα και Ημέρες, 299). Σε αγαπάει η ομορφοστέφανη Δήμητρα.
«..ως νυν έκπαγλα φίλησα..»
�μηρος (Ιλιάδα, Γ 399-417) (Η θεά Αφροδίτη μιλάει στην Ελένη). Ως τώρα έντονα σε αγαπούσα.
«Το νικάν αυτόν αυτόν, πασών νικών πρώτη τε και αρίστη».
Πλάτων(Νόμοι). Το να νικήσεις τον ίδιο σου τον εαυτό (τον εγωισμό σου) είναι η πρώτη και η καλύτερη από όλες τις νίκες.
«Ει δ αναγκαίον είη αδικείν η αδικείσθαι, ελοίμην αν μάλλον αδικείσθαι η αδικείν»
Πλάτων (Γοργίας). Αν ήταν ανάγκη να αδικώ η να αδικούμαι, θα προτιμούσα περισσότερο να αδικούμαι παρά να αδικώ.
«Τίπτε μοι, Ερμεία Χρυσόρραπι, ειληλούθας, αιδοίος τε φίλος τε »
Όμηρος (Οδύσεια, ε 87-102). Για ποιο λόγο έφθασες εδώ, σεβαστέ και αγαπητέ χρυσόραβδε Ερμή.
«(Ο Δίας) τους ασεβείς και τους ληστές εκδίωξε, εισάγοντας την ισότητα και τη Δημοκρατία »
Διόδωρος ο Σικελιώτης.
«Το μη συνειδέναι γαρ αυτού τω βίω αδίκημα μηδέν ηδονήν πολλήν έχει» Αντιφάνης (Ανθ. Στοβ. ΚΔ,7).
Είναι μεγάλη ψυχική ικανοποίηση να γνωρίζεις ότι δεν αδίκησες ποτέ κανένα στη ζωή σου.
«Τον φιλέοντα φιλείν, και τω προσιόντι προσείναι» Ησίοδος (Έργα και ημέραι, 353).
Αυτόν που σε αγαπάει να τον αγαπάς, και αυτόν που σε πλησιάζει να τον πλησιάζεις.
«Ως ηδύ γ εν αδελφοίς εστιν ομονοίας έρως»
Μένανδρος. Πόσο γλυκειά είναι η αγάπη της ομόνοιας στα αδέρφια.
«Αρετής οικείον, κακίας αλλότριον»
Κλεόβουλος ο Λίνδιος (ένας από τους επτά σοφούς που συνέγραψαν τα Δελφικά παραγγέλματα).
Να αισθάνεσαι οικειότητα προς την αρετή και ξένος προς την κακία.
«Ό τι αν αγαθόν πράσσηις, Θεούς, μη σεαυτόν αιτιώ»
Βίας ο Πριηνεύς (ένας από τους επτά σοφούς που συνέγραψαν τα Δελφικά παραγγέλματα).
Ότι καλό κάνεις να θεωρείς ως αιτία τους Θεούς, όχι τον εαυτό σου.
«Προς δε τούτοις φιλάνθρωπον δει είναι και φιλόπολιν (τον βασιλέα)»
Ισοκράτης (Β, 15). Εκτός δε από αυτά ο βασιλιάς πρέπει να αγαπάει τους ανθρώπους και να αγαπάει την πόλη (το κράτος).
«Εκ του παθείν γίγνωσκε και το συμπαθείν. Και σοι γαρ άλλος συμπαθήσεται παθών»
Φιλήμων (Αδήλ.516). Από τη δική σου συμφορά, μάθε να συμπάσχεις στη συμφορά του άλλου.
Γιατί και σένα, όταν πάθεις άλλος θα σε συμπονέσει που έπαθε κι αυτός.
«Ο μέγιστον αγαπών δι ελάχιστ�οργίζεται».
Μένανδρος. Αυτός που αγαπά πάρα πολύ, για πολύ λίγα πράγματα οργίζεται.
«�γαπητού εδέσματος�
Αξιόνικος. Φιλευρυπίδης. �γαπημένου φαγητού�lt;/font>
«�τ�ηγάπα νεκρούς�
Ευριπίδης Ικέτιδες. �ταν αγαπούσε τους νεκρούς�lt;/font>
«�ρατεινή Ημαθία�
Όμηρος ..αξιαγάπητη Ημαθία.. (και για πολλούς άλλους τόπους αναφέρεται το ίδιο επίθετο).
«�είνοι δε διαμπερές ευχόμεθ�είναι εκ πατέρων φιλότητος�
Όμηρος Οδ.Ο197. ..ευχόμεθα απολύτως οι ξένοι να είναι γεννήματα κάποιων που τους διέπνεε η Αγάπη.
«�ιθίδια ταύτα τα ηγαπημένα�
Πλάτων Φαίδρος. �υτές οι μικρές πέτρες οι αγαπημένες�lt;/font>
«Να αγαπάς τη μόρφωση, τη σωφροσύνη, τη φρονιμάδα, την αλήθεια, την πίστη, την εμπειρία,
την επιδεξιότητα, την συνεργασία, την επιμέλεια, την οικονομία, την τέχνη, την ευσέβεια».
Θαλής ο Μιλήσιος.
«Έλπιζε δ�αυτόν πάλιν είναι σού φίλον»
Μένανδρος (Γνωμ. Μον.). Να ελπίζεις ο ίδιος άνθρωπος να είναι και πάλι φίλος σου.
«Αξιώ δε προς ξένους υμετέρους και τους υμίν συμβούλους ειθισμένους είναι, και θεών και ηρώων
ένεκα και χαρίτων, αι ανθρώποις παρ ανθρώπων γίνονται, έχθρα μεν είργειν τα αλλήλων υμέας,
εις δε φίλα προτρέπεσθαι. Ει γαρ μη εν τη υμετέρη πόλει τουτέων επιτευξόμεθα,
ουκ οιδ όκου ελθόντες ων ιμείρομεν ευμοιρήσομεν»
Ιπποκράτης (Επιστολές,27,279-284).
«..αλλά τις ημέτερος μισθός και πρέπων ημίν; Φιλία, εύνοια, σύνεσις..»
Αριστείδης (Περι του παρ.,367,11).
«Λύπης ιατρός εστί ανθρώποις λόγος»
Μένανδρος (Γνωμ. Μον.). Την λύπη ενός ανθρώπου
την γιατρεύουν τα (καλά) λόγια των συνανθρώπων του.
«Δικαίως αν τις Ευριπίδην επαινέσειεν�άλλιστον αν γενέσθαι τοις πολίταις παράδειγμα τας
εκείνων πράξεις, προς ας αποβλέποντας και θεωρούντας συνεθίζεσθαι ταις ψυχές το την πατρίδα φιλείν»
Λυκούργος (Or. In Leoc. 100,3-6).
«Οι γονείς μέν γάρ στέργουσι τά τέκνα ως εαυτών
τ�όντα, τά δε τέκνα τους γονείς ως απ�εκείνων τ�όντα»
Αριστοτέλης (Ηθ. Νικομ. Η.1162α). Οι γονείς αγαπούν βέβαια τά παιδιά τους, επειδή
απ�αυτούς έχουν γεννηθεί. Τα παιδιά πάλι αγαπούν αυτούς, επειδή από εκείνους είναι γεννημένα.
«..αλλ ει μεν Ζεύς τοίσι φίλος και μάρτυρος είη»
Μανέθων (Αποτελεσματικά,6,626).
«Ξένους πένητας μη παραδράμης ιδών»
Μένανδρος (Γνωμ. Μον.). Αν δείς ξένους, φτωχούς, μην τους αγνοήσεις, αλλά να τους βοηθήσεις.
«Της φιλίας τρία είδη. Η μεν γαρ αυτής εστι φυσική, η δε εταιρική, η δε ξενική. Φυσικήν μεν

ουν ταύτην λέγομεν ην οι γονείς προς τα έκγονα έχουσι και οι συγγενείς προς αλλήλους.
Ταύτης δε κεκλήρωται και τάλλα ζώα. Εταιρικήν δε καλούμεν την από συνηθείας γινομένην
και μηδέν προσήκουσαν γένει, αλλ οίον η Πυλάδου προς Ορέστην. Η δε ξενική φιλία η από
συστάσεως και δια γραμμάτων γινομένη προς τους ξένους. Της άρα φιλίας
η μεν εστι φυσική, η δε εταιρική, η δε ξενική. Προστιθέασι δε τινες τετάρτην ερωτικήν»
Αριστοτέλης (Διογ. Λαέρτ. Βίοι Φιλ.3,81,2-10).
«..είγε σύμβασις η φιλία..»
Ωρίων (Ετυμολογικό).
«..ο δε μη δυνάμενος διακρίναι τα αγαθά από των κακών και τα ουδέτερα
απ αμφοτέρων πως αν έτι ούτος φιλείν δύναιτο; Του φρονίμου εστί μόνου το φιλείν»
Επίκτητος (Περι φιλίας, D.a.A.d,2,22,3,3-6).
«Ούκ έστιν ουδέν κτήμα κάλλιον φίλου»
Μένανδρος (Γνωμ. Μον.). Δεν υπάρχει καλύτερο απόκτημα από τον φίλο.
«..χρη�ους γονέας φιλείν..»
Αριστείδης (Πρ. Πλατ. περι ρητ.95,12-13).
«Του φύσει πάσιν ανθρώποις συμβεβηκότος ην, τούτο δ εστί μηδένα εαυτού μάλλον φιλείν»
Αριστείδης (Προς Πλ. Υπ. Των Τετ.,219,4-6).
«Και γαρ τοι διετέλεσε τον βίον ουκ επιβουλευόμενος αλλ αγαπώμενος»
Ισοκράτης (Ελένης εγκώμιον (orat.20) 36,1-39,7).
«..επαινών υμάς και διεξιών περί της πόλεως είποι προς αυτούς ότι εισίν
Έλληνές τινές άνθρωποι ούτως ήμεροι και φιλάνθρωποι τους τρόπους ώστε..»
Δημοσθένης (Κατά Μειδίου,48,4-49,2).
«Ευ γε, ω φίλτατε Ελλήνων. Τον τε γαρ δήμον οις μάλιστα προσήκει δουλεύσαι λέγεις άρχουσι
και νόμοις, τους τε προεστηκότας αυτών άρχειν και κρατείν, ου κολακεύειν ουδέ άρχεσθαι.
Και δια ταύτα πανθ ημίν ξυνέπεσε προς ημάς αυτούς σφοδρά φιλία�ουκούν
εσωφρόνουν πάντες γε, ως έγωγε οίμαι, μάλλον. Ταύτ ουν αυτοίς πάντα φιλίαν αλλήλων εποίει»
Αριστείδης (Προς Πλ. Υπέρ των τετ.282,21-31).
«Ερωτώ: Παρά την έρωτος γενικήν. Επειδή οι ερωτώντες οι εύχονται τυχείν τοις ερώσιν εοίκασιν»
Ωρίων (Ετυμολογικόν).
«Περί α τις εσπούδακεν, φιλεί ταύτα εικότως»
Επίκτητος (Περί φιλίας, D.a.A.d,2,22,1,1).
«Ενός φιλίη ξυνετού κρέσσων αξυνέτων πάντων»
Δημόκριτος. Η Αγάπη/φιλία ενός συνετού ανθρώπου είναι καλύτερη από την Αγάπη/φιλία όλων μαζί των μη συνετών.
«..το γουν σώμα, το πάντων αηδέστατον και ρυπαρότατον, στέργομεν και θεραπεύομεν»
Επίκτητος (Απ.23,3-4).
«..δια τι ουν ουκ ανέχεσθε, όταν η δούσα ημίν φύσις το σώμα αφαιρήται; Φιλώ, φησίν, αυτό.
Ούκ ουν, ο νυν δη έλεγον, και αυτό το φιλείν αυτό η φύσις σοι δέδωκεν; Η δ αυτή λέγει «άφες αυτό ήδη και μηκέτι πράγμα έχε»
Επίκτητος (Απ.24,15-19).
«όφρα τοι ασθμαίνοντα πόνοις θέρεος φίλα γυία αμπαύσης, πνοιή τυπτόμενα Ζεφύρου».
Παλατινή Ανθολογία (βιβλ.IX,επίγραμμα 313). Τα αγαπητά σου γόνατα που έχουν κουραστεί
να αναπαύσεις απ του καλοκαιριού την πύρα και του Ζεφύρου ανέμου να δεχτούν την τρυφερή πνοή.
«Αθάνατον έχθρα μη φύλαττε, θνητός ών».
Μένανδρος (Γνώμαι μονόστιχοι). Μην κρατάς μέσα σου αθάνατη έχθρα, μια και είσαι θνητός.
«Ει βούλει αγαθός είναι, πρώτον πίστευσον ότι κακός ει».
Επίκτητος. Εάν θέλεις να γίνεις καλός άνθρωπος, να πιστέψεις πρώτα ότι είσαι κακός.
«Άνευ δε ομονοίας ούτ αν πόλις ευ πολιτευθείη ούτ οίκος καλώς οικηθείη».
Ξενοφών (Απομνημονεύματα,Δ,IV,17). Χωρίς ομόνοια ούτε μια πόλη ούτε μια οικογένεια μπορούν να διάγουν καλώς.
«Φίλους έχων νόμιζε θησαυρούς έχειν»
Μένανδρος (Γνωμ. Μον.).
«Ει βούλει καλώς ακούειν, μάθε καλώς λέγειν, μαθών δε καλώς λέγειν,
πειρώ καλώς πράττειν, και ούτω καρπώση το καλώς ακούειν»
Επίκτητος. Εάν θέλεις να σε επαινούν, μάθε πρώτα να επαινείς, και αφού μάθεις
να επαινείς, προσπάθησε να ενεργείς σωστά, κι έτσι θα κερδίσεις το να σε επαινούν.
«Στάσις εμφύλιος ες εκάτερα κακόν. Και γαρ νικέουσι και ησσωμένοις ομοίη φθορή» Δημόκριτος.
Ο εμφύλιος πόλεμος είναι κακό και για τους δύο, νικητές και ηττημένους. Γιατί η φθορά είναι όμοια και για τους δύο.
«Νυκτός δ αύτ Αιθήρ τε και Ημέρη εξεγένοντο, ούς τέκε κυσαμένη
Ερέβει φιλότητι μιγείσα» Ησίοδος (Θεογονία,124-125).
«(Ο Αίολος)�άσι φίλος και τίμιός εστιν ανθρώποις�αι νυν οι τα
γε δώκε χαριζόμενος φιλότητι Αίολος» Όμηρος (Οδ.10,38-44).
«..δε Κριθήος γυνή έμμεναι Αιολίδαο. Ή ποταμού ηράσατ Ενιπήος θείοιο,
ος πολύ κάλλιστος ποταμών επί γαίαν ίησι» Όμηρος (Οδ.11,237-239).
«Φιλόσοφος: δια το φιλείν την σοφίαν» Ωρίων (Ετυμολογικό).
«..Λακεδαίμονος εξ ερατεινής έπλεον..» Όμηρος (Ιλ.,Γ,443).
«Και υπέρ φίλου ποτέ θνήξεσθαι» Διογένης Λαέρτιος (10,120). Εν ανάγκη να θυσιάζεται και η ζωή υπέρ του φίλου.
«Ίσον θεώ σου τους φίλους τιμάν θέλε» Μένανδρος (Γνωμ. Μον.). Να θέλεις να τιμάς τους φίλους σου όπως τιμάς τον θεό.
«..ου γαρ πω ποτέ μ ώδέ γ έρως φρένας αμφεκάλυψεν..» Όμηρος (Ιλ.,Γ 442).
«..ένθ ένι μεν φιλότης, εν δ ίμερος..» Όμηρος (Ιλ.,14,216).
«Ας είναι ευλογημένος ο έρωτας, ο κάθε λογής έρωτας για την δημιουργία» Ασπασία.
«..φιλία γαρ άδε τάξις πτερύγων θοαίς αμίλλαις προσέβα τόνδε πάγον» (αναφέρεται στις Ωκεανίδες)
Αισχύλος (Προμηθέας) Γιατί αγαπητική/φιλική είναι αυτή η ομάδα που
έφτασε σ αυτόν εδώ τον βράχο με τον γρήγορο συναγωνισμό των φτερών.
«Ο Δίας ξένε, κι οι λοιποί αθάνατοι ας σου δώσουν ό,τι ποθείς
καλύτερο κι ότι ζητά η καρδιά σου» Όμηρος (Οδ.Σ127-129).
«Κάθε ευτυχία, Δία μου, του Τηλέμαχου δώσ του κι όσα η καρδιά του
λαχταρά όλα δεξιά του φερ τα» (Μιλάει ο Οδυσσέας) Όμηρος (Οδ. Ρ 358-359).
«..την ώρα που στην ποθητή πατρίδα του θα φτάσει..» Όμηρος (Οδ.Σ 149).
«Γι αυτό κανένας τα άδικο ποτέ να μην το θέλει κι έτσι
ήσυχα ας χαίρεται ό,τι οι θεοί του δώσουν» Όμηρος (Οδ.Σ 142-143).
«Κάποτε ήμουν άρχοντας κι εγώ και κατοικούσα σε πλούσιο σπίτι κι έδινα συχνά κάθε ζητιάνου,
όποιος κι αν ήταν πρόθυμα κι όποια κι αν είχε ανάγκη» (μιλάει ο Οδυσσέας) Όμηρος (Οδ.Ρ 422-424).
«Κι η Πηνελόπη�ι αγκάλιασε με κλάματα το αγαπητό παιδί της, και φίλαγε το κεφάλι του
και τα γλυκά του μάτια κι έτσι δυο λόγια του λεγε στα δάκρυα βουτηγμένη. «Γλυκό μου φως,
Τηλέμαχε ήρθες πια»�Κι ο συνετός Τηλέμαχος απάντησε έτσι κι είπε.
«Μη θες να κλάψω μάνα μου, τα σπλάχνα μου μη σφάζεις..» Όμηρος (Οδ.Ρ 35-46).
«σμίγει πάντοτε ο θεός τον όμοιο με τον όμοιο» Όμηρος (Οδ.Ρ 219).
«Χάριν λαβών μέμνησο και δούς επιλάθου» Μένανδρος (Γνωμ. Μον.).
Αν λάβεις χάρη από κάποιον, να το θυμάσαι, μα αν δώσεις, να το ξεχάσεις.
«..και του Πειραίου σύστησα να τον φιλοξενήσει στο σπίτι του,
με σεβασμό και αγάπη, όσο να φτάσω» Όμηρος (Οδ.Ρ 55-56).
«Ωχου, σε ποιών να βρέθηκα τη χώρα ανθρώπων πάλε; Άγριοι είναι και κακοί
και δίκιο δεν κατέχουν η να φοβούνται τους θεούς και ν αγαπούν τους ξένους;» Όμηρος (Οδ.Ν).
«Ο σπλαχνικός ο Δίας�άθε φταίχτη τιμωρεί» Όμηρος (Οδ.Ν ).
«Ω φίλε, που στη χώρα αυτή σε πρωτοβρίσκω εσένα, γειά σου, και μ άπονη καρδιά μη με δεχτείς» Όμηρος (Οδ.Ν 235).
«..τα δώρα των Φαιάκων όσα τους φώτισε η θεά Παλλάδα να του δώσουν (του Οδυσσέα) » Όμηρος (Οδ.Ν 126).
«..ώ πότνια Ειρήνη φίλη..» Αριστοφάνης (Ειρ.1055) Ώ σεβαστή και αγαπητή Ειρήνη.
« Υπάρχει κάποια Ελλοπία�κεί είναι κτισμένη κάποια
Δωδώνη στο έσχατο σημείο, που ο Δίας την αγάπησε» Ησίοδος (Ηοίαι).
«Ευλογημένη πόλη της Αθηνάς..» (εννοεί την Αθήνα)
Από χρησμό που δόθηκε από το μαντείο των Δελφών στους Αθηναίους.
«Της δυσσεβείας ο καρπός είναι η αδικία, ενώ από γερό μυαλό
γεννιέται η παναγάπητη και περιπόθητη ευτυχία» Αισχύλος (Ευμενίδες).
«Τόσο τα νιάτα, όσο και τα γηρατειά, χωρίς αλληλεγγύη δεν κατορθώνουν τίποτα» Θουκυδίδης.
«Μη ως υπέρ αλλοτριάς, αλλ�ως οικείας της πόλεως βουλεύεσθε» Δημοσθένης.
Να μην σκέπτεσαι για την πολιτεία σου σαν να είναι κάτι ξένο αλλά σαν να είναι κάτι δικό σου.
«Στην ακρίδα που τραγουδάει στα χωράφια και στο τζιτζίκι που φωλιάζει στης βελανιδιάς
τη φλούδα η Μυρώ τους έφτιαξε ένα κοινό τους μνήμα με δάκρυα γεμάτα τα παρθενικά της μάτια.
Γιατί και τα δύο τ αγαπημένα της παιχνιδάκια ο Άδης τα πήρε και έφυγε πολύ μακριά». Παλατινή Ανθολογία (VII,190).
«Πόνει μετά δικαίου» Χίλων. Να συμπονάς αυτόν που έχει δίκιο.
«Οι δυστυχίες ενώνουν τους ανθρώπους» Αριστοτέλης.
«ατυχούντι συνάχθου» Δελφικό παράγγελμα. Επίσης, Ηράκλειτος (Ανθ. Στοβ.) Να συμπάσχεις με αυτόν που ατυχεί.
«..την προς αλλήλους ομόνοιαν..» Μένανδρος (εν Αδήλ.58). ..την ομόνοια μεταξύ σας..
«Αδικούμενος διαλλάσσου» Σόλων. Να είσαι διαλλακτικός ακόμα κι όταν αδικείσαι. (Ο Σόλων ήταν ένας από τους επτά σοφούς που συνέγραψαν τα Δελφικά παραγγέλματα».
«Πάσιν διαλέγου» Αισχίνης. Να συνδιαλέγεσαι με όλους.
«�.αλλά, μάκαρ, �βαίνε γεγηθώς ες τελετήν αγίην�.» Ύμν. 6
«τα συνέχοντα το ανθρώπειο γένος αγιότατα Μυστήρια» Περί των Ελευσινίων Μυστηρίων.
«Όποιος με αγώνα δικό του βρη το δρόμο της Αλήθειας, θα έχει την ευλογία των θεών.» Πίνδαρος.
«Φορτίον μη συγκαθαιρείν ,αλλά συνανατιθέναι τοις βαστάζουσι» Πυθαγόρας
Μη βοηθάς να αφήνουν κάτω το φορτίο τους ,αλλά μαζί τους σηκωνέ το όσους το φέρουν.
«ανήρ γαρ άνδρα, και πόλεις σώζει πόλην» Μένανδρος ο άνθρωπος σώζει τον άνθρωπο και η πόλη σώζει την πόλην.
«Χάριν λαβών εύκαιρον εν καιρώ δίδου» Μένανδρος (Γνωμ. Μον.).
Αν σε ευεργετήσει κανείς όταν χρειαστεί, και εσύ να τον ευεργετήσεις όταν πρέπει.
«Μεγαλοψυχία είναι όταν μπορεί κανείς να υποφέρει, να παραδέχεται με
αταραξία τα σφάλματά του.» Δημόκριτος«Κακίας απέχου.» Θαλής ο Μιλήσιος. Δελφ. Παρ.
«Ω Αρετή, αντικείμενο των μόχθων του ανθρωπίνου γένους, ωραιότατο θέαμα του ανθρωπίνου βίου,
προς χάριν σου, ω παρθένε, κι αυτόν τον θάνατο θεωρούν ζηλευτή τύ χη οι Έλληνες, και τον
πιο σκληρό και αδιάκοπο μόχθο. Τόση αγάπη ξέρεις να εμπνέης, αγάπη αθάνατη κι ανώτερη
κι απ τον χρυσό κι απ τους γονείς κι απ τον γλυκό τον ύπνο .Για σένα, ω Αρετή,
ο γιός του Δία Ηρακλής υπέφερε μύρια δεινά, για να σε κατακτήσει».Αριστοτέλης.
«εκ των διαφερόντων η καλλίστη αρμονία». Ηράκλειτος Τα πάντα γεννώνται από την διαπάλη
και την αντίθεση. το ενάντιο είναι στ αλήθεια το συμβατό. Και από τα διαφορετικά προκύπτει η καλλίστη αρμονία
«Όπως και του αγάλματος, έτσι και όλα τα μέρη της ζωής μας πρέπει να είναι αρμονικά.» Σωκράτης.
«Την τε Αρετήν Αρμονίαν είναι, και την Υγιείαν, και το Αγαθόν άπαν, και τον Θεόν . δι ο και
καθ Αρμονίαν συνιστάναι τα όλα . φιλίαν τε είναι εναρμόνιον ισότητα.» Πυθαγόρας.
Και η Αρετή, και η Υγεία, και το Όλον του Α γαθού είναι Αρμονία . και ο Θεός ο ίδιος.
Γι αυτό τα πάντα έχουν συντεθεί αρμονικά. Και η Αγάπη είναι εναρμόνια ισότητα.
«Θεόν προτίμα, δεύτερον τους σούς γονείς» Μένανδρος (Γνωμ. Μον.).
Πρώτα να τιμάς τον θεό, και δεύτερον τους γονείς σου.
«Μηδενί φθόνει» Σόλων ο Αθηναίος-Δελφ.παρ.
«Νίκαν αυτόν εαυτόν πασών αρετών πρώτη και αρίστη» Δημόκριτος.
«Μη δείχνεσαι στα παιδιά με αυστηρό πρόσωπο.
Η γλύκα σου κερδίζει την αγάπη τους». Φωκυλίδης ο Μιλήσιος.
«Παίζοντας και όχι με τη βία να διδάσκεις τα παιδιά» Πλάτων.
«Σε απαλά νήπια ποτέ μην απλώνης βίαιο χέρι». Φωκυλίδης.
«Διαβολήν μίσει». Περίανδρος ο Κορίνθιος. Δελ. Παρ.
«Ο σύ μισείς ,ετέρω μη ποιήσεις» Κλεόβουλος ο Λίνδιος Δελφικό παράγγελμα
«Κρείττον το αδικείσθαι του αδικείν» Καλύτερα να υφίστασαι την αδικία ,παρά να τη διαπράττης Σωκράτης.
«Θυμού κράτει.» Χίλων ο Λακεδαιμόνιος. Δελφικό Παράγγελμα .Να συγκρατής τις συναισθηματικές εξάρσεις.
«Ειρήνην αγάπα». Θαλής ο Μιλήσιος. Δελ. Παρ.
«Ποιού φίλον, όστις άριστος αρετή». Σόλων. Δελ. Παρ. Φίλο σου κάνε εκείνον, που είναι άριστος στην αρετή.
«Μη μέμφου πλην ελέησον.» Αίσωπος Να μην κατηγορής, αλλά να ελεής.
«Όποιος τον Έρωτα μεγάλο θεό δεν θεωρεί, και μάλιστα τον ανώτερο απ όλους, ή βάναυσος είναι,
ή επειδή δεν έχει ιδέα από ωραιότητα, δεν γνωρίζει τον μεγαλύτερο για τους ανθρώπους θεό». Ευριπίδης.
«Η τοι μεν πρώτιστα Χάος γένετ , αυτάρ έπειτα Γαία ευρύστερνος,� ηδ Έρως, ός κάλλιστος
εν αθανάτοισι θεοίσι� Ησίοδος. Θεογονία. Πρώτα έγινε το Χάος, έπειτα
η πλατύστερνη Γαία και μετά ο Έρως, ο καλύτερος ανάμεσα στους αθάνατους θεούς.
«Δεν έχει ανάγκη ώτων η ακοή του, ούτε οφθαλμών η όραση του Νοητού θεού.
Και κατ εικόνα εκείνου, του οποίου ο Έρως είναι απείκασμα, διακρίνεται για την απουσία οφθαλμών, το ανόματον�.
Μέσω του Έρωτος συνδέεται το Παν προς ότι προϋπήρξε αυτού. Και με διορατικό τρόπο κατανοεί το
Κάλλος που υπήρχε ανέκαθεν στα αρχέγονα εκείνα στάδια, μέσα από την επίγνωση του δικού τους
εγκόσμιου Κάλλους. Δεν προσλαμβάνει το ύπατο εκείνο Κάλλος μέσα από τις χωριστές αισθήσεις,
αλλά η πρόσληψη αυτή είναι γνώση ολική και τέλεια και άμεση,
μέσα από καθαρή, εσωτερική θέα του ιδεατού κόσμου.» Ιεροί Λόγοι Ορφέως.
Δια του «ουρανίου Έρωτος» έρχεται σύμφωνα με το νεοπλατωνικό Πλωτίνο η ηθική τελειοποίηση.
«O Έρωτας είναι δυνατός σαν το Θάνατο». Ευρυπίδης.
«Κάλλιστον το δικαιότατον ,λήστον δε υγιαίνειν ,πράγμα δε τερπνότατον ,του τις ερά ,τυχείν»
(Δηλιακόν επίγραμμα στο Λητήον της Δήλου από τον Θέογνι τον Μεγαρέα) (Το ωραιότερο πράγμα
είναι η απόλυτη δικαιοσύνη. έπειτα βέβαια η υγεία ,και το εξαιρετικά ευχάριστο είναι ό,τι επιθυμεί κανείς να το πετυχαίνει).
«Όλβιος ος θείων πραπίδων εκτήσατο πλούτον ,δειλος δ�ς σκοτόεσσα θεών περί δόξα μέμηλεν»
(Εμπεδοκλής). (Ευτυχισμένος εκείνος που κατέκτησε τον πλούτον των θείων
νοημάτων και αισθημάτων ,και αξιοθρήνητος εκείνος που έχει θολή για τους θεούς ιδέα ).
«Κοινωνικόν άνθρωπος ζώον προς ούς φύσει συγγένειά εστιν» Αριστοτέλης ( Ηθ.Ευδήμεια, 1942).
Ο άνθρωπος έχει έμφυτη την κλίση να δημιουργεί κοινωνίες με εκείνους με τους οποίους έχει φυσική συγγένεια.
«Ακούσατέ με, ένδοξες Χάριτες, θυγατέρες του Διός και της Ευρυνόμης με τη βαθιά αγκαλιά,
Αγλαΐα και Θάλεια κι Ευφροσύνη πανευτυχή �εριπόθητες στους ανθρώπους�.
ούτε της σοφίας, μήτε της αρετής και της δραστήριας
τόλμης το καύχημα�φέρνει χαρά δίχως εσάς�.»Ύμνος Χαρίτων.
«..ο δε πένης ες την του δόντος φιλανθρωπίαν..» Φιλόστρατος (Epistulae et dialexeis,1,7,20).
«ο πένης οίδε χάριν ως ελεούμενος» Φιλόστρατος (Epistulae et dialexeis,1,7,17-18).
«Φιλοκαλούμεν μετ�υτελείας».Περικλής Επιζητούμε το ωραίο με απλά μέσα και απλές μορφές.
«Ευλάβεια, πανσεβάσμια θεά που χρυσοφτέρουγη περπατάς πάνω απ�η γη» Ευριπίδης �Βάκχες.
«Των Αθανάτων καλώ και των θνητών τον αγνό βασιλέα, τον ουράνιο Νόμο�lt;/font>
Τον άδικο φθόνο αυτός αποδιώκει ,ωσάν κίνηση ορμητική�lt;/font>
Διότι μόνος αυτός κατέχει το πηδάλιον όσων χαίρονται το δώρο της ζωής, μέσα στις σωστές γνώμες υπάρχοντας, �lt;/font>
σύνοικος φίλος των δικαίων,�αγαπημένε μας..».Ορφικός Ύμνος LXIV-Νόμου.
«ανάγεται δε εις το δίκαιον η φιλανθρωπία» Δημοσθένης
(Σχόλια στον Δημοσθένη (scholia vetera) (fort.au.Ulpiano) (24,152c,12)).
«Και μην προς φιλίαν μέγα μεν υπάρχει (τοις αδελφοίς) το εκ των αυτών φύναι μέγα δε τ
ο ομού τραφήναι» Ξενοφών (Απομν.2,3,4,1-3).Για την ανάπτυξη της Αγάπης ανάμεσα
στα αδέρφια δυνατό κίνητρο υπάρχει το γεγονός ότι γεννήθηκαν από τους ίδιους γονείς και επίσης το ότι ανατράφηκαν μαζί.
«Δύναται το πλουτείν και φιλανθρώπους ποιείν» Μένανδρος (Γνωμ. Μον.).
Είναι δυνατόν ο πλούτος να κάνει έναν άνθρωπο φιλάνθρωπο.
«Ευσέβεια άσκει» Πιττακός ο Μυτιληναίος Δελφ.Παρ. Να τηρής την ευσέβεια .
«Αθάνατους μεν πρώτα Θεούς ,νόμω ως διάκειται ,τίμα .και σέβον όρκον» Πυθαγόρας.
Πρίν από όλα να τιμάς τους Θεούς ,έτσι όπως και οι νόμοι, οι παράδοση και οι θεσμοί το προστάζουν . και να σέβεσαι τον όρκο.
«Τους αλλοτρίους, ως έλεγε Θεόφραστος, ου φιλούντα δει κρίνειν αλλά κρίναντα φιλείν» Θεόφραστος (Απ.74,1) (Plut.Am.frat.482c).
«Η εγκράτεια αυξάνει τις ηδονές και τις κάνει πιο έντονες.» Δημόκριτος.
«Οι μεγάλες τέρψεις γεννιώνται με το να βλέπη κανείς καλές πράξεις.» Δημόκριτος.
«Ξενίας αεί φρόντιζε, μη καθυστέρει» Μένανδρος (Γνωμ. Μον.).
Πάντα να φροντίζεις για την φιλοξενία, και να μην καθυστερείς.
«Έριν μίσει.» Δελφικό Παράγγελμα.
«Μη απειλείν μηδενί.» Χείλων ο Λακεδαιμόνιος -Δελφικό Παράγγελμα
«Μην σηκώνεις χέρι. βάζε στην οργή χαλινάρι». Φωκυλίδης ο Μιλήσιος.
«Ό,τι ακριβό μας χάρισαν οι θεοί ,δεν πρέπει να το περιφρονούμε» Πιττακός ο Μυτιληναίος ή Περίανδρος ο Κορίνθιος.
«ό,τι αγαθό πράττεις ,εις θεούς ανάπεμπε» Βίας ο Πριηνεύς.
«Πάντες δε Θεών χατέουσ�νθρωποι.» Όμηρος. Όλοι οι άνθρωποι έχουν ανάγκη των Θεών.
«Τοις Θεοίς τίθει τα πάντα». Αρχίλοχος. Τα πάντα ν αποδίδεις στους Θεούς.
«Όποιος �νομίζει ότι προσφέροντας θυσίες με ταύρους και ερίφια και άλλα τέτοια ,
ή με υφαντά πορφύρας και χρυσής χλαμύδας , ή με είδωλα από ελεφαντόδοντο και σμαράγδι ,
θα εξευμενίσει έτσι τους Θεούς ,αυτός πλανάται �Ο άνθρωπος για να�ναι αρεστός στο Θεό
πρέπει να είναι δίκαιος και ενάρετος , να μη διαφθείρει παρθένες ,να μη μοιχέυει να μην
κλέβει και να μην σκοτώνει προς χάριν των χρημάτων .Ούτε μια βελόνα ξένη μην
επιθυμήσης ,γιατί ο Θεός στέκεται πλάι σου και βλέπει κάθε σου πράξη» .Φιλήμων ο Συρακούσιος.
«Φίλων ουδέν ίδιον ,αλλά κοινά τα χρήματα».Ευριπίδης . Μεταξύ φίλων δεν είναι τίποτε ιδιόκτητο, αλλά ότι έχουν είναι κοινό.
«Πάσα δουλεία παρά φύσιν εστί» .Αντιφάνης.
«Στη Σπάρτη επικρατούσε φοβερή ανωμαλία και πολλοί ακτήμονες και άποροι είχαν συγκεντρωθή �..
θέλοντας ο Λυκούργος να εκδιώξει την αλαζονεία και τον φθόνο και την μοχθηρία και την ακολασία
και τα ακόμη παλαιότερα και μεγαλύτερα από αυτά , νοσήματα κάθε πολιτείας ,του πλούτου δηλαδή,
και την πτωχείαν κατέπεισεν τους πολίτες να πανεξετάσουν από κοινού τον πλούτο της χώρας
και να την μοιράσουν έξ αρχής ώστε να ζουν όλοι εξισωμένοι και εξωμοιωμένοι στην περιουσία ,και τα πρωτεία να ζητούν δια της αρέτης». Πλούταρχος.
«Ουδείς εκών κακός». Σωκράτης. Κανείς δεν είναι κακός με τη θέλησή του.
«Αγαθούς τίμα» Περίανδρος ο Κορίνθιος, Δελφικό Παράγγελμα
«Άσκει καλοκαγαθίαν» Βίας ο Πριηνεύς, Δελ.παρ.
«Στους καλούς υπάρχει κάθε είδους σοφίας» Ευριπίδης.
«Μόνο οι μεγάλες ψυχές ξέρουν πόση δόξα εξαρτάται από την καλοσύνη» Σοφοκλής.
«Αγαθόν ου το μη αδικείν, αλλά το μη εθέλειν»Δημόκριτος. (Αγαθότης
δεν είναι το να μην αδικείς αλλά το να μην έχεις καμμία επιθυμία να αδικήσεις).
«Το μεγαλύτερο καλό είναι να κάνεις το καλό με κάθε τρόπο» Σοφοκλής.
«Ομιλίας δε τάς γεραιτέρων φίλει» Μένανδρος (Γνωμ. Μον.).
Να αγαπάς τις ομιλίες, τα λόγια των γεροντότερων.
«Πολλοί άρρωστοι, αν και γνωρίζουν ότι η κατάστασή τους είναι πολύ σοβαρή ,
γιατρεύονται, επιδεικνύοντας καρτερία, που την γεννά η καλωσύνη του γιατρού». Ιπποκράτης.
«Καρτερία είναι να υπομένης πόνους και λύπες για κάτι καλό» .Ιπποκράτης.
«Αθάνατον οργή μη φύλαττε, θνητός ων».Αριστοτέλης. Σαν θνητός που είσαι, δεν πρέπει να διατηρείς οργή χωρίς τέλος.
«Αγάπα των αγαθών μη την υπερβάλλουσαν κτήσιν, αλλά την μετρίαν απόλαυσιν.» Ισοκράτης.
«Τα επιπόνως γενόμενα πάντες μάλλον στέργουσι» Αριστοτέλης (Ηθ. Νικομ. Ι.1168α). Ο καθένας αγαπά περισσότερο ότι απέκτησε με κόπο.
«Λίαν φιλών σεαυτόν ούχ έξεις φίλον» Μένανδρος (Γνωμ. Μον.). Αν αγαπάς υπερβολικά τον εαυτό σου, δεν θα έχεις φίλους.
«Ομόνοιαν χρωμένοις, σωτήριον.» Αίσωπος.Η Ομόνοια είναι σωτήρια σε όσους την τηρούν.
«Από ομονοίης τα μεγάλα έργα.» Δημόκριτος. Από την ομόνοια γίνονται τα μεγάλα έργα.
«Ομόνοια μέγιστον αγαθόν δοκεί ταις πόλεσιν είναι». Ξενοφών.
«Αθάνατους μεν πρώτα θεούς ,νόμω ως διάκειται τίμα και σέβου όρκον» Περίανδρος ο Κορίνθιος.
Πρώτα απ�όλα να τιμάς τους θεούς όπως προβλέπουν οι νόμοι ,και να σέβεσαι τον όρκο.
«Πράος ίσθι.» Σόλων ο Αθηναίος. Δελφ. Παρ. Να είσαι πράος.
«Συγγνωμονικόν μάλλον η τιμωρητικόν τον πράον» Αριστοτέλης.
Ο πράος άνθρωπος προτιμάει την συγχώρεση από την τιμωρία, είναι συγχωρητικός.
«Έχθρας διαλύειν.» Κλεόβουλος.
«Συγγνώμη τιμωρίας κρείσσον.» Πιττακός. Δελ. Παρ.
Η συγγνώμη (συγχώρεση) είναι προτιμότερη από την τιμωρία.
«Μπροστά σ αυτούς που έσφαλαν παρά τη θέλησή τους από μία άστοχη κρίση, πρέπει να συγκρατούμε τον θυμό μας ». Σοφοκλής.
«Κακοπραγούντα μη ονειδείζειν». Θαλής ο Μιλήσιος. Δελ. Παρ. Μην περιγελάς τον δυστυχή.
«Τω δυστυχούντι μη επιγέλα» Χείλων ο Λακεδαιμόνιος. Δελ. Παρ.
«Μηδενός καταφρόνει». Μένανδρος. Κανέναν μην περιφρονής.
«Όταν οι μεγάλοι βοηθούν τους μικρούς , σώζονται και αυτοί μαζί τους».Αίσωπος.
«Ο εγωιστής συγκεντρώνει τον κόσμο στον εαυτόν του.
ο αλτρουιστής δίνει τον εαυτόν του σε όλον τον κόσμο» .Στοβαίος.
«Ουδέ γε μοι δοκεί δικαίου ταύτ�είναι πολίτου, τοιαύτα πολιτεύμαθ�ευρίσκειν, εξ ών εγώ μέν
πρώτος υμών έσομαι ευθέως, υμείς δε των άλλων ύστατοι» Δημοσθένης. Δεν μου φαίνεται,
ότι αυτά είναι ίδιον δικαίου πολίτου, δηλαδή να εφευρίσκει τέτοια πολιτεύματα,
απ�τα οποία εγώ μεν πρώτος μεταξύ όλων σας θα είμαι αμέσως, εσείς δε τελευταίοι απ�όλους τους άλλους.
«Γλυκύτατο είναι να βλέπης των γονέων σου τα μάτια».Σοφοκλής.
«Συ, περιπόθητη, αξιέραστη , ζωογόνε των πάντων των πάντων βασίλισσα�..Υγεία ,
ευτυχίας δωρήτρια , μητέρα των πάντων από σένα �.νικώνται οι ασθένειες των θνητών
και κάθε σπιτικό θάλλει, γεμάτο χαρά και οι τέχνες ακμάζουν . Ο κόσμος σε ποθεί ,
βασίλισσα και μόνο ο Άδης σε μισεί , ο θανατηφόρος . Αειθαλής εσύ , τις πολλές ευχές μας
σ εσέ απευθύνουμε ,εσύ ανάπαυμα των θνητών . Χωρίς εσένα , όλα μάταια�.
Εσύ στα πάντα δεσπόζεις και κυβερνάς τα πάντα. Έλα στους μύστες πάντοτε βοηθός ,
θεά και σώζε μας από την κακορίζικη ανία των ολέθριων νόσων.»
Ορφικός ύμνος στην Υγεία
«Στον φτωχό δώσε αμέσως, μην του πης έλα αύριο» .Φωκυλίδης ο Μιλήσιος.
«Όποιος αφήνει τον ίδιο τον άνθρωπο να δυστυχή σοφός δεν είναι».Ευριπίδης.
«Στέργε φίλους άχρις θανάτου. Πίστις γάρ αμείνων» Φωκυλίδης (Γνώμαι, 219).
«Μικρές ευεργεσίες , αν δοθούν στην κατάλληλη στιγμή ,αποδεικνύονται πολύ σημαντικές» Δημόκριτος.
«Μέμνησο πλουτών , τους πένητας ωφελείν» .Μένανδρος.Αν πλουτίσης ,θυμήσου να βοηθάς τους φτωχούς.
«Είσαι άνθρωπος. να το γνωρίζης και να το θυμάσαι πάντα». Φιλήμων.
«Πάντων κτημάτων κράτιστον εστί φίλος σαφής και αγαθός» .Σωκράτης .
Από όλα όσα πετυχαίνεις , το σπουδαιότερο είναι ο ειλικρινής και ενάρετος φίλος.
«Τοις των φαύλων συνηθείας ολίγος χρόνος διέλυσεν ,τας δε των σπουδαίων φιλίας ουδ�ν
ο πας αιών εξαλείψειεν». Ισοκράτης . Των φαύλων τις συναναστροφές λίγος καιρός
τις διαλύει ,αλλά των σοβαρών ανθρώπων τις φιλίες μήτε σύμπαντες οι αιώνες δεν τις σβήνουν.
«ξύμμαχοι δε ημίν θεοί τε άμα και δαίμονες, ημείς δ αυ κτήματα θεών και δαιμόνων»
(Πυθαγόρειοι) Διογένης Λαέρτιος (ό.π.VΙΙΙ 27-3) Πλάτων (Νόμοι, Χ 902Β).
«Ομίλει πράως» Κλεόβουλος.
«Ζην ούκ άξιος, ότω μηδέ εις εστι χρηστός φίλος» Δημόκριτος.
Δεν αξίζει να ζει, όποιος δεν έχει ούτε ένα καλό φίλο.
«Επιθυμίαν μέν διπλασιασθείσαν έρωτα είναι, έρωτα δε διπλασιασθέντα μανίαν γίγνεσθαι» Πρόδικος.
Εάν διπλασιαστεί η επιθυμία γίνεται έρωτας, αν πάλι διπλασιαστεί ο έρωτας γίνεται μανία.
«Τους ενάρετους δεν πρέπει μόνο να τους επαινείτε αλλά και να τους μιμείσθε» Ισοκράτης.
«Ο γεωργός εξημερώνει και καλλιεργεί τη γη, ο φιλόσοφος την ψυχή» Θεόκριτος.
«Αντί να λέμε: «γνώθι σαυτόν», καλύτερα θα ήταν πολλές φορές να λέγαμε: «γνώρισε τους άλλους» Μένανδρος.
«Η από της ειρήνης ησυχία πλειόνων αγαθών αιτία εστι» Δημοσθένης (Κατ.Φιλ. Α,25).
Η ησυχία που φέρνει η ειρήνη είναι η αιτία των περισσότερων αγαθών.
«Τον ευ ποιούνθ έκαστος ηδέως ορά» Ιεροκλής (Ανθ.Στοβ. 477,37)
Κάθε άνθρωπος ευχάριστα βλέπει εκείνον που κάνει ευεργεσίες.
«και μιν φωνήσας προσέφη πολύμητις Οδυσσεύς. «Αιθ ούτως, Εύμαιε, φίλος Διί πατρί γένοιο
ως εμοί, όττι με τοίον εόντ αγαθοίσι γεραίρεις» Όμηρος (Οδ.14,440-441).
«Στέργε τεήν άλοχον. Τι γαρ ηδύτερον και άρειον, η όταν ανδρί γυνή φρονέηι φίλα γήραος άχρις
και πόσις ήι αλόχωι, μηδ εμπέσηι άχιδνα νείκος;» Φωκυλίδης (Sententiae, 195-197)
(πόσις = άντρας, ο σύζυγος ,άλοχος = γυναίκα, η σύζυγος).
«Χρή ξείνον παρεόντα φιλείν» Όμηρος (Οδύσσεια, 15,74).
«Ξένον προτίμα, και φίλον κτήση καλόν» Μένανδρος (Γνωμ. Μον.).
Τίμα τον ξένο, και θα γίνει καλός φίλος σου.
«Ξένοισι πιστοίς πιστός ών γίγνου φίλος» Μένανδρος (Γνωμ. Μον.).
Με τους ξένους που είναι πιστοί, όντας και εσύ πιστός, να γίνεις φίλος.
«Ξένους ξένιζε, και συ γάρ ξένος γ�ση» Μένανδρος (Γνωμ. Μον.).
Τους ξένους να φιλοξενείς, γιατί και συ κάποτε θα είσαι ξένος.
«Φίλον είη φιλείν» Πίνδαρος (Πύθια,2,83). «[Φίλον είη φιλείν] Λέγει ότι ο μεν φιλών με υπ εμού φιληθήσεται..»
Scholio in Pindarum (..Magistri..Phortii.) ode P2,153-154,1-2. «Φίλον είη φιλείν: είη με τους
μεν φίλους των ανθρώπων φιλείν..» Scholia in Pindarum (scholia vetera) ode P2,153a, 1.
Φυσικήν η μη την προς τα τέκνα είναι εύνοιαν; Τουτί γαρ και ελέφαντες ήδη βοώσιν, ως παρά
της φύσεως αυτοίς ήκει. Ου γαρ δη παρά ανθρώπων γε μεμαθήκασιν αυτό, ώσπερ τα άλλα,
οι γε μηδέ ξυμβεβιώκασί πω ανθρώποις, αλλά φύσει κεκτημένοι το φιλείν, α έτεκον,
προκήδονταί τε αυτών και παιδοτροφούσι» Φιλόστρατος (Βίος Απολλώνιου Τυανέως, 2,14,13-19).
«Αντίλοχ ήτοι μεν σε νέον περ εόντ εφίλησαν Ζευς τε Ποσειδάων τε,
και ιπποσύνας εδίδαξαν παντοίας..» Όμηρος (Ιλ.23,306)
«ήτοι μεν σε νέον περ εόντ εφίλησαν Ζευς τε Ποσειδάων τε, και ιπποσύνας εδίδαξαν:
το μεν φιλείν επ αμφοτέρων δεκτέον, το δε της ιππικής επί μόνου
Ποσειδώνος» Scholia in Homerum (scholia in Illiadem, Illiad,23,306-7,1-4).
«Τρία προσόντα πρέπει να έχουν όσοι πρόκειται να αναλάβουν την διακυβέρνηση ενός κράτους:
α) φιλία προς το υπάρχον καθεστώς β) την απαραίτητη ικανότητα γ) την αρετή εκείνη
και την Αγάπη προς τη δικαιοσύνη, που ταιριάζουν στη χώρα στην οποία ζεί» Αριστοτέλης.
«ένθα μεν Αίας�νθα δ Αχιλλεύς, ένθα δε Πάτροκλος,�lt;/font>
ένθα δ εμός φίλος υιός» [Λογγίνος] (De sublimitate,9,12,8-10)�φίλος υιός = αγαπητός υιός).
«..προσέφη νεφεληγερέτα Ζευς� ρα,
και Ερμείαν, υιόν φίλον..» Όμηρος (Οδ.5.20-30).
«..ευρύοπα Ζήν� άρ Ερμείαν υιόν φίλον..» Όμηρος (Ιλ.24.331-333).
«..Ερμεία, σοι γαρ τε μάλιστά γε φίλτατόν εστιν ανδρί εταιρίσσαι..» Όμηρος (Ιλ.24,334-335).
«Καλύτερα να είσαι φτωχός, παρά να πλουτίζεις ανέντιμα.
Γιατί η φτώχεια προκαλεί τη συμπόνοια, ο δε πλούτος την κατάκριση» Αντιφάνης.
«Φίλαυτοι, πολύ ή λίγο, είμαστε όλοι αναγκαστικά» Αριστοτέλης. (φιλαυτία = αγάπη προς τον εαυτό μας).
«Είναι φυσικό ν αγαπά κανείς τον εαυτό του. Ο εγωισμός, όμως, είναι ένα είδος αγάπης
προς το εγώ μας, που δίκαια δυσφημίστηκε, γιατί δεν είναι πιά αγάπη για τον εαυτό μας,
αλλά ένα αχαλίνωτο πάθος, πάθος ολέθριο που παρασύρει τον φυλάργυρο προς το χρήμα
του και όλους τους εγωιστές, αποκλειστικά και μόνο, προς το αντικείμενο των επιθυμιών τους» Αριστοτέλης.
«Φίλος μεν Πλάτων, φιλτάτη δε αλήθεια» Αντιφάνης. Ο Πλάτων μου είναι αγαπητός, αλλά πιο αγαπητή η αλήθεια.
«Χαλεπώτατον εστι εαυτόν νικήσαι» Αριστοτέλης. Είναι πάρα πολύ δύσκολο να νικήσει κανείς τον εαυτό του.
«Τελεία δ εστιν η των αγαθών φιλία και κατ αρετή ομοίων» Αριστοτέλης.
Τέλεια είναι η Αγάπη/φιλία των καλών ανθρώπων και εκείνων που είναι όμοιοι σχετικά με την αρετή.
«Ουδένα χρή νομίζειν αυτόν αυτού τινα είναι των πολιτών αλλά πάντας της πόλεως» Αντιφάνης.
Δεν πρέπει να νομίζει κανείς ότι ανήκει στον εαυτό του, αλλά στην πατρίδα.
«Χαλεπόν τη αληθεία μεγαλόψυχον είναι» Αριστοτέλης. Δύσκολο αλήθεια είναι να είναι κανείς μεγαλόψυχος.
«Ο Θεός φροντίζει για μας, γιατί κι εμείς οι άνθρωποι είμαστε πλάσματά του» Πλάτων.
«Οι άνθρωποι ονόμασαν τον Έρωτα φτερωτόν, γιατί έχει φτερά. Οι θεοί όμως
τον ονόμασαν έτσι, επειδή έχει την δύναμη να δίνει φτερά» Πλάτων.
«Τα αισθήματα της καλοσύνης και της αγαθοεργίας πηγάζουν από τα στήθη
(από τις καρδιές) των καλών, όπως από πλούσια πηγή» Πλάτων.
«Η πολιτική που είναι αληθινή τέχνη, δεν πρέπει να σκέπτεται το ατομικό συμφέρον,
αλλά το κοινό, επειδή το κοινό συμφέρον ενώνει, ενώ το ατομικό διασπά τις πόλεις.
Και στην πόλη και στο άτομο συμφέρει περισσότερο να θεσπιστεί το κοινό συμφέρον και όχι το ατομικό» Πλάτων.
«Δεν είναι δυνατόν δύο κακοί να γίνουν ποτέ φίλοι, ούτε ένας καλός να μην έχει φίλο καλό» Πλάτων.
«Μη μόνος επίστασ� αλλά και δούναι φίλοις» Μένανδρος (Γνωμ. Μον.).
Να μην κατέχεις μόνος σου κάποιες γνώσεις, αλλά να τις μεταδίδεις στους φίλουυ.
«Πάς ο άδικος ούχ εκών άδικος» Πλάτων.
«Ηδονών ήδιον έπαινος» Πλάτων. Απ όλες τις ηδονές ο έπαινος είναι η πιο γλυκειά.
«Άπαντας η παίδευσις ημέρους ποιεί» Πλάτων. Η μόρφωση εξημερώνει όλους τους ανθρώπους.
«Σωτηρίας σημείον ήμερος τρόπος» Μένανδρος (Γνωμ. Μον.). Σημάδι σωτηρίας είναι ο ήμερος τρόπος.
«Άνθρωπος, παιδείας μέν ορθής τυχών, θειότατον ημερότατο ντε ζώον γίγνεσθαι φιλεί,
μη επιμελώς δε ή μη καλώς τραφέν, αγριώτατον οπόσα φύει γη» Πλάτων. Ο άνθρωπος, αν μέν
διαπαιδαγωγηθεί ορθώς, αγαπά να γίνει το πιο ευγενικό και ήμερο πλάσμα, αν όμως δεν λάβει αρκετή και κατάλληλη μόρφωση, γίνεται το πιο άγριο ζώο της φύσεως.
«Τους πραγματικούς φίλους τους γνωρίζουμε στη δυστυχία» Ισοκράτης.
«Βιάζεσθαι δε τινα ούχ όσιον ούτε μητέρα ούτε πατέρα» Πλάτων. Δεν είναι σύμφωνο
με το θείο νόμο να κακομεταχειρίζεσαι την μητέρα σου ή τον πατέρα σου.
«Πολλών χρημάτων κρείττων ο παρά του πλήθους έπαινος» Ισοκράτης. Από πολλά πράγματα είναι καλύτερος ο έπαινος του λαού.
«Ανδρί σοφώ πάσα γή βατή. Ψυχής γάρ αγαθής πατρίς ο ξύμπας κόσμος» Δημόκριτος.
Για το σοφό άνδρα κάθε τόπος είναι προσιτός. Διότι αγαθής ψυχής πατρίδα είναι ολόκληρος ο κόσμος.
«Όσο μακρυά κι αν είσαι, μην ξεχνάς τους αγαπημένους σου ανθρώπους» Αριστοφάνης.
«Ο θεός ο δικός μας είναι ειρηνικός και σε όλα πράος, όπως αρμόζει να είναι ο θεός που εφορεύει
σε μια Ελλάδα σε ομόνοια και χωρίς εσωτερική αναταραχή. Γι αυτό δίνουμε όψη ήρεμη και σεμνή
και χωρίς λύπη σ αυτόν που παρέχει τα πάντα και τον πλούτο και τη ζωή, τον κοινό των ανθρώπων
πατέρα και σωτήρα και φύλακα�ιατί ο Ζευς είναι ο μόνος από τους θεούς που αποκαλείται
Πατήρ και Βασιλιάς, αλλά και Πολιεύς και Ομόγνιος και Φίλιος και Εταιρείος και επίσης
Ικέσιος και Ξένιος και Επικάρπιος. Και χιλιάδες άλλα έχει επικλητικά ονόματα, που δείχνουν
την αγαθοποιό του δύναμη. Και ονομάστηκε Βασιλιάς εξαιτίας της εξουσίας και της δύναμής του.
Και Πατήρ για τη φροντίδα που δίνει στον άνθρωπο και για την πραότητά του.
Και Πολιεύς γιατί είναι ο προστάτης του νόμου και του κοινού οφέλους. Ομόγνιος για
τη συγγένεια θεών και ανθρώπων, Φίλιος δε και Εταιρείος γιατί όλους τους ανθρώπους
ενώνει και επιθυμεί να είναι αγαπημένοι μεταξύ τους και κανείς να μην είναι εχθρός
ή πολέμιος κανενός. Ικέσιος λέγεται επειδή εισακούει και είναι ελεήμων σε όσους δέονται
προς αυτόν και Φύξιος γιατί καταφύγιο προσφέρει μακρυά από τα κακά, αλλά και Ξένιος,
γιατί δεν πρέπει να παραμελούμε τους ξένους, ούτε και να θεωρούμε αλλότριο κανέναν ανάμεσα στους ανθρώπους.
Τέλος Κτήσιος και Επικάρπιος αποκαλείται, καθώς αυτός είναι ο αίτιος και ο δοτήρ του πλούτου και της δύναμης»
Δίων Χρυσόστομος.
«..ούτω θεοφιλώς και φιλανθρώπως διώκει την πόλιν..» (ο Ευαγόρας) Ισοκράτης
(Ευαγόρας (orat.9) 42,1-46,8).Έτσι με τρόπο αγαπητό στους θεούς και φιλάνθρωπο διοικούσε την πόλη.
«Εις όμματ εύνου φωτός εμβλέψαι γλυκύ» Ευριπίδης (Ίων,732)
Είναι ευχάριστο να βλέπει κανείς την όψη ανθρώπου με φιλικά αισθήματα».
«παρά το μάτος μάτιος και μάταιος, ως φίλος φίλιος και φίλαιος και
παρά το θάλασσα θαλάσσιος και θαλασσαίος» Φιλόξενος (Αποσπάσματα, 546,6-8).
«Έν το αγαθόν απεφαίνετο πολλοίς ονόμασιν καλούμενον�ρόνησιν�ουν �εόν»
Ευκλείδης (ο Ευκλείδης ήταν φιλόσοφος από τα Μέγαρα).(Διογ. Λαέρτ.ό.π.ΙΙ,Χ,ΙΙ 106).
«(ο Πυθαγόρας ο Σάμιος) εδόκει την μεν μονάδα θεόν και τα αγαθόν, ήτις εστίν η του ενός φύσις,
αυτός ο νούς. Την δε δυάδα δαίμονα». Διογ.Λαέρτ.( ό.π.VΙΙΙ,Ι,ΧΙΧ 23-33) Επίσης: Πυθαγόρας (Χρυσά έπη,1,48,64,70), Αέτιος (ό.πΊ,3,8).
«Νίκησον αυτού την αγριότητα ταις ευποιίαις» Ιεροκλής (Ανθ.Στοβ.477,37). Νίκησε την αγριότητα αυτού με τις ευεργεσίες (σου).
«Η δ εύνοια φιλικώ μεν έοικεν, ου μην εστι γε φιλία. Γίνεται γάρ εύνοια και προς αγνώτας
και λανθάνουσα, φιλία δ ου» Αριστοτέλης (Ηθ.Νικ. Ι,1167α). Η εύνοια μοιάζει με την Αγάπη/φιλία,
αλλά δεν είναι τέτοια. Εύνοια μπορεί να έχει κανείς και σε άγνωστα πρόσωπα, χωρίς να ξέρουν. Αγάπη/φιλία όμως όχι.
«και, νη Δία, ούτω φιλανθρώπως προς ημάς έχεις, ως ξυγκινδυνεύειν»
Φιλόστρατος (Τα ες τον Τυανέα Απολλώνιον, 7,19,6).
«Βραδέως μεν φίλος γίγνου ,γενόμενος δε πειρώ διαμένειν»» Ισοκράτης.
Να δημιουργής τις φιλίες σου αργά ,αλλά όταν δημιουργήσης κάποια φιλία ,φρόντιζε να την συντηρής .
«Άξιον ανθρώπους όντας επ ανθρώπων συμφοραίς μη γελάν, αλλά ολοφύρεσθαι» Δημόκριτος.
Αξίζει, μια και είμαστε άνθρωποι, στις συμφορές των ανθρώπων να μη γελάμε, αλλά να θρηνούμε.
«Μην γίνεσαι επικριτής των φίλων σου». Σόλων ο Αθηναίος .
«Είναι ωραίο να φιλεύης αμέσως σε λιτό τραπέζι τον ξένο» .Φωκυλίδης ο Μιλήσιος.
«Ο κακοήθης φαίνεται ότι δεν αγαπά ούτε τον εαυτό του, αφού δεν
έχει τίποτα το αξιαγάπητο». Αριστοτέλης (Ηθικά Νικομάχεια,1166b).
«Ουδέν γλύκιον πατρίδος» .Όμηρος .Τίποτε γλυκύτερο από την πατρίδα .
«Τι γαρ φίλτερον ανδρί πατρόας χθονός». Αριστείδης .
Τι τάχα είναι περισσότερο αγαπημένο για τον άνθρωπο , από την πατρική του γη.
«Ουδέν φίλτερον πατρώας γης , μακάριος δ όστις ευτυχών μένει εν τη ιδία αυτού πατρίδι» Ευριπίδης.
Τίποτε γλυκύτερο από την πατρίδα . Και ευτυχής εκείνος που δίχως μακριά της να τον διώχνουν βάσανα ,μένει στην πατρίδα του.
«Νόμιζε την πατρίδα οίκον , τους δε πολίτας εταίρους» . Ξενοφών.
«Το θείον φιλεί συγκάμνειν τω κάμνοντι.» Αισχύλος. Οι θεοί αγαπούν να κοπιάζουν μαζί με εκείνον που κοπιάζει.
«Φρόνησιν αγάπα». Βίας ο Πριηνεύς. Δελ. Παρ.
«..το ψεύδος αλλά μισείν, την δ�αλήθειαν στέργειν» Πλάτων (Πολιτεία,485c,3-4). Αλλά να μισείς το ψεύδος και να αγαπάς την αλήθεια.
«Βέλτερον υφ ετέρου ή υφ εαυτού επαινέεσθαι» Δημόκριτος. Είναι καλύτερο να επαινείσαι από κάποιον άλλο παρά από τον εαυτό σου.
«Από την καθαρή ψυχή ,καλύτερο μερίδιο δεν έχει ο Θεός πάνω στη Γη» Πυθαγόρας.
«Η ψυχή του ανθρώπου περισσότερο από κάθε τι από τον ανθρώπινα μετέχει του θείου και κοινωνεί με αυτό».Σωκράτης .
«Η ομορφιά της ψυχής είναι άξια μεγαλύτερης τιμής από την ομορφιά του σώματος.» Πλάτων.
«Αρμονίη αφανής φανερής κρείττων» Ηράκλειτος. Η αφανής αρμονία είναι ανώτερη από τη φανερή.
«Μια ψυχή δεν μπορεί να δη το ωραίο αν δεν είναι η ίδια ωραία». Πλάτων.
«�ον επί κακώ γιγνόμενον αλλήλων αγαπησμόν� Μένανδρος.
Συναριστώσαις. �ην Αγάπη προς αλλήλους που συνέβη μέσα στη συμφορά �lt;/font>
«ατυχούντι συνάχθου» Δελφικό παράγγελμα. Επίσης, Ηράκλειτος (Ανθ. Στοβ.) Να συμπάσχεις με αυτόν που ατυχεί.
«κοινός γίγνου» Δελφικό παράγγελμα. (Σωσιάδης Υποθ. 7 Σοφών). Προσπάθησε
να γίνεις δημοφιλής (προσπάθησε να ανήκεις σε όλους, να σε αγαπούν όλοι).
«Πόνει μετά δικαίου» Χίλων. Να συμπονάς αυτόν που έχει δίκιο.
«Οι δυστυχίες ενώνουν τους ανθρώπους» Αριστοτέλης.
«�γαπητού εδέσματος� Αξιόνικος. Φιλευρυπίδης. �γαπημένου φαγητού�lt;/font>
«Έδει δε τον Αλκιβιάδην εννοείν ότι πολλαχώς η φιλία. Έστι γαρ φιλία η κατά το εν,
ήτις και ένωσις λέγεται, ήτις εν ενθουσιασμοίς γίνεται του ενός προς το κρείττον.
Έστιν η εν νώ φιλία, ήτις ομόνοια λέγεται. Έστιν η εν διανοία, ήτις ομοφροσύνη λέγεται.
Διό και το «εν φρεσί πευκαλίμησι». Έστιν φιλία εν δόξη, ήτις ομοδοξία λέγεται.
Έστιν εν ήθεσιν, ήτις ομοιοπάθεια. Διό και το «άλιξ άλικα τέρπει» δια το ομοιοπαθές,
οι γαρ παίδες αλλήλοις χαίρουσι και οι νέοι και οι πρεσβύται, διά
το χαίρειν τοις αυτοίς πάθεσιν. Έστιν και άλλη φιλία η κατά τα γένη, ήτις λέγεται συγγένεια»
Ολυμπιόδωρος (Σχ. στον Γορ . Του Πλάτ .).
«..και φιλία δε και έρως και φιλοφροσύνα σύμφυλος και συγγενής εκ τούτων
εξεβλάστησε των μερέων» Αρεσάς (Περί ανθρώπου φύσεως) ( Στοβαίος, 1,49,27p. 355Wa[Mullach 2p51].
«..συνεστάναι γάρ χωρίς φιλίας και κοινωνίας αμάχανον» Έκφαντος (Περί. βασ.).
«..διό πάντα άνθρωπον χρή φεύγειν το σφόδρα φιλείν αυτόν» Πλάτων (Στοβ. Ανθ.).
« θηρσίν τε πάσι τέκνα τίκτουσιν φιλείν» Στοβαίος (Ανθολόγιο).
«μηδέ φιλόλογον είναι τον φαύλον μηδέ φιλήκοον» Ζήνων (Στοβ. Ανθ.).
« Έστι δε της αρετής και το ευεργετείν τους αξίους, και το φιλείν τους αγαθούς,
και το μισείν τους κακούς, και το μήτε κολαστικόν είναι μήτε τιμωρητικόν,
αλλά ελεητικόν και ευμενικόν και ευγνωμονικόν. Ακολουθεί δε τη αρετή χρηστότης, επιείκεια,
ευγνωμοσύνη, ελπίς αγαθή, μνήμη αγαθή. Έτι δε και τα τοιαύτα. Φιλοίκειον είναι και φιλόφιλον
και φιλέταιρον και φιλόξενον και φιλάνθρωπον και φιλοκαλον, ά δη πάντα των επαινουμένων εστί»
Αριστοτέλης (Περί αρ.και κακ. Στοβ. Ανθ. P 1249a 26/125.1b.37).
Πεφύκαμεν γαρ άπαντες τα μεν καθ αυτούς και παραπλήσια φίλα
ηγείσθαι και κάλλιστα, αλεείνειν δε και εκτρέπεσθαι το υπερβάλλον» Αγαθίας.
«Ει δ η προς τους πολίτας φιλία δι αυτήν αιρετή, αναγκαίον είναι και την προς ομοεθνείς
και ομοφύλους, ώστε και την προς πάντας ανθρώπους. Και γαρ δη πάντας τους σώζοντας
ούτως έχειν προς τους πλησίον, ώστε μη προς αξίαν, αλλά κατά το δι αυθ αιρετόν τα πλείστα δράν.
Τίνα γαρ ουκ αν εξελείσθαι θεασάμενον
άνθρωπον υπό θηρίου καταδυναστευόμενον, ει δύναιτο;
Τίνα δ ουκ αν οδόν πλανωμένω μηνύσειν; Τίνα δ ουκ <αν> επαρκέσειν υπ ενδείας απολλυμένω;
Τίνα δ ουκ αν επ ερημίας ανύδρου νάματι περιτυχόντα γνωρίμασι διαδηλώσειν τοις την αυτήν
οδόν βαδίζουσι; Τίνα δ ου της μετά τον βίον ευφημίας πολύν ποιείσθαι λόγον;
Τίνα δ ουκ αποστυγείν τας τοιαύτας φωνάς, ως παρά την ανθρωπίνην ούσας φύσιν» Αριστοτέλης ( Στοβ. Ανθ. 2,7,13,83-97).
«..Ηρακλήος..ός περ φίλτατος έσκε Διί Κρονίωνι άνακτι» Όμηρος (Ιλ. 18,117-8).
«Φοίβην τέ χρυσοστέφανον Τηθύν τ ερατεινήν» Ησίοδος (Θεογονία,133) Την Φοίβη με το ολόχρυσο στεφάνι και την αξιαγάπητη Τηθύν.
«..αίτει δ οιωνόν ταχύν άγγελον, ός τε οι αυτώ { }φίλτατος οιωνών» Όμηρος (Ιλ. Ω, 292-3).
« Ο Έρως είναι ο αρχιτέκτονας του σύμπαντος» Ησίοδος.
« Πατρός δε και υιού η αυτή ήπερ του θεού προς άνθρωπον (ευεργεσία) » Αριστοτέλης ( Ηθ. Νικ. 1242 α ,37).
Η ευεργεσία του πατέρα προς τον γιο είναι η ίδια με την ευεργεσία του θεού προς τον άνθρωπο.
« Γαία φίλη, τέκε και συ » Καλλίμαχος (Ύμνος εις Δία) Αγαπητή μου Γη, γέννησε και συ.
«Έρως Αελίω» Σαπφώ. Έρωτας για τον Ήλιο. (Τίτλος ποιήματος της Σαπφούς).
«..και ο Έρως ο ενοποιός..» Πρόκλος (Υπ.στον Παρ.του Πλ. 130b.p.799,27 Cous2).
«Τα λογικά ζώα αλλήλων ένεκα γέγονε» Στωικό ρητό.
«Φιλεί δ�εαυτού πλείον ουδείς ουδένα» Μένανδρος (Γνωμ. Μον.).
«..ευ δε εποίει και Σωκράτης, τον παρά τοις πολλοίς ευδοκιμούντα λόγον επανορθών,
ότι δει τους μέν φίλους ευ ποιείν, τους δε εχθρούς κακώς ποιείν. Επηνώρθου δε το μεν φυλλάτων,
το δε μεταγράφων�το μεν γαρ ευ ποιείν επήνει, το δε κακώς επηνώρθου, τους φίλους μεν
ευ ποιείν, τους δε εχθρούς μη κακώς ποιείν, αλλά φίλους μεταγράφων,
και προς τον απειλήσαντα, αν μη σε λαβών αποκτείνω, ανταπειλήσας, αν μη σε φίλον ποιήσω.»
Θεμίστιος (ρήτωρ) (Ομιλία 7,σ.143,3 κ.εξ. Schenkl). Ορθώς έπραττε και ο Σωκράτης,
διορθώνων τον πολύ διαδεδομένον λόγον, ότι δηλαδή πρέπει να ευεργετούμε τους φίλους μας
και να βλάπτουμε τους εχθρούς μας. Τον διόρθωνε δε, τηρών το πρώτο, μεταγράφων δε το
δεύτερο μέρος�επαινούσε το «ευεργετείν», διόρθωνε δε το «βλάπτειν». Μετέγραψε λοιπόν
το ρητό ως εξής: Τους φίλους πρέπει να τους ευεργετούμε και στους εχθρούς όχι να κάνουμε
κακό, αλλά να τους κάνουμε φίλους. Και σ αυτόν που απειλεί:
«Άμα σε πιάσω θα σε φονεύσω», να αντιτάσσουμε την απειλή «Άμα σε πιάσω θα σε κάνω φίλο».
«Γελώ δε έγωγε, εννοών τινα των παλαιών βασιλέων, ότι πάνυ περί πολλού ποιησάμενος
θείας τινός δυνάμεως και φύσεως υπερτέρας δόξαι μετέχειν, νεώς μεν αυτώ ώσπερ Θεώ
και αγάλματα τους ανθρώπους είσασθαι ξυνηνάγκασε, φιλείν δε ώσπερ ο Θεός τους ανθρώπους
ου πάνυ τι προείλετο�στ εικότως θεοφιλής βασιλεύς ο φιλάνθρωπος. Φίλοι γάρ αλλήλων
οι τα αυτά αγαπώντες. Μόνος γάρ οίδεν ακριβώς ότι χρή τον Θεόν θεραπεύειν εκ του
κατά δύναμιν ομοιούν εκείνω την γνώμην» Θεμίστιος (Ομ.1,12.24 κ.εξ. Schenkl). Εγώ δε
πράγματι γελώ, ενθυμούμενος κάποιον εκ των παλαιών βασιλέων, ο οποίος υπερηφανεύετο
επειδή εθεωρείτο ότι μετέχει εις θεία τινά δύναμιν και ανωτέραν φύσιν, και είχε ιδρυθεί ναός
προς τιμήν του ως να ήταν θεός, και είχε αναγκάσει τους ανθρώπους να τιμούν τα αγάλματά του,
δεν είχε όμως διόλου επιλέξει να αγαπάει όπως ο Θεός τους ανθρώπους�στε είναι λογικό να
είναι ο βασιλιάς που αγαπάει τους ανθρώπους θεοφιλής. Διότι είναι φίλοι μεταξύ τους αυτοί
που αγαπούν τα ίδια πράγματα. Διότι μόνο αυτός γνωρίζει ακριβώς ότι πρέπει να
υπηρετούμε τον Θεόν εξομοιούντες κατά δύναμιν την νοοτροπίαν μας προς την δική του».
«..Διχθά τοι, Εννοσίγαιε, θεοί τιμήν εδάσαντο�Χαίρε, Ποσείδαον..» Ομηρικός Ύμνος («Εις Ποσειδώνα»).
Οι θεοί σου έχουν χαρίσει διπλή τιμή, τρανταχτή της στεριάς�αίρε Ποσειδώνα.
«Αμφί μοι Ερμείαο φίλον γόνον έννεπε, Μούσα�ιλόκροτον..» Ομηρικός Ύμνος («Εις Πάνα»).
Ψάλλε μου, Μούσα, τον αγαπημένο γιο του Ερμή�ου αγαπάει τον θόρυβο..».
«Ερμήν αείδω�ν τέκε Μαία, Άτλαντος θυγάτηρ, Διός εν φιλότητι μιγείσα αιδοίη�αίρ,
Ερμή χαριτοδώτα διάκτορε, δώτορ εάων». Ομηρικός Ύμνος («Εις Ερμήν»). Τον Ερμή ψάλλω�lt;/font>
τον οποίο γέννησε η Μαία, η κόρη του Άτλαντα, αφού ενώθηκε με αγάπη
με τον Δία, η σεβαστή�Χαίρε, Ερμή χαριτοδότη, προπομπέ, χαριστή αγαθών».
«Κυπρογενή Κυθέρειαν αείσομαι, η τε βροτοίσι μείλιχα δώρα δίδωσιν, εφ ιμερτώ δε προσώπω
αιεί μειδιάει και εφ ιμερτόν θέει άνθος. Χαίρε θεά, Σαλαμίνος ευκτιμένης μεδέουσα ειναλίης
τε Κύπρου. Δός δ ιμερόεσσαν αοιδήν..» Ομηρικός Ύμνος («Εις Αφροδίτην»).
Την Κυπρογέννητη Κυθέρεια, θα ψάλλω, αυτή που δίνει στους ανθρώπους δώρα γλυκά,
που πάντα χαμογελάει με το αγαπημένο πρόσωπό της, που έχει αγαπημένο λουλούδισμα.
Χαίρε θεά, που κυβερνάς την καλόχτιστη Σαλαμίνα και την Κύπρο ολόκληρη. Χάρισέ μου το αγαπημένο τραγούδι..
«Ούτε αυτόν που έχει τη συνήθεια να αντιλέγει τον απαλλάσσουμε με εριστικότητα από το
ελάττωμα της αντιλογίας ούτε τον τρελό τον θεραπεύουμε αντιμετωπίζοντάς τον με τρέλα» Αντισθένης.
«..αγαπώσιν, αν το ίσον έχωσι..» Πλάτων (Γοργίας, 4.83).
-«Αστέρες ουράνιοι, Νυκτός φίλα τέκνα μελαίνης..» Ορφεύς (Ύμνος Άστρων).
Ω Άστρα επουράνια, της μαύρης Νυκτός αγαπητά τέκνα..
«Αιδείσθε ξενίων κεχρημένον ηδέ δόμοιο..» Ομηρικός Ύμνος («Εις Ξένους»). Σεβαστείτε όποιον χρειάζεται φιλοξενία, στέγη.
«..ο δ όλβιος όντινα Μούσαι φίλωνται.» Ομηρικός Ύμνος («Εις Μούσας και Απόλλωνα»). ..κι ευτυχισμένος είναι όποιον οι Μούσες αγαπούν.
«Ήδιστον δ ότω πάρεστι λήψις ων ερά καθ ημέραν» Σοφοκλής (απόσπ.329). Είναι πάρα πολύ ευχάριστο να μπορεί κανείς να εξασφαλίζει για κάθε ημέρα αυτά που αγαπά.
«Κλύθι μοι, ω πολύσεμνε θεά�ιλόπαις, αγανόφρων�υάντητε, φιλοτρόφε, πάσι προσηνής�υμπάσχεις ωδίσι..» Ορφικός Ύμνος (Προθυραίας). ΄Ελα, ω πολυσέβαστη θεά�ου αγαπάς τα παιδιά, και είσαι φιλόφρων�ίσαι καταδεκτική και αγαπάς να τρέφεις τα ζώα, και σε όλους είσαι προσηνής�αι συμπάσχεις με τις γυναίκες για τα κοιλοπονήματά τους (του τοκετού).
«Αρμονία είναι ένωση πολυσύνθετων πραγμάτων και ομοφωνία αυτών που διαφωνούν» Φιλόλαος.

«Ω θνητοίσι δικαιοτάτη �ικαιοσύνη�ίλη πάντων..» Ορφικός Ύμνος (Δικαιοσύνης).
«Άδικον το λυπείν τους φίλους εκουσίως» Μένανδρος. Άδικο είναι να λυπείς ηθελημένα τους φίλους.
«Νύκτα�ίλη πάντων..ευάντητε..» Ορφικός Ύμνος (Νυκτός). Νύκτα..είσαι αγαπητή σε όλους..είσαι προσηνής, καταδεκτική.
«Τρις γάρ μύριοί εισιν επί χθονί πουλυβοτείρη αθάνατοι Ζηνός φύλακες θνητών ανθρώπων οι ρα φυλάσσουσίν τε δίκας και σχέτλια έργα ηέρα εσσάμενοι, πάντη φοιτώντες επ αίαν» Ησίοδος (Εργ.Ημέρ.252-255). Τριάντα χιλιάδες είναι επί της γής, η οποία πολλά τρέφει, αθάνατοι του Διός φύλακες των θνητών ανθρώπων, οι οποίοι επιβλέπουν τόσο την εφαρμογή της δικαιοσύνης (επί των ανθρώπων) όσο και εάν αυτοί χρησιμοποιούνται σε έργα τα οποία προκαλούν οργή (παράπονα), εμφανιζόμενοι (ξαφνικά ως μέσα από ομίχλη) σ όλη την γη.
«Κρήτη τις γαι εστι�εν δ Ετεόκρητες μεγαλήτορες..» Όμηρος (Οδ.Τ177κ.εξ.). Η Κρήτη είναι μια στεριά�χει δε αυτή αυτόχθονες Κρήτες με μεγάλη καρδιά (με πλούσια συναισθήματα).
«Αντί κασιγνήτου ξείνος θ�κέτης τε τέτυκται ανέρι» Όμηρος (Οδ. Θ 546). Ο ξένος και ο ικέτης γίνεται σαν αδελφός στον άνδρα.
«Ξείνιά τα ευ παρέθηκεν, ά τε ξείνοις θέμις εστιν» Όμηρος (Ιλ.Λ.755). Και παρέθεσε με προθυμία τις περιποιήσεις εκείνες που κατά τα έθιμα στους ξένους προσφέρονται.
«Πόλεως έγωγε πλούτον ηγούμαι συμμάχους, πίστιν, εύνοιαν» Δημοσθένης. Κατά την γνώμη μου πλούτος της πολιτείας είναι οι σύμμαχοι, η εμπιστοσύνη και η εύνοια (των άλλων πόλεων).
«Είναι ανάγκη οι ίδιες οι μητέρες να θηλάζουν και να περιποιούνται τα παιδιά τους» Πλούταρχος.
«..κλαίον δε λιγέως, αδινώτερον ή τ οιωνοί, φήναι ή αγυπιοί γαμψώνυχες, οίσί τε τέκνα αγρόται εξείλοντο πάρος πετεηνά γενέσθαι» Όμηρος (Οδ.Π 216-218). Και θρηνούσαν κλαίγοντας πιο σπαρακτικά απ�τα σαρκοβόρα όρνεα, τους αλιάετους ή τους γύπες τους γαμψώνυχες, όταν τα μικρά τους οι αγρότες άρπαξαν, προτού κάνουν φτερούγες.
«Η δε της ψυχής φιλία δια το αγνή είναι και ακορεστοτέρα εστιν» Ξενοφών (Συμπόσιο,8,13,4-14,1). Η αγάπη της ψυχής, επειδή είναι αγνή, είναι και πιο ακόρεστη (σε σχέση με την αγάπη του σώματος).
«Νη Δι, έφη, όπως δε και έτι μάλλον ευφραίνηται, βούλομαι αυτώ μαρτυρήσαι ως και πολύ κρείττων εστιν ο της ψυχής ή ο του σώματος έρως. Ότι μεν γάρ δη άνευ φιλίας συνουσία ουδεμία αξιόλογος πάντες επιστάμεθα. Φιλείν γε μην των μέν το ήθος αγαμένων ανάγκη ηδεία και εθελουσία καλείται». Ξενοφών (Συμπόσιο,8,12,4-13,4).
«Οίτινες ουν υπό των φύσει πεφυκότων μάλιστα φιλείν και νόμω συνηγκασμένων ούτω μισούνται, πώς άλλου γε τινος οίεσθαι χρή αυτούς φιλείσθαι;» Ξενοφών (Ιέρων,3,9,1-4).
«Άκαιρος εύνοι ουδέν έχθρας διαφέρει: Ταύτην φασίν Ιππόλυτον ειπείν προς Φαίδραν φάσκουσαν φιλείν τε και στέργειν αυτόν μάλιστα υπέρ πάντας ανθρώπους» Ζηνόβιος (E.c.L.T.e.D.1,50,1-4).
«Αεί γάρ ευ πίπτουσιν οι Διός κύβοι: επί των εις πάντα ευδαιμονούντων. Οι δε, επί των αξίως τιμωμένων» Ζηνόβιος (E.c.L.T.e.D.2,44,1-3). Πάντα πέφτουν στο κατάλληλο σημείο τα ζάρια του Δία (η εύνοια του Δία): Σ αυτούς που στα πάντα ευδαιμονούν. Άλλοι κύβοι (άλλο μέρος της εύνοιας του Δία) πέφτουν σ αυτούς που άξια τιμούνται.
«Αεί κολιός ποτί κολοιόν ιζάνει: Επί των τοις ομοίοις προσομιλούντων. Επειδή ου μόνον εστι το ζώον φιλάλληλον και συνδυαστικόν και αγεληδόν πετόμενον, αλλά και αλίσκεται διά την αυτού σκιάν, προσερχόμενον αυτή καθ ύδατος ορασθείση» Ζηνόβιος (E.c.L.T.e.D.2,47,1-5).
«Ακλητί κωμάζουσιν ες φίλων φίλοι: Παροιμία ομοία τη, Αυτόματοι δ αγαθοί αγαθών επί δαίτας ίασιν» Ζηνόβιος (E.c.L.T.e.D.2,46,1-3). Απρόσκλητοι τραγουδάνε στα σπίτια των φίλων οι φίλοι: Παροιμία όμοια με την επόμενη: Από μόνοι τους οι καλοί άνθρωποι στα δείπνα των καλών ανθρώπων πηγαίνουν.
«Έστι τις Ελλοπίη�νθα δε Δωδώνη τις επ εσχατιή πεπόλισται. Την δε Ζεύς εφίλησε και ον χρηστήριον είναι τίμιον ανθρώποις..». Υπάρχει κάποια περιοχή Ελλοπία� αυτήν την περιοχή υπάρχει η Δωδώνη, που τώρα τελευταία πήρε μορφή πολιτισμένης πόλεως. Αυτήν ο Ζεύς αγάπησε και εκεί έχτισε δικό του μαντείο άξιο τιμής εν μέσω των ανθρώπων.
«Καδμείη δ άρα Σεμέλη τέκε φαίδιμον υιόν μειχθείσ εν φιλότητι, Διώνυσον πολυγηθέα αθάνατον θνητή. Νυν δ αμφότεροι θεοί εισι» Ησίοδος (Θεογονία,940). Η κόρη του Κάδμου, η Σεμέλη γέννησε ένδοξο και φημισμένο υιό αφού ενώθηκε με Αγάπη (με τον Δία), γέννησε τον Διώνυσο τον πολύχαρο, τον αθάνατο, ενώ ήταν θνητή. Τώρα και οι δύο είναι θεοί.
«Όν οι θεοί φιλούσιν, αποθνήσκει νέος» Μένανδρος (Ανθ.Στοβ.ΡΚ,8). Όποιον οι θεοί αγαπούν πεθαίνει νέος. (Η έννοια της νεότητας έχει σχέση με την φθορά του οργανισμού).
«Πάντων εστί δυσχερέστατον το πολλοίς αρέσκειν» Δημοσθένης (Ανθ.Στοβ.ΜΕ,22). Το πιο δύσκολο πράγμα είναι να αρέσεις στους πολλούς.
«Πιστός ανήρ χρυσού τε και αργύρου αντερύσασθαι άξιος» Θέογνις (Ελεγεία 77-78,West). Ο πιστός φίλος (ο έμπιστος άνθρωπος, ο «δικός μας άνθρωπος») αξίζει ν αντισταθμίζεται με χρυσό και με άργυρο.
«Ξένος ανήρ δίκαιος ου μόνον πολίτου αλλά και συγγενούς διαφέρει» Πυθαγόρας (Ανθ.Στοβ.Θ,37). Ξένος άνθρωπος, δίκαιος, αξίζει πιο πολύ, όχι μόνο από τον συμπολίτη, αλλά και από τον συγγενή. Σχετικό: Αντισθένης (Διογ.Λαέρτ.Βίοι. Φιλ.VI,12).
-«Οι άνθρωποι εκ φύσεως έχουν τον πόθο να μαθαίνουν» Αριστοτέλης.
«Οι φίλοι είναι ωφέλιμοι από πολλές απόψεις, αλλά ειδικά στις στενοχώριες. Μα και στη χαρά ζητάμε το πιστό βλέμμα ενός φίλου» Πίνδαρος.
«Οι μητέρες αγαπούν τα παιδιά τους πιο πολύ από τους πατέρες. Κι�αυτό, γιατί πρώτα ο τοκετός είναι οδυνηρός, και δεύτερο έχουν τη βεβαιότητα πως τα παιδιά που γέννησαν είναι δικά τους» Αριστοτέλης.
«Ποτέ μην φθονείτε αυτούς που είναι άριστοι, αλλά ευγενώς να τους αμιλλάσθε να εξισωθείτε μαζί τους, αφού γίνετε κι εσείς καλοί» Ισοκράτης.
«Να μεταχειριστείς την αρετή όχι για να κερδίσεις μα για να κάνεις καλό στους συνανθρώπους σου» Χείλων.
«..Ο τεχνίτης τοποθετεί το καθένα σε κάποια τάξη και κάνει το ένα στο άλλο να προσαρμόζεται και να ταιριάζει, μέχρι που να οργανώσει και να τακτοποιήσει το όλο έργο» Πλάτων. (Το έργο κάθε τεχνίτη και καλλιτέχνη, είναι η συμφωνία και συναλληλία των πλαστικών στοιχείων, η αρμονία τους σε αφηρημένο επίπεδο, κάτι που αποτελεί την μεταφορά και προβολή της αγάπης στο αφηρημένο επίπεδο. Γιατί η Αγάπη είναι συμφωνία, συναλληλία).
«Τους τα φιλάνθρωπα λέγοντας] εν λόγοις γάρ μόνον ήν, ούκ εν έργοις η φιλανθρωπία» Δημοσθένης (Σχόλια στον Δημοσθένη (scholia vetera) (fort.au.Ulpiano) (19,561,1-2)).
«Και επειδή Τιμοκράτης πολύς εστι τη φιλανθρωπία του νόμου χρώμενος, αύτη δε επί το δίκαιον αναφέροιτο αν» Δημοσθένης (Σχόλια στον Δημοσθένη (scholia vetera) (fort.au.Ulpiano) (24,1b,27-29)).
«Και γαρ φθάνει φιλίαν έχων προς αυτούς και ειρήνην ο δήμος» Δημοσθένης (Σχόλια στον Δημοσθένη (scholia vetera) (fort.au.Ulpiano) (1,36,4-5)).
«Μειλιχίη. Τη φιλανθρωπία. Φιλώνται. Αγαπώσι, φιλούσι» Σχόλια στον Ησίοδο (Scholia in Hesiodym: Glossae in Theogoniam. 92,2-97,1).
«Φιλότης. Νυν φιλία, προς μίξιν όρεξις» Σχόλια στον Όμηρο (Scholia in Homerum Scholia in Iliadem. Scholia vetera. Illiad 14,216,1-2).
«Ά γάρ εις εαυτόν τις θέλει, ταύτα και είς τον φίλον, είπερ άλλος αυτός ο φίλος» Αριστοτέλης (Ηθ.Νικ. Bekker,1166A,1,5-6) (Scholia vetera) � φίλος είναι άλλος εαυτός.
«Ότι τα φιλικά και οίς χαρακτηρίζεται φιλία, είη δ αν φιλικόν το αγαπάν τον φίλον..» Αριστοτέλης (Ηθ.Νικ. Bekker,1166A,1,2-3) (Scholia vetera).
«Ευνοείν] Ευνοικώς διακείσθαι, αγαπάν, ευνοικώς φέρεσθαι, εύνουν φίλον είναι, σοί» Σχόλια στον Αριστοφάνη. (Scholia in Aristophanem. Scholia in nubes. Scholia anonyma recentiora. 1411c,1).Σχετικό: -«Ευνοείν] Αγάπης τεκμήριον, το αγαπάν, εύνουν φίλον είναι, σοι» Σχόλια στον Αριστοφάνη. (Scholia in Aristophanem. Scholia in nubes. Scholia anonyma recentiora. 1412c,1).
«Φίλον μη λέγειν κακώς, αλλά μηδέ εχθρόν» Πιττακός. (Διογ.Λαέρτ.). Τον φίλο σου να μην τον κακολογείς, αλλά ούτε και τον εχθρό.
«Μη κακολόγει τους πλησίον. Ει δε μη, ακούση, εφ οίς λυπηθήση» Χίλων (Διογ.Λαέρτ.). Μην κακολογείς τους ανθρώπους που είναι γύρω από σένα (στο περιβάλλον σου). Γιατί θα ακούσεις απ αυτούς πράγματα που θα σε στενοχωρέσουν.
«Το πάν Διός σέβας παρεκβάς τις ου θεμιστός» Αισχύλος (Χοηφ.639). Όποιος τον κάθε πρεπούμενο σεβασμό προς τον Δία δεν έδειξε είναι ανόσιος.
«Πυθαγόρας έφη: «και προνοείσθαι τον Θεόν ημών». Πυθαγόρας (Διογ.Λαέρτ.). Ο Πυθαγόρας είπε ότι: Και προνοεί ο Θεός για μας.
«Βέλτιστοι γιγνόμεθα προς τους Θεούς βαδίζοντες» Πυθαγόρας (Πλούταρχος, Ηθ.169 Ε). Γινόμαστε πάρα πολύ καλοί στον χαρακτήρα όταν πλησιάζουμε τους Θεούς.
«Χρώ τοίς Θεοίς» Σόλων (Συλλ.Δημ.Φαλ. Στοβ.Ανθ. Α,6,79). Να επικαλείσαι τους Θεούς (την βοήθειά τους).
«Θεός συνεργός, πάντα ποιεί ραδίως» Μένανδρος (Γν.Μον.). Όταν ο Θεός είναι συνεργός, όλα τα κάνει εύκολα.
«Θεός ουδαμή ουδαμώς άδικος» Πλάτων (Φαίδρος, 246c). Ο Θεός ποτέ και καθόλου δεν είναι άδικος.
«Τον φιλέοντ επί δαίτα καλείν, τον δ εχθρόν εάσαι» Ησίοδος (Εργ.Ημ.342). Αυτόν που αγαπάμε, τον φίλο στο τραπέζι να προσκαλούμε, μα τον εχθρό να τον αφήνουμε να φεύγει.
«Ευ λέγειν τον ευ λέγοντα και ευ ποιείν τον ευ ποιούντα» Ξενοφών (Απομν.2,3,8). Πρέπει κανείς να επαινεί αυτούς που τον επαινούν και να ευεργετεί αυτούς που τον ευεργετούν.
«Μη ελλείπεσθαι ευ ποιών τους ευεργετούντας» Ξενοφών (Απ.Β,6,5). Μην υστερείς σε ευεργεσίες απέναντι εκείνων που σ ευεργετούν.
«Τοίς ήσσοσι πάς τις ευνοίας φέρει» Αισχύλος (Ικέτ.489). Στους αδύνατους ο καθένας τρέφει συμπάθεια.
«Δει τοίς μέν εχθροίς και περί των πιστών απιστείν. Τοις δε φίλοις και τα άπιστα πιστεύειν» Θαλής (Συμπ.7 Σοφ.). Πρέπει κανείς στους εχθρούς του να μην έχει εμπιστοσύνη, κι όταν ακόμη πρόκειται για πράγματα πιστευτά. Μα στους αγαπημένους του ανθρώπους, στους φίλους του να πιστεύει, κι όταν μιλούν για πράγματα απίστευτα.
«Εύνοια πίστιν βεβαιοί» Θουκυδίδης (Γ,12). Η εύνοια στερεώνει την πίστη.
«αγαπήνορα] �ή υπό των ανδρών ηγαπημένος. Ή φιλάνθρωπον προσηγορικώς από του αγαπάν τους άνδρας� Σχόλια στον Όμηρο. (Scholia in Homerum. Scholia vetera. Scholia in Odysseam.. 14,216,1-2).
«..Ευ γ, εμός Ερμής, ευ γ, εμός..» Καλλίμαχος (Επιγράμματα, XLV Pf = XG-P). Εύγε Ερμή μου! Εύγε, δικέ μου!
«Τιμή στους ξένους πρέπει. Αντάμα τους οδεύει ο Δίας ο Ξένιος, για να παιδεύει αυτούς που αδίκησαν τον ξένο, τον ικέτη» Όμηρος (Οδύσσεια) (Μιλάει ο Οδυσσέας).
«Ούτοι έγωγε ής γαίης δύναμαι γλυκερώτερον άλλο ιδέσθαι» Όμηρος (Οδύσσεια,Ι,27). (ής γαίης = αυτή εδώ την γη (την πατρίδα του)).
«Μάτερ εμά, το τεόν, ω αιωνία Ελλάς, πράγμα και ασχολίας υπέρτερον θήσομαι τι φίλτερον κεδνών τοκέων αγαθοίς;» Πίνδαρος. Ο Πίνδαρος προσφωνεί την «μητέρα» Ελλάδα, παρέχοντας τη σταθερή και ασφαλή βεβαίωση ότι οι υποθέσεις της κατέχουν μέσα στην καρδιά των τέκνων της την υπέρτατη θέση. Σε εμάς κανένα πιο αγαπητό δεν είναι απ αυτήν, τη δοξασμένη και φιλόστοργη τροφό όλων μας.
«Από Διός αρχώμεσθα�άντη δε Διός κεχρήμεθα πάντες του γάρ και γένος ειμέν..» Άρατος ο Σολεύς (Έλληνας ποιητής από τους Σόλους της Κιλικίας (έζησε το:310-245). Όλοι στον Δία προσφεύγουμε και για όλα, αφού απ�τη γενιά του βαστούμε.
«Ζεύ, μεγάλαι δ αρεταί θνατοίς έπονται εκ Σέθεν» Πίνδαρος (Ισθμιονικ.Γ,4-5). Ζευ, οι μεγάλες αρετές έρχονται στους θνητούς από Σένα. (Η Αγάπη είναι μία από τις αρετές, και μάλιστα η σημαντικότερη, όπως είπαν πολλοί Έλληνες φιλόσοφοι (Πυθαγόρας, Επίκουρος, Ιεροκλής..κλπ.)).
«Όπου υπάρχει καλύτερο, δηλαδή ιεραρχική, αξιολογική διαβάθμιση, υπάρχει και το άριστο. Από τα υπάρχοντα όντα το ένα είναι καλύτερο από το άλλο. Άρα υπάρχει ένα άριστο: Ο Θεός». Αριστοτέλης (Περί φιλοσοφίας, Frag.Sel.1476b 22-24).
«Ει μη φίλα λέγω, ουχ ήδομαι, το δ ορθόν εξείρηχ όμως» Σοφοκλής (Τραχίνιαι). Αν δεν λέω πράγματα αγαπητά, λυπάμαι, είπα όμως την πάσα αλήθεια.
«..εύτε τις αμπλακίησι φόνω φίλα γυία μιήνη..» Εμπεδοκλής (Fr.115), Ιππόλυτος, (Ελεγχ.VII,29,14), Πλούταρχος (Περί Φυγής, 17,607c). ..Όποιος αμαρτήσει και μιάνει τα αγαπητά του μέλη (του σώματός του) με φόνο..
«Δεν υπάρχει πιο πολύτιμο απόκτημα από έναν καλό και πιστό φίλο» Σωκράτης.
«Πρέπει να συμπεριφερόμαστε στους φίλους μας όπως θα θέλαμε να μας συμπεριφέρονται εκείνοι» Αριστοτέλης.
«..Οι πένητες λανβάνοντι παρά των δυναμένων, οι δε πλούσιοι διδόντι τοίς δεομένοις, πιστεύοντες αμφότεροι το ίσον έξειν.» Αρχύτας ο Ταραντίνος. Οι φτωχοί να λαμβάνουν από τους πλούσιους και οι πλούσιοι να δίνουν, πιστεύοντας και οι δύο ότι έτσι θα υπάρχει ισότητα μεταξύ τους.
«Ποιος δεν νοιώθει χαρά όταν παίζει με μικρά παιδιά;» Ευριπίδης.
«Ούτε αυτόν που έχει τη συνήθεια να αντιλέγει τον απαλλάσσουμε με εριστικότητα από το ελάττωμα της αντιλογίας ούτε τον τρελό τον θεραπεύουμε αντιμετωπίζοντάς τον με τρέλα» Αντισθένης.
«Για μένα το «γνώθι σαυτόν» δεν είναι σωστά ειπωμένο. Πιο χρήσιμο είναι να γνωρίζεις τους άλλους». Μένανδρος.
«Δεν πρέπει να βάζει κανείς στο σωστό δρόμο το παιδί στενοχωρώντας το, αλλά χρησιμοποιώντας την πειθώ». Μένανδρος.
«Καλύτερος σύμβουλος για την αρετή αποδεικνύεται εκείνος που χρησιμοποιεί τη συμβουλή και την πειθώ παρά εκείνος που χρησιμοποιεί το νόμο και τον εξαναγκασμό». Δημόκριτος (απόσπ. 181).
«Είναι πολύ ωραίο να βλέπεις τους διπλανούς σου, όταν η πρώτη συνάντηση μ αυτούς φανερώνει διάθεση για φιλική συμβίωση». Επίκουρος (Προσφώνησις, 61).
«Για όσα ζωντανά πλάσματα δεν μπόρεσαν να συνάψουν συμφωνία να μην βλάπτει το ένα το άλλο δεν υπάρχει ούτε δίκαιο ούτε άδικο». Επίκουρος (Κύριαι Δόξαι, 32).
«Ποτέ δεν θα μπορούσαν οι πολίτες να είναι αγαπημένοι μεταξύ τους εκεί που γίνονται πολλές δίκες και πολλές αδικίες». Πλάτων (Νόμοι, 743c).
«Αφού απαγορεύεται γενικά το να αδικούμε, άρα ούτε όταν μας αδικούν πρέπει να αδικούμε». Σωκράτης (Πλάτων, Κρίτων).
«Μην κακολογείς τον φίλο, αλλά ούτε και τον εχθρό σου». Πιττακός.
«Αυτοί που έχουν τη συνήθεια να κατηγορούν τους άλλους δεν είναι κατάλληλοι για φιλία». Δημόκριτος (απόσπ. 109).
«Ο σωματικά άρρωστος χρειάζεται γιατρό, ο ψυχικά άρρωστος φίλο». Μένανδρος.
«Ανακουφίζονται αυτοί που λυπούνται, όταν τους συμπονούν οι φίλοι». Αριστοτέλης (Ηθικά Νικομάχεια, 1171a).
«Ένας φίλος που μας μοιάζει στον χαρακτήρα είναι το πιο επιθυμητό πράγμα». Μένανδρος (Περικειρομένη, απόσπ.1).
«Ο Ευκλείδης, όταν άκουσε τον αδελφό του να του λέει: «να χαθώ, αν δεν σ�εκδικηθώ», του είπε: «Εγώ να χαθώ, αν δεν σε πείσω να συμφιλιωθούμε». Από την αρχαία Ελληνική προφορική παράδοση.
«Ο Βίαντας, όταν βρέθηκε στην ανάγκη να καταδικάσει κάποιον, δάκρυσε. Κάποιος που το παρατήρησε τον ρώτησε απορημένος: «Τι έπαθες και κλαίς γι αυτόν που ο ίδιος καταδίκασες;». Ο Βίαντας απάντησε: «Είναι ανάγκη να αφήνουμε την ανθρώπινη φύση να εκδηλώνει τη συμπάθειά της όπου πρέπει, αλλά και το νόμο να εφαρμόζεται». Από την αρχαία Ελληνική προφορική παράδοση.
«Τα παιδιά είναι η άγκυρα που κρατά στη ζωή τη μητέρα». Σοφοκλής.
«Του καθενός η καρδιά ευχαριστιέται με διαφορετικά πράγματα». Αρχίλοχος.
«Πρέπει οπωσδήποτε να υπερασπίζεσαι αυτούς που κατηγορούνται άδικα για αδικίες». Σωκράτης.
«Οι άνθρωποι μοιάζουν μεταξύ τους. Οι μεγαλύτεροι των θνητών, μα και οι πιο μικροί αγαπάνε τα παιδιά τους. Άνισοι κοινωνικά, άλλοι είναι πλούσιοι και άλλοι φτωχοί. Αλλά ολόκληρο το ανθρώπινο γένος αγαπάει τα παιδιά του». Ευριπίδης.
«Όποιος φροντίζει για τον αδελφό του, φροντίζει για τον εαυτό του». Ξενοφών.
«Αδικούμενον τινα ου δεί ανταδικείν». Πλάτων. Όταν αδικείται κάποιος, δεν πρέπει να ανταποδίδει την αδικία.
«Νύμφαι, θυγατέρες μεγαλήτορος Ωκεανοίο..» Ορφικός Ύμνος (Νυμφών). Νύμφες, κόρες του μεγαλόκαρδου Ωκεανού.
«Ωκεανόν καλέω�έρμα φίλον γαίης..» Ορφικός Ύμνος (Ωκεανού). Τον Ωκεανό καλώ�ο αγαπητό τέρμα της γής.
«Έκτορος φίλον κάρα» Ευριπίδης (Τρωάδες,661). Ο αγαπημένος Έκτορας (Το αγαπημένο κεφάλι του Έκτορα).
«Τίς όδ��ή φίλιος φθόγγος; �τίς ανήρ; Τί το σήμα;» Ευριπίδης (Ρήσος,11-12). Ποιός είναι; Φωνή αγαπημένη; Ποιός άνδρας; Τί σημαίνει;
«Καί νύν δόμον αμπετάσας δέξατο ξείνον νοτερώι βλεφάρωι, τάς φίλας κλαίων αλόχου νέκυν εν δώμασιν αρτιθανή. Το γάρ ευγενές εκφέρεται πρός αιδώ. Εν τοίς αγαθοίσι δε πάντ�νεστιν. Σοφίας άγαμαι. Πρός δ�μαί ψυχάι θράσος ήσται θεοσεβή φώτα κεδνά πράξειν» Ευριπίδης (Άλκηστη, 597-605). Τώρα το σπίτι του άνοιξε για να δεχθεί τόν ξένο αν και τα μάτια του είναι υγρά ακόμη από τα δάκρυα για την αγαπημένη γυναίκα του που έχασε προ ολίγης ώρας τώρα. Αλλά η ευγενική ψυχή πάντα τείνει πρός εκείνο που θεωρεί καθήκον της και θα ήταν ντροπή να μήν κάνει. Και οι καλοί πάντα καλά θα κάνουν. Θαυμάζω την σοφία. Μέσα από τα βάθη της ψυχής μου εγώ έχω την πεποίθηση πως οι θεοί την ευτυχία θα δώσουν σε ένα τέτοιο θεοσεβή άνδρα.
«Αν επιβληθείς στις επιθυμίες και στους φόβους σου, και ζεις απλά και αγαπάς τους γύρω σου, η φυσική ηδονή της ζωής θα σου αποκαλυφθεί» Επίκουρος. (ελεύθερη απόδοση κειμένου του Επίκουρου. Σημείωση: η λέξη ηδονή εδώ σημαίνει χαρά).
«Λαβών απόδος, άνθρωπε, και λήψη πάλιν» Μένανδρος (Γνωμ. Μον.). Όταν λάβεις από κάποιον, άνθρωπε, ανταπόδωσε την βοήθεια, το καλό που σου έγινε, και στο μέλλον θα λάβεις και πάλι.
«Η πατρίς, ως έοικε, φίλτατον βροτοίς» Μένανδρος (Γνωμ. Μον.). Η πατρίδα, φαίνεται ότι είναι το πιο αγαπημένο πράγμα στους ανθρώπους.
«Ισότητα τίμα, και πλεονέκτει μηδένα» Μένανδρος (Γνωμ. Μον.). Να τιμάς την ισότητα των ανθρώπων, και να μην πλεονεκτείς έναντι κανενός.
«Άπαντας η παίδευσις ημέρους τελεί» Μένανδρος (Γνωμ. Μον.). Η μόρφωση εξημερώνει όλους τους ανθρώπους.
«Βούλου δ�αρέσκειν πάσι, μη σαυτώ μόνον» Μένανδρος (Γνωμ. Μον.). Να θέλεις να είσαι αρεστός σε όλους, όχι μόνο στον εαυτό σου.
«Χωρισμός φίλων δοκιμαστήριον φιλίας» Μένανδρος (Γνωμ. Μον.). Μία φιλία φαίνεται πόσο καλή είναι όταν οι φίλοι βρίσκονται μακρυά ο ένας απ�τον άλλον.
«Πολλούς ο καιρός ούκ όντας ποιεί φίλους» Μένανδρος (Γνωμ. Μον.). Πολλούς η πάροδος του χρόνου κάνει φίλους, ενώ πρίν δεν ήταν.
«Σύν τοίς φίλοισιν ευτυχείν αεί θέλε» Μένανδρος (Γνωμ. Μον.). Να θέλεις πάντα να ευτυχείς όχι μόνο εσύ, αλλά και οι φίλοι σου μαζί με σένα.
«Φίλων έπαινον μάλλον η σαυτού λέγε» Μένανδρος (Γνωμ. Μον.). Τους φίλους να επαινείς, παρά τον εαυτό σου.
«Ιδίας νόμιζε των φίλων τάς συμφοράς» Μένανδρος (Γνωμ. Μον.). Να νομίζεις ότι οι συμφορές των φίλων σου είναι και δικές σου.
«Προς υιόν οργήν ούκ έχει χρηστός πατήρ» Μένανδρος (Γνωμ. Μον.). Ο καλός πατέρας δεν έχει οργή για τον γιό του.
«Τω γάρ καλώς πράσσοντι πάσα γή πατρίς» Μένανδρος (Γνωμ. Μον.). Για τον άνθρωπο που κάνει καλές πράξεις κάθε γή είναι πατρίδα.
«Φίλος φίλω γάρ συμπονών αυτώ πονεί» Μένανδρος (Γνωμ. Μον.). Ο φίλος όταν συμπονάει τον φίλο του, πονάει και για τον εαυτό του.
«Δίκαιος ίσθι και φίλοισι και ξένοις» Μένανδρος (Γνωμ. Μον.). Να είσαι δίκαιος και προς τους φίλους και προς τους ξένους.
«Λύει δε λύπην παντός ανθρώπου λόγος» Μένανδρος (Γνωμ. Μον.). Τερματίζει την λύπη ο λόγος του κάθε ανθρώπου.
«Γονείς δε τίμα και φίλους ευεργέτει» Μένανδρος (Γνωμ. Μον.). Να τιμάς τους γονείς σου και να ευεργετείς τους φίλους σου.
«Δεί τους φιλούντας πίστιν, ού λόγους έχειν» Μένανδρος (Γνωμ. Μον.). Πρέπει αυτοί που αγαπιούνται �γαπάνε; να έχουν πραγματική πίστη, και όχι αγάπη μόνο στα λόγια.
«Εν τοίς κακοίσι τους φίλους ευεργέτει» Μένανδρος (Γνωμ. Μον.). Να ευεργετείς τους φίλους όταν τους συμβαίνει κάτι κακό.
ΚΕΙΜΕΝΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΓΑΠΗ ΠΙΟ ΠΡΟΣΦΑΤΩΝ ΧΡΟΝΩΝ
«Αλλά ούτω δή τι τους Θεούς πέφρικα και φιλώ και σέβω και άζομαι και πάνθ�πλώς τα τοιαύτα προς αυτούς πάσχω, όσαπερ αν τις και οία προς αγαθούς δεσπότας, προς διδασκάλους, προς πατέρας, προς κηδεμόνας, προς πάνθ�πλώς τα τοιαύτα..»
Μέγας Ιουλιανός. Αλλά τέτοιο δέος και ευλάβεια αισθάνομαι ενώπιον των Θεών, και έτσι τους αγαπώ και τους σέβομαι και γενικώς όλα τα παρόμοια συναισθήματα νοιώθω, όσα ακριβώς θα απηυθύνοντο προς αγαθούς κυρίους, προς διδασκάλους, προς πατέρας, προς κηδεμόνας, προς όλους τους παρόμοιους ανθρώπους..
«..εικόνα, και όστις εστί φιλόπαις, ηδέως ορά την του παιδός, και όστις φιλοπάτωρ, την του πατρός. Ουκούν και όστις φιλόθεος, ηδέως εις τα των θεών αγάλματα και τας εικόνας αποβλέπει»
Μέγας Ιουλιανός (Απόσπασμα Επιστολής, 294 b-d). ..εικόνα, και όποιος αγαπάει το παιδί του βλέπει με ευχαρίστηση την εικόνα του παιδιού του, και όποιος αγαπάει τον πατέρα του βλέπει με ευχαρίστηση την εικόνα του πατέρα του. Κατά τον ίδιο τρόπο όποιος αγαπάει τους Θεούς βλέπει με ευχαρίστηση τα αγάλματα και τις εικόνες των Θεών.
«Εύνοιαν δε αληθινήν ούκ έστι προς χρυσίον αμείψασθαι, ουδέ αν τις αυτήν εντεύθεν πρίαιτο, θεία δε τινι και κρείττονι μοίρα ανθρώπων αγαθών συμπροθυμουμένων»
Μέγας Ιουλιανός. (Ευσ. Της. Βασ. Εγκ. 121). Η αληθινή εύνοια δεν ανταλλάσσεται με χρυσάφι ούτε αγοράζεται, διότι οφείλεται στη θεική και μεγίστη μοίρα που φέρνει κοντά τους ενάρετους ανθρώπους.
«Φαίην δ�ν, ει και παράδοξον ειπείν, ότι και τοίς πολεμίοις εσθήτος και τροφής όσιον αν είη μεταδιδόναι. Τω γάρ ανθρωπίνω και ου τω τρόπω δίδομεν. Διόπερ οίμαι και τους εν δεσμωτηρίω καθειργμένους αξιωτέον της τοιαύτης επιμελείας. Ουθέν γαρ κωλύσει την δίκην η τοιαύτη φιλανθρωπία. Χαλεπόν γαρ αν είη, πολλών αποκεκλεισμένων επί κρίσει, και των μεν οφλησόντων, των δε αθώων αποφανθησομένων, μη δια τους αναιτίους οίκτόν τινα νέμειν και τοις πονηροίς, αλλά των πονηρών ένεκα και περί τους ουδέν ηδικηκότας ανηλεώς και απανθρώπως διακείσθαι.
Μέγας Ιουλιανός (Απόσπασμα Επιστολής, 291 a-b). Θα έλεγα, αν και ακούγεται παράδοξο, ότι θα ήταν πρέπον και στους αντιπάλους μας να δίνουμε ρούχα και τροφή, διότι δίνονται σε ανθρώπους και όχι σε χαρακτήρες. Γι�υτό και πιστεύω ότι τέτοια επιμέλεια αξίζουν και οι φυλακισμένοι. Σίγουρα τέτοια φιλανθρωπία δεν θα παρακωλύσει τη δικαιοσύνη, διότι ανάμεσα στους υπόδικους άλλοι θα καταδικαστούν και άλλοι θα αθωωθούν. Άρα θα ήταν σκληρό εξαιτίας των κακούργων να υποφέρουν και οι αθώοι με το σκεπτικό ότι εάν δοθεί οίκτος στους αθώους θα επωφεληθούν και οι ένοχοι.
Ο Πλωτίνος δίνει την εξής συμβουλή σε όποιον θέλει να βαδίσει σε μια πραγματική ψυχική εξέλιξη: Καθάρισον την ψυχή σου από πάσης φρούδης ελπίδος και από παντός φόβου περί των ανθρωπίνων πραγμάτων και τότε ο ενδότερος οφθαλμός σου θα αρχίσει να βλέπει την ευθείαν οδόν. Ενθυμού ότι η Αγάπη είναι ο σωτήρ σου και ο φρουρός σου. «Άνευ της Αγάπης ο κεντρόφυξ νόμος θα εξεσφενδόνιζε την ψυχήν σου εις πας παγωτέρας της εξωτέρας ζώνης»
«Θεέ που τα γέννησες όλα, πανυπέρτατε, έξοχε, παμμέγιστε βασιλεύ, ύψιστε, πανοικτήρμων, μόνε φιλανθρωπότατε και πολύ φιλόστοργε, πόσο ανεξιχνίαστο και ανεξερεύνητο και ανέκφραστο το πέλαγος της αγαθότητός σου, η άπειρη φιλανθρωπία σου»
Πλήθων (Ευχή στον ένα Θεό).
«Ο νόμος της Αγάπης είναι το αποτέλεσμα της μεταξύ όλων των όντων αδελφότητος η οποία οφείλεται στην κοινή προέλευση όλων και στον κοινό προορισμό τους»
Σ. Νάγος. (Ο Νάγος καταγόταν από το Αρτεμίσιο Αρκαδίας. Είχε πλούσια συγγραφική δράση)
«Ο Ιεροφάντης της Ελευσίνος έλεγε: «Όταν ο άνθρωπος δεν αγαπά τον άνθρωπο καθ�όλες τις σχέσεις του προς τους άλλους έχει έρεβος στην ψυχή του» Νάγος.
«Ο νόμος της Αγάπης είναι η θειοτέρα εκδήλωση της θείας δημιουργίας. Αυτός ο νόμος συνέχει και συγκροτεί τους κόσμους» Νάγος.
Αρετές και περιοχές της ανθρώπινης ύπαρξης και του είναι
Συνοδευτικά παραθέτουμε κείμενα που αφορούν αρετές ακριβώς για να καταδειχτεί το γεγονός ότι η Αγάπη είναι η πηγή και η τελείωση όλων των Αρετών.